Başarılı Yaşlanma Ve Travmatik Yaşantılar Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 20, 1 - 26, 23.06.2022

Rabia Çakmak

Öz

Çalışmanın amacı başarılı yaşlanma ve travmatik yaşantılar arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Korelasyon yöntemi kullanılarak kartopu örnekleme yöntemi ile 97 yaşlı (65 yaş ve üstü) bireye Google Forms aracılığıyla ulaşılmıştır. Verilerin toplanmasında Başarılı Yaşlanma Ölçeği, Geriatrik Depresyon Ölçeği Kısa Formu, Yaşam Olayları Kontrol Listesi Listesi-5 ve Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Verilerin SPSS ile analizinde tek yönlü varyans analizi, t-testi, Mann Whitney U, Kruskal Wallis Analizi, demografik değişkenler için betimsel istatistik kullanılmıştır. 65-91 yaş aralığındaki örneklemin ortalama yaşı 71.4±5.9 iken %55.7’si kadın, %44.3’ü erkektir. Yaş, medeni durum, gelir seviyesi, algılanan sağlık durumu, fiziksel/kronik ve ruhsal rahatsızlığın varlığı başarılı yaşlanma ile ilişkili bulunmuştur (p<0.05). Analiz sonuçlarına göre başarılı yaşlanma düzeyi ile geriatrik depresyon düzeyi arasında istatiksel açıdan negatif yönlü anlamlı bir ilişki görülmektedir (r = -.636, p < 0.01). Doğal afet deneyimi, yangın deneyimi, yaşamı tehdit eden hastalık ya da yaralanma deneyimi başarılı yaşlanma ile pozitif yönde anlamlı bulunmuştur (p<0.05). Ciddi bir kaza, zehirli maddeye maruz kalma, fiziksel/silahlı saldırıya uğrama, savaş bölgesinde çatışmaya girme/ateş altında kalma, ciddi ızdırap çekme travmatik yaşantıları ile başarılı yaşlanma arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Başarılı Yaşlanma, Travma, Travmatik Yaşantı

Kaynakça

• Aki, Ö. E. (2012). Yaşlanan kadın ve psikiyatrik sorunlar. Turkish Journal of Geriatrics, 15(2): 229-236. Erişim Adresi https://app.trdizin.gov.tr/makale/TVRNME16VTFOUT09/yaslanan-kadin-ve-psikiyatrik-sorunlar
• Amerikan Psikiyatri Birliği. (2013). The diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM–5). London, England: Amerikan Psikiyatri Birliği Yayınları
• Arun, Ö. (2018). Yaşlanma çalışmalarında geleceğe bakmak. Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 2: 1-2. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/611204
• Aslan, M. ve Hocaoğlu, Ç. (2017). Yaşlanma ve yaşlanma dönemiyle ilişkili psikiyatrik sorunlar. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(1): 53-62. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/343561
• Bodner, E., Hoffman, Y., Palgi, Y. ve Shrira, A. (2017). A light in a sea of darkness: The moderating role of emotional complexity in the PTSD symptoms-successful aging association. Aging & Mental Health, 22(6), 826–833. https://doi.org/10.1080/13607863.2017.1317332
• Bosnes, I., Almkvist, O., Bosnes, O., Stordal, E., Romild, U. ve Nordahl, H.M. (2016). Prevalence And correlates of successful aging in a population-based sample of older adults: The HUNT Study. International Psychogeriatrics, 29(3): 431–440. DOI: 10.1017/S1041610216001861
• Boysan, M., Güzel Özdemir, P., Özdemir, O., Selvi, Y., Yılmaz, E. ve Kaya, N. (2017). Psychometric properties of the Turkish Version of the PTSD Checklist For Diagnostic And Statistical Manual Of Mental Disorders, Fifth Edition (PCL-5). Psychiatry and Clinical Psychopharmacology, 27(3), 300-310. https://doi.org/10.1080/24750573.2017.1342769
• Carr, K., Weir P.L., Azar D. ve Azar N.R. (2013). Universal design: A step toward successful aging. Journal of Aging Research,2013:1–8. https://doi.org/10.1155/2013/324624
• Chaves, M.L., Camozzato, A.L., Eizirik, C.L. ve Kaye, J. (2009). Predictors of normal and successful aging among urban-dwelling elderly Brazilians. The journals of gerontology. Series B, Psychological sciences and social sciences, 64(5): 597–602. https://doi.org/10.1093/geronb/gbp059
• Chiao, C. Y., ve Hsiao, C. Y. (2017). Comparison of personality traits and successful aging in older Taiwanese. Geriatrics and Gerontology International, 17(11): 2239–2246. https://doi.org/10.1111/ggi.13019
• Chong, A.M.L., Ng, S.H., Woo, J. ve Kwan, A.Y.H., (2006). Positive ageing: The views of middle-aged and older adults in Hong Kong. Ageing and Society, 26(2): 243–265. https://doi.org/10.1017/S0144686X05004228
• Chukwuorji, J. C., Nwoke, M. B. ve Ebere, M. O. (2015). Stressful life events, family support and successful ageing in the Biafran War generation. Aging & Mental Health, 21(1), 95–103. https://doi.org/10.1080/13607863.2015.1083946
• Cooper, C., Selwood, A. ve Lıvıngston, G. (2008). The Prevalence of elder abuse and neglect: A systematic review. Age and Ageing, 37(2), 151–160. https://doi.org/10.1093/ageing/afm194
• Cosco, T. D., Prina, A., Perales, J., Stephan, B. ve Brayne, C. (2014). Operational definitions of successful aging: A systematic review. International Psychogeriatrics, 26(3), 373–381. https://doi.org/10.1017/S1041610213002287
• Çifcili, S. (2012). Aktif yaşlanma: Fiziksel boyut. The Journal of Turkish Family Physician, 3(1): 6-12. Erişim Adresi http://turkishfamilyphysician.com/wp-content/uploads/2016/08/C3-S1-aktif-yaslanma-fiziksel-boyut.pdf
• DeLamater, J. (2012). Sexual expression in later life: A review and synthesis. Journal Of Sex Research, 49(2–3), 125–141. https://doi.org/10.1080/00224499.2011.603168
• Demir-Çelebi, Ç. (2020). Başarılı yaşlanma ve Türkiye için bir program denemesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Depp, C. A. ve Jeste, D. V. (2006). Definitions and predictors of successful aging: A comprehensive review of larger quantitative studies. Am J Geriatr Psychiatry 14(1): 6-20. http://dx.doi.org/10.1097/01.JGP.0000192501.03069.bc
• Dong, X. Q., Simon, M.A. Beck, T.T. Farran, C. McCann, J.J., Mendes de Leon, C.F. … Evans, D.A. (2011). Elder abuse and mortality: The role of psychological and social wellbeing. Gerontology, 57(6), 549–558. https://doi.org/10.1159/000321881
• Ertan, T. (1996). Geriatrik depresyon ölçeği ile kendini değerlendirme depresyon ölçeğinin 60 yaş ve üzeri Türk popülasyonunda geçerlik ve güvenirlik incelemesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, İstanbul.
• Estebsari, F., Dastoorpoor, M., RahimiKhalifehkandi, Z., Nouri, A., Mostafaei, D., Hosseini, M., … Aghababaeian, H. (2020). The concept of successful aging: A review article. Current Aging Science, 13(1), 4-10. DOI: 10.2174/1874609812666191023130117
• Golja, K., Daugherty, A. M., ve Kavcic, V. (2020). Cognitive reserve and depression predict subjective reports of successful aging, Archives of Gerontology and Geriatrics, 90, 104137. DOI: 10.1016/j.archger.2020.104137
• Greenblatt Kimron, L., Marai, I., Lorber, A. ve Cohen, M. (2019). The long-term effects of early-life trauma on psychological, physical and physiological health among the elderly: The Study of Holocaust Survivors. Aging & Mental Health, 23(10), 1340–1349. https://doi.org/10.1080/13607863.2018.1523880
• Hörder, H., Frändin, K., ve Larsson, M. H. (2013). Self-respect through ability to keep fear of frailty at a distance: Successful ageing from the perspective of community-dwelling older people. International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-Being, 8(1): 1-10. https://doi.org/10.3402/qhw.v8i0.20194
• Hsu, H. (2007). Exploring elderly people’s perspectives on successful aging in Taiwan. Ageing and Society, 27(1): 87–102. https://doi.org/10.1017/S0144686X06005137
