Öz
Atasözleri tecrübe ve deneyimlere dayanan, yol gösterici ve öğretici kalıplaşmış sözlerdir. Atasözünü atasözü yapan bazı araçlar vardır. Bunlara “atasözü yapma araçları” denebilir. Bu çalışmada atasözü yapma araçlarından “paralellik” üzerinde durulmuştur. Çalışmanın örneklem alanı 78 adet paralel Tatar atasözünden oluşmaktadır. Bu atasözleri Huciahmet Mehmütov’un Tatar Halık İcatı (Mekaller hem Eytemner) eserinde yer alan giyim kuşam konulu 315 atasözünün taranıp paralel olanların tespit edilmesiyle elde edilmiştir. Mac Coinnigh’in “Atasözü İşaretleyicileri” başlığında ele aldığı 4 atasözü yapma aracından biri olan paralellik bu çalışmada Mac Coinnigh’in yapısal inceleme şablonundan hareketle tarafımızdan önerilen tasnife göre iki ayrı aşamada incelenmiştir. İlk inceleme aşamasında, tespit etmiş olduğumuz 78 atasözünün bağlaçlı ve bağlaçsız olma durumları incelenmiştir. İkinci aşamada ise aynı 78 atasözü pekiştirilmiş paralellik yönünden ele alınmıştır. Pekiştirilmiş paralellik bölümü yineleme ile paralellik, eksiltim ile paralellik, eş veya zıt anlam ile paralellik ve ters yerleştirme ile paralellik olmak üzere dört tipten oluşmaktadır. Örneklem alanındaki atasözlerinin bu dört paralellik oluşturma tipinden hangilerini karşıladığı tespit edilmiş ve sonuçlar hem sözel olarak ifade edilmiş hem de tablolar ile gösterilmiştir. İnceleme sonucunda örneklem alanımızdaki 78 adet paralel atasözünden 77’sinin (%98.71) bağlaçlı, 1’inin (%1,28) bağlaçsız koordinasyon tipinde olduğu gözlenmiştir. Atasözleri pekiştirilmiş paralellik bağlamında incelendiğinde yineleme ile paralellik 78 atasözünden 47’sinde (%60,25), eksiltim ile paralellik 8’inde (%10,25), eş veya zıt anlam ile paralellik 9’unda (%11,53), ters yerleştirme ile paralellik 2’sinde (%2,56) tespit edilmiştir. Bir atasözünde birden fazla pekiştirme tipi görülebildiği için burada oranlar %100’e tamamlanmamaktadır. Her bir paralellik tipi kendi başlığı altında açıklanmış ve örneklenmiştir. Belirlenen 78 adet atasözü örnekleme yapılırken hiçbir atasözü göz ardı edilmeyecek ve hiçbir atasözü tekrar edilmeyecek şekilde konumlandırılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abdurahimov, M. M. Kıskaça Üzbäkçä-Tatarça Mäkal hem Äytämnär Süzlege. Kazan: Tatarskoe Knijnoe İzdatelstvo, 2010.
- Aksoy, Ö. A. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1. İstanbul: İnkılap Yayınları, 2019.
- Albayrak, N. Türkiye Türkçesinde Atasözleri. İstanbul: Kapı Yayınları, 2009.
- Arora, S. L. “The Perception of Proverbiality”. Proverbium: Yearbook of International Proverb Scholarship 1, 1984. 1-38.
- Elçin, Ş. Halk Edebiyatı Araştırmaları I. