Çocuklara Yönelik Gezi Yazılarında Aranan Özellikler Çerçevesinde Gülten Dayıoğlu’nun Gezi Kitapları

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 84 - 106

Gülizar Bodur , Hatice Fırat

https://doi.org/10.47935/ceded.1621707

Abstract

Çalışmada Gülten Dayıoğlu’nun gezi kitaplarının çocuklar için yazılan gezi yazılarının taşıması gereken özelliklere uygunluk durumunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Nitel bir araştırma olan çalışmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın dokümanlarını Gülten Dayıoğlu’nun gezi kitapları oluşturmaktadır. Öncelikle kuramsal altyapı ve çocuklara yönelik gezi yazılarının taşıması gereken özellikleri belirleyebilmek için kaynak taraması yapılmıştır. Araştırmanın dokümanlarından elde edilen veriler betimsel içerik analiziyle çözümlenmiştir. Eserler öncelikle yer seçimi açısından değerlendirilmiştir. Kitapların tamamının yurt dışına yapılan gezilerden oluştuğu, mekân seçiminde çocukların ilgilerini çekebilecek yerler tercih edildiği; yazarın okuyucularını geziye hazırlayacak, heyecanlandırabilecek kısa girişlere yer verdiği belirlenmiştir. İki eser gezinin hazırlık aşamasından başlayarak gezi sürecinin tamamını ele alırken diğer eserler yolculuğa çıkıştan dönüşe kadar olan süreci kapsamaktadır. Kitaplarda gezilen yerlerle ilgili olarak en çok kültürel özelliklere yer verilmektedir. Eserde en sık kullanılan anlatım teknikleri betimleme ve açıklamadır. Yazar nesnel bilgiler için açıklayıcı; öznel değerlendirmeler için sanatsal betimlemeden yararlanmıştır. Veriler üzerinden Gülten Dayıoğlu’nun gezi kitaplarının çocuklara yönelik gezi yazılarının taşıması gereken özeliklere uygun olarak kaleme alındığı değerlendirilmiştir.

Keywords

Çocuk edebiyatı, gezi yazısı, Gülten Dayıoğlu

The Travel Books of Gülten Dayıoğlu within the Framework of Desired Features in Travel Writing for Children

Abstract

This study aims to assess the appropriateness of Gülten Dayıoğlu’s travel books to the features specific to travel writing for children. This qualitative study uses document analysis method. The documents analyzed comprise Gülten Dayıoğlu’s travel books. Initially, a literature review was conducted to establish a theoretical foundation and identify the features that travel writing for children should carry. The data collected from the documents were analyzed using descriptive content analysis. The works are first evaluated in terms of site selection. All the books focus on travels to other countries. The chosen destinations include places likely to capture children’s interest. The author provides brief introductions designed to prepare and excite readers for the journey. Two of the works cover the entire travel process, starting from the preparation phase, whereas the other works include the journey from departure to return. The books primarily emphasize the cultural features of the places visited. The most widely used narrative techniques in the works are description and explanation. The author uses explanatory language for objective information and artistic descriptions for subjective evaluations. Based on all these findings, Gülten Dayıoğlu’s travel books align with the necessary features of travel writing.

