Osmanlı Literatüründe Kadın Ben- Anlatılarına Bir Katkı: Çerkes Mehmed Şartlık Beg’in Hâtunu Hafize Kadın’ın 1805-1808 Tarihli Rüya Anlatıları

Year 2023, Volume: 1 Issue: 1, 129 - 147, 30.07.2023

Elmin Aliyev

Abstract

Tanzimat öncesi Osmanlı ben-anlatıları literatürünün henüz yeterince araştırılıp tasnif
edildiği söylenemez. Bununla birlikte son yıllarda gerçekleştirilen bazı önemli çalışmalar
oldukça çeşitli ve zengin bir literatürün oluşturulabileceğini göstermektedir.
Bu literatürün tam olarak hangi türden eserlerin ekseninde oluşacağı önceden
belirlenemez fakat rüya anlatılarının bu literatürde özel bir yer işgal edeceği ifade
edilebilir. Bu makalenin konusunu oluşturan rüya kayıtları, halen Devlet Arşivleri
Başkanlığı Osmanlı Arşivi TSMA.E. 0874 numarada muhafaza edilen bir yapraktan
ibaret belgedir. Rika hatla yazılı belge 1220/1805-1223/1808 yılları arasına tarihlendirilen
toplam yedi adet rüya anlatısını ihtiva etmektedir. Söz konusu rüyaların en
önemli özelliği ise Hafize adlı bir kadın tarafından yazıya dökülmüş olup, türünün
nadir örnekleri arasında bulunmasıdır. Makalenin hedeflerinden ilki, mezkûr rüya
anlatılarının yapısal özelliklerini ve içeriklerini tanıtmak, özellikle Asiye Hatun’un
rüya defteri ile benzer ve farklı yönlerini aydınlatmaktır. İkinci hedef ise yazarın benmerkezli
anlatı üslubunu incelemek, rüyaları hangi amaç doğrultusunda ele aldığını
belirlemeye çalışmaktır. Bu hedefler doğrultusunda Hafize Kadın’ın rüyalarının dönemin
sosyo-politik yaşamı ile ilişkisi özellikle mercek altına alınacaktır.

Keywords

Rüya anlatısı, Ben-anlatısı, Hafize Kadın, Asiye Hatun, Osmanlı

A Contribution to Women’s Self- Narratives in Ottoman Literature: The Dream Narratives of Hafize Kadın, Wife of Çerkes Mehmed Şartlık Beg (1805-1808)

Abstract