Rus Modernleşmesinde Batı Karşıtlığının Tarihsel Temelleri

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 1, 52 - 70, 20.06.2017

ÜMMET Erkan

Öz

Türkiye’nin kuzey
komşusu olan Rusya ile ilişkileri yaklaşık 6 asırlık bir geçmişe dayanmaktadır.
Özellikle 18. Yüzyılda Petro reform programı ile birlikte Avrasya bölgesinde
önemli bir güç haline gelen Rusya ile Osmanlı Devleti; Balkanlar, Kafkasya,
Türkistan bölgeleri başta olmak üzere sürekli rekabet halinde olmuştur.
Geleneksel olarak sıcak denizlere inme siyasetini, bugün Akdeniz üzerinde elde
ettiği askeri üslerle güçlendiren Rusya, Türkiye’nin kuzey komşusu olduğu kadar
bugün güneyde de hesap edilmesi gereken bir stratejik güç konumuna gelmiştir.

Rusya’nın
modernleşme deneyimi, Osmanlı-Türk modernleşme deneyimi ile oldukça benzer bir
süreç izlemiştir. Her iki ülke de modernleşme yoluyla bölgede güçlü bir
stratejik pozisyon elde etmek, varlığını garanti altına almak istemiştir. Avrupa’da
doğal ve kendi iç dinamikleri ile gelişen modernleşme, Rusya’da aydın bürokrat
bir elit tarafından tepeden inme bir biçimde gerçekleştirilmiştir.
Modernleşmenin halk katında yeterli desteği bulamaması da duygusal tonu yüksek,
modernleşme karşıtı bazı fikirlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Bu makalede 18. ve
19. Yüzyılda Rusya’nın modernleşme sürecinin temel özellikleri analiz edilmeye
çalışılacaktır. Modernleşmeyi destekleyen ve ona karşı çıkan siyasal
düşünceler, Batı’ya karşı gösterilen farklı tepkiler analiz edilecektir. Makalede,
Rusya’daki Batı karşıtlığı ve onu besleyen reformların dönüştürücü ve refleksif
etkileri üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Rusya, Modernleşme, Rus Modernleşmesi

Kaynakça

• ANİSİMİOV, E.V. (1993) The Reforms of Peter the Great : Progress Through Coercion in Russia, M.E. Sharpe Armonk, New York.
• AYAS, Güneş (2010) “Batı Uygarlığının Krizi ve Rus Ruhu” Sosyologca, Sayı 1, İstanbul.
• BELGE, Murat (2007) “Batılılaşma: Türkiye ve Rusya”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 3, Modernleşme ve Batıcılık İçinde, Ed. Uygur Kocabaşoğlu, 5. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• BERMAN, Marshall(2010) Katı Olan Her şey Buharlaşıyor, Çev. Ümit Altuğ, Bülent Peker, 13. Baskı, İstanbul:İletişim Yayınları.
• BEST Steven & Douglas Kellner, (2011) Postmodern Teori, Çev. Mehmet Küçük, İstanbul:Ayrıntı Yayınları.
• BİLLİNGTON, James H. (1970) The İcon And The Axe, An Interpretive History of Russian Culture, New York:Vintage Books,
• COHEN Ariel, (1996) Russian Imperialism: Development and Crisis, London:Praeger,
• D’ENCAUSSE, Héléne Carrére (2003) Tamamlanmamış Rusya, Çev.Reşat Uzmen , İstanbul:Ötüken Yayınları.
• DUKES, Paul; (1990) A History of Russia, 2nd Edition, Durham:Duke University Press.
• FENDOĞLU, H.Tahsin (2002) “Osmanlı Modernleşmesine Giriş”, Yeni Türkiye, Sayı:46, Temmuz-Ağustos, Ankara.
• FLORİNSKY, Michael (1947) “Russian Social and Political Thought, 1825-1855”, Russian Review, Vol. 6, No 2.
• GİDDENS, Anthony (1994) Modernliğin Sonuçları, Çev. Ersan Kuşdil, İstanbul:Ayrıntı Yayınları.
• ISWOLSKY, Helene (1947) “Vladimir Soloviev and the Western World”, Russian Review, Vol. 7, No. 1.
• İŞYAR Ö. Göksel, (2004) “Gelenekçi Rus Klasik Avrasyacı Düşüncesinin Gelişimi ve Temel İlkeleri”, Doğu-Batı Dergisi, Yıl 7, Sayı 25, Ankara.
• JEANNIERE, Abel (1994) “Modernite Nedir?” Çev. Nilgün Küçük, Modernite Versus Postmodernite İçinde, Haz. Mehmet Küçük, Ankara:Vadi Yayınları.
• SAUNDERS, David (1984) “The Political Ideas of Russian Historians”, The Historical Jour¬nal, Vol. 27, No. 3.
• KOHN, Hans (1983) Panislavizm ve Rus Milliyetçiliği, Çev:Agah Oktay Güner, 2.Baskı, İstanbul:Kervan Yayınları.
• KOYRE’ Aleksander, (1994) 19. Yüzyıl Başlarında Rusya’da Batıcılık, Ulusçuluk ve Felsefe, Çev. İzzet Tanju, İstanbul:Belge Yayınları.
• KİSSİNGER, Henry (1994) Diplomacy, Newyork: Simon and Schuster.
• KURAT, Akdes Nimet (1987) Rusya Tarihi, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• LAMARTİNE, A. (1991) Osmanlı Tarihi, Çev. Serhat Bayram, İstanbul:Sabah Gazetesi Yayınları.
• LAVRİN, Janko (1961) “Vladimir Soloviev and Slavophilism”, Russian Review, Cilt: 20, Sayı: 1.
• LIEBMAN, M., (1968) Rus İhtilali (Bolşevik Başarısının Kaynakları, Gelişmesi ve Anlamı), İstanbul:Varlık Yayınları.
• MARKS Karl (1992) 18. Yüzyılda Gizli Diplomasi. Rus Despotizminin Asyatik Kökeni, Çev. Işık Soner, İstanbul:Kaynak Yayınları.
• PİPES, Richard (1974) Russia Under the Old Regime, Charles Scribner’s Sons, Newyork.
• SARIBAY, Ali Yaşar (2002) “Postmodern Kapitalizm Olarak Globalizm ve 1980’ler Türk Modernitesi”, Liberalizm, Devlet, Hegemonya, E. Fuat Keyman (Der.), İstanbul
• SKOCPOL, Theda (2004) Devletler ve Toplumsal Devrimler: Fransa, Rusya ve Çin’in Karşılaştırmalı Bir Çözümlemesi, Çeviren S.Erdem Türközü, Ankara:İmge Kitabevi.
• ORTAYLI, İlber (2003) İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, 16.Baskı, İstanbul:İletişim Yayınları.
• ORTAYLI, İlber (2008) Gelenekten Geleceğe, İstanbul:Timaş Yayınları.
• TANJU İzzet (2007) Batı Karşısında Milli Düşünce, İstanbul:Ötüken Yayınları.
• TSYGANKOV, Andrei P. (2003) “The Irony of Western Ideas in a Multicultural World: Russian’ Intellec¬tuals Engagement With The ‘End of History’ and ‘Clash of Civilizations”, International Studies Review, No. 5.
• TÜRKER, Taşansu (2006) “Karamazov Kardeşlerde Politik Sembolizm”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Sayı2, Cilt 61, Ankara.
• VENTURİ, Franco (2001) Roots of Revolution, Phoenix Press.
• WALİCKİ, Andrzej (1977) “Russian Social Thought: An Introduction to the Intellectual History of Nineteenth-Century Russia”, Russian Review, Cilt: 36, Sayı: 1.
• WALİCKİ, Andrzej (1987) Rus Düşünce Tarihi, 1760-1900: Aydınlanmadan Marksizme, Çev. A. Şenel, Ankara:V Yayınları.
• WEHRSCHUTZ, Christian F. (1998) “Rus Fikriyatının Parçası Olarak Avrasyacılık”, Uygarlığın Yeni Yolu Av¬rasya, Der. Erol Göka ve Murat Yılmaz, İstanbul:Kızıl Elma Yayıncılık.