Keywords

Children, travel writing, Gülten Dayıoğlu

References

• Arıcı, A. F., Ungan, S., & Şimşek, T. (2016). Çocuk edebiyatı türleri ve çocuk eğitimine katkıları. T. Şimşek (Ed.), Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı el kitabı içinde (s.217- 328). Grafiker.
• Aslan, C. (2019). Çocuk edebiyatı ve duyarlık eğitimi. Pegem Akademi.
• Batur, Z., & Gözlet D. (2020). Gezi yazısını değerlendirmeye yönelik bir ölçme aracı geliştirme çalışması. International Journal of Languages' Education and Teaching (IJLET), 8(4), 65-80. https://doi.org/10.29228/ijlet.47766
• Çelik, A. (2019). Gezi yönteminin sosyal bilgiler öğretmen adaylarının akademik başarılarına etkisinin ve gezi yazısı yazma deneyimlerine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 395-413. https://doi.org/10.29299/kefad.2018.20.01.013
• Dayıoğlu, G. (2013). Okyanuslar ötesine yolculuk. Yapı Kredi.
• Dellal, M. (2010). Çocuk edebiyatında öykü türünün çocuğun kavram gelişimine etkileri üzerine bir araştırma (Gülten Dayıoğlu örneği) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Dilidüzgün, S. (1996). Çağdaş çocuk yazını-Yazın eğitimine atılan ilk adım. Yapı Kredi.
• Dinç Kurt, Y. (2008). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında gezi türünün gelişimi (1920-1980) [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Doğan, D. M. (2011). Doğan büyük Türkçe sözlük. Yazar.
• Erdoğru, B. S. (2023). Klasik Türk Şirinde Kafdağı ve Hümâ [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Erşahin, U. I. (2009). Türkçe ders kitaplarında yer alan çocuk edebiyatı metinlerinin çağdaş çocuk edebiyatı ilkeleri açısından değerlendirilmesi ve eğitsel öneriler [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Eskimen, A. D. (2015). Gülten Dayıoğlu’nun Yada’nın gizilgücü adlı eserinde eğitsel, fantastik, estetik ve halk kültürüne ait unsurlar. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(34), 63-77. https://doi.org/10.31795/baunsobed.645362
• Fırat, H. (2020). Çocuk edebiyatında çocuk gerçekliği. Ekin Yayınevi.
• Fırat, H. (2023). Çocuklara yönelik gezi hikâyelerinde gezi yazısına ilişkin özellikler. M. Kalelioğlu & B. Çanakpınar (Ed.). 21. Yüzyılda Disiplinlerarasılık ve Uygulama Biçimleri-Prof. Dr. V. Doğan Günay’a armağan içinde (s. 313-336). Papatya Bilim.
• Forster, N. (1994). The analysis of company documentation. In J. P. Scott (Ed.), Documantary Research (pp. 83-106). Sage Publications. Ltd.
• Gürel, Z., Temizyürek, F., & Şahbaz, N. K. (2007). Çocuk edebiyatı. Öncü Kitap.
• Kaya, N. G. (2023). Çocuklara farklı coğrafyaları tanıtan bir yazar: Gülten Dayıoğlu. Multidisipliner Yaklaşımlarla Coğrafya Dergisi, 1(1), 65-84. https://doi.org/10.29329/mdag.2023.530.5
• Kaya, E., & Ekici, M. (2015). Sosyal bilgiler öğretiminde gezi yazılarından yararlanma: Gülten Dayıoğlu’nun gezi yazıları örneği. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(1), 87-114. https://doi.org/10.20296/tsad.92062
• Kıymaz, M. S. (2015). Çocuk edebiyatında gezi yazısı türü ve çocuk dergilerindeki örnekleri. Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yazarları Birliği. Tacettin Şimşek & Bican Veysel Yıldız (Haz.). II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiriler (s. 623-629). Üsküdar Belediyesi Bağlarbaşı Kongre ve Kültür Merkezi.
• Kolaç, E., Demir, T., & Karadağ, R. (2012). Öğretmen adaylarının dil eğitiminde çocuk edebiyatı metinlerinin kullanımına yönelik görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 161(161), 195-212. https://doi.org/10.20296/tsad.60359
• Maden, S. (2008). Türk edebiyatında seyahatnameler ve gezi yazıları. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 37, 147-158.
• Nâzimâ, A., & Reşat, F. (2018). Mükemmel Osmanlı lügati, N. Birinci vd., (Haz.). Türk Dil Kurumu.
• Oğuzkan, A. F. (2001). Çocuk edebiyatı. Anı.
• Özbay, M., & Çeçen, M. A. (2012). Türkçe ders kitaplarında (6-8. sınıflar) yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(1), 67-76.
• Öztürk, Ç. (2007). Coğrafya öğretiminde edebi metinlerin kullanımı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 70-78.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. Kök.
• Sever, S., Dilidüzgün S., Öztürk, A., & Adıgüzel, H. Ö. (2013). Okulöncesinde çocuk edebiyatı. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Şirin, M. R. (2007). Çocuk edebiyatına eleştirel bir bakış. Kök.
• Soydaş, H. (2016). Gautıer’in İstanbul ve Haşim’in Frankfurt seyahatnamesi adlı eserleri üzerine bir edebî tür incelemesi: gezi yazısı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(2), 705-719. https://doi.org/10.7884/teke.611
• Taplak Ş., Sevinç Polat, A., & Yüzer, S. (2014). Çocuk haklarında unutulanlar ve çözüm önerileri. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1), 62-71.
• Tekşan, K., Akkaya, S. E., & Çinpolat, E. (2019). Gülten Dayıoğlu’nun gezi kitapları üzerine bir değerlendirme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 368-383. https://doi.org/10.16916/aded.540711
• Temizyürek, F. (2003). Türkçe öğretiminde çocuk edebiyatının önemi. Türklük Bilimi Araştırmaları, Türkçe’nin Öğretimi Özel Sayısı, 13(161), 161-167.
• Topbaş, S., & Erdem, İ. (2021). Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı derslerinde metin türlerinin öğretimi ile ilgili öğretmen görüşleri (Malatya ili örneği). Tarih Okulu Dergisi, 14(52), 1695-1733. Doi: 10.29228/Joh.50989
• Tozlu, M. (2010). Gülten Dayıoğlu’nun eserlerinde temalar [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Tüfekçi Can, D. (2014). Çocuk edebiyatı kuramsal yaklaşım. Eğitim.
• Türkben, T., & Avan, H. G. (2020). Michael Ende’nin “Momo” adlı eserin çocuk edebiyatının temel ilkeleri açısından incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24(2), s.451-467.
• Türkyılmaz, M. B., Arı, B., & Arı, A. (2024). Gülten Dayıoğlu’nun Gezi Kitaplarına Dair Bir İnceleme. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (15), 369-399. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1439909
• UNICEF. (2004). Çocuk haklarına dair sözleşme. https://www.unicefturk.org/public/uploads/files/UNICEF_CocukHaklarinaDairSozlesme.pdf
• Yalçın, A., & Aytaş, G. (2005). Çocuk edebiyatı. Akçağ.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yörükoğlu, A. (1997). Değişen toplumda aile ve çocuk. Özgür.
• İncelenen Kitaplar
• Dayıoğlu, G. (1999). Okyanuslar ötesine yolculuk (7. Baskı). Yapı Kredi.
• Dayıoğlu, G. (2000). Kangurular ülkesi Avustralya’ya yolculuk (3. Baskı). Altın Kitaplar.
• Dayıoğlu, G. (2001). Meksika’ya yolculuk (4. Baskı). Yapı Kredi.
• Dayıoğlu, G. (2002). Güney Pasifik Adalarına yolculuk (1. Baskı). Altın Kitaplar.
• Dayıoğlu, G. (2005). Kafdağı’nın ardına yolculuk (6. Baskı). Altın Kitaplar.
• Dayıoğlu, G. (2006a). Gizemli Buzullar Kıtası Antarktika ve Patagonya’ya Yolculuk (2. Baskı). Altın Kitaplar.
• Dayıoğlu, G. (2006b). Efsaneler ülkesi Çin’e yolculuk (6. Baskı). Altın Kitaplar.
• Dayıoğlu, G. (2008). Hindistan’a yolculuk ve Nepal gezisi (10. Baskı). Yapı Kredi.
• Dayıoğlu, G. (2009). Bambaşka bir ülke Amerika’ya yolculuk (8. Baskı). Altın Kitaplar.
• Dayıoğlu, G. (2010). Kenya’ya yolculuk (11. Baskı). Yapı Kredi.
• Dayıoğlu, G. (2010). Mısır’a yolculuk (17. Baskı). Yapı Kredi.