• Işık, A., Tekin, N. ve Çağaltay Kayaoğlu, S. (2021). Yetişkin bireylerin başarılı yaşlanma durumlarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi: Sinop ili örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(4): 1403-1419. DOI: 10.33417/tsh.911047
• Jakel, R. J. (2020). Posttraumatic stress disorder in the elderly. Clinics in Geriatric Medicine, 36(2), 353–363. https://doi.org/10.1016/j.cger.2019.11.013
• Juárez, M. R., González, V. M., ve Favela, J. (2016). Effect of technology on aging perception. Health Informatics Journal, 24(2): 171–181. https://doi.org/10.1177/1460458216661863
• Kara, F. ve Tekin, Ç.M. (2018). Dünyada ve Türkiye’de yaşlılık. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 1(3): 219-229. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/ibadjournal/issue/31095/370584
• Kars Fertelli, T. ve Deliktas, T. A. (2020). Study on the relationship between perceptions of successful aging and life satisfaction of Turkish elderly people. Perspect Psychiatr Care, 56(2): 386-392. https://doi.org/10.1111/ppc.12446
• Kılıç, S.P., Karadağ, G., Koçak, H.S. ve Korhan, E.A. (2014). Investigation of The Old Age Perceptions with The Loneliness and Depression Levels of The Elderly Living At Home. Turkish Journal of Geriatrics,17(1): 70-76.
• Kıssal, A. ve Beşer, A. (2009). Yaşlı istismar ve ihmalinin değerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(4), 357-364. Erişim Adresi https://www.researchgate.net/publication/283724999_Yasli_Istismar_ve_Ihmalinin_Degerlendirilmesi
• Kızıl, E.T.Ö., Yarpuz, A.Y., Ekinci, S., Sorgun, M. ve Turan, E.D. (2007). Bir geropsikiyatri polikliniğine başvuran depresyonlu yaşlılarda intihar davranışının incelenmesi. Turkish Journal of Geriatrics, 10(2): 57-60. Erişim Adresi https://www.geriatri.dergisi.org/uploads/pdf/pdf_TJG_350.pdf
• Kim, S. ve Park, S. (2016). A meta-analysis of the correlates of successful aging in older adults. Research on Aging, 39(5): 657–677. https://doi.org/10.1177/0164027516656040
• Lindau, S. T., Schumm, L. P., Laumann, E. O., Levinson, W., O’Muircheartaigh, C. A. ve Waite, L. J. (2007). A study of sexuality and health among older adults in The United States. The New England Journal of Medicine, 357(8), 762-774. https://doi.org/10.1056/nejmoa067423
• Manierre M. (2019). Successful present, successful future? Assessment of a nonbinary model of successful aging. Gerontologist, 59(4): 727-737. DOI: 10.1093/geront/gnx198
• Melchiorre, M. G., Chiatti, C., Lamura, G., Torres-Gonzales, F., Stankunas, M., Lindert, J., … Soares, J. F. J. (2013). Social support, socio-economic status, health and abuse among older people in seven European countries. Plos One 8(1), 1-10. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0054856
• Öz, F. (2002). Yaşamın son evresi: Yaşlılık psikososyal açıdan gözden geçirme. Kriz Dergisi, 10(2): 17-28. https://doi.org/10.1501/Kriz_0000000185
• Özkul, M. ve Kalaycı, I. (2015). Türkiye’de yaşlılık çalışmaları. Sosyoloji Konferansları, 52(2): 259-290. DOI: 10.18368/IU/sk.98114
• Özmete, E. ve Altun, Ö. Ş. (2017). Aktif yaşlanma ve yaşlılığa sağlıklı geçişin dinamikleri. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 0(9): 26-43. Erişim Adresi https://app.trdizin.gov.tr/makale/TWpNNE9EUXlNZz09/aktif-yaslanma-ve-yasliliga-saglikli-gecisin-dinamikleri
• Palgi, Y., Shrira, A., Avidor, S., Hoffman, Y., Bodner, E. ve Ben-Ezra, M. (2019). Understanding the long-term connections between posttraumatic stress, subjective age, and successful aging among midlife and older adults. European Journal of Psychotraumatology, 10(1), 1583523. https://dx.doi.org/10.1080%2F20008198.2019.1583523
• Püllüm, E. ve Akyıl, R. Ç. (2017). Loneliness And Social Isolation Among Eldely People. Meandros Medical and Dental Journal, 18: 158-163. http://cms.galenos.com.tr/Uploads/Article_16302/MEANDROS-18-3.pdf
• Rar-tur, L. ve Levy-shiff, R. (2000). Coping with losses and past trauma ın old age: The separation-ındividuation perspective. Journal of Personal and Interpersonal Loss, 5(2-3), 263–281. https://doi.org/10.1080/10811440008409756
• Rowe, J. W. ve Kahn, R. L. (1997). Successful aging. The Gerontologist 37(4): 433-440. https://academic.oup.com/gerontologist/article/37/4/433/611033
• Seo, H. ve Lee, O. (2020). Mediating role of post-traumatic stress disorder in post-traumatic growth in adults who experienced the 2017 Pohang earthquake. Journal of Affective Disorders, 15(263): 246-251. DOI: 10.1016/j.jad.2019.11.162
• Srivastava, K. ve Das, R. C. (2013). Personality pathways of successful ageing. Industrial Psychiatry Journal, 22(1): 1–3. doi: 10.4103/0972-6748.123584
• T.C. Devlet Planlama Teşkilatı Sosyal Sektörler ve Koordinasyonlar Genel Müdürlüğü. (2007). Türkiye’de yaşlıların durumu ve yaşlanma ulusal eylem planı, https://ailevecalisma.gov.tr/media/33628/turkiyede-yaslilarin-durumu-ve-yaslanma-ulusal-eylem-plani.pdf. Erişim tarihi: 12.12.2020.
• Teater, B., ve Chonody, J. M. (2019). How do older adults define successful aging? A scoping review. The International Journal of Aging and Human Development, 91(4), 599-625. https://doi.org/10.1177/0091415019871207
• Troutman, M., Nies, M. A., ve Bentley, M. (2010). Measuring successful aging in Southern Black Older Adults. Educational Gerontology, 37(1): 38–50. https://doi.org/10.1080/03601277.2010.500587
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2020). İstatistiklerle Yaşlılar, 2019, Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, 33712, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2019-33712#. Erişim Tarihi: 14.11.2020.
• Ünalan, P. C. (2012). Aktif yaşlanma: Bilişsel ve sosyal boyut. The Journal of Turkish Family Physician, 3(1):13-17. Erişim Adresi http://turkishfamilyphysician.com/wp-content/uploads/2016/08/C3-S1-aktif-yaslanma-bilissel-ve-sosyal-boyut.pdf
• Vannoy, S. D., Duberstein, P., Cukrowicz, K., Lin, E., Fan, M.-Y. ve Unützer, J. (2007). The relationship between suicide ideation and late-life depression. The American Journal of Geriatric Psychiatry, 15(12), 1024–1033. https://doi.org/10.1097/jgp.0b013e3180cc2bf1
• Van Zelst, W. H., De Beurs, E., Beekman, A.T., Deeg, D.J. ve Van Dyck, R. (2003). Prevalence and Risk Factors of Posttraumatic Stress Disorder in Older Adults. Psychotherapy and Psychosomatics, 72(6): 333–342. DOI: 10.1159/000073030
• Yüksel, M., Akgün, N. ve Öztürk, E. (2021). İleri yetişkinliğe geçiş döneminde bulunan bireylerde başarılı yaşlanma, hayatın anlamı ve spritüel iyi oluş ilişkisi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi (YSAD), 14(2): 84-95. doi:10.46414/yasad.949912
• Weng, Y. ve Li, D. (2020). Are There benefits to having more children for the oldest-old elderly? A longitudinal analysis on successful aging in China. Asian Population Studies, 16(1): 82-99. https://doi.org/10.1177/0164027516656040
• Wolitzky-Taylor, K. B., Castriotta, N., Lenze, E. J., Stanley, M. A. ve Craske, M. G. (2010). Anxiety disorders in older adults: A comprehensive review. Depression and Anxiety, 27(2), 190–211. https://doi.org/10.1002/da.20653
• World Health Organization. (2020). Ageing and health, https://www.who.int/health-topics/ageing#tab=tab_3. Erişim Tarihi: 14.11.2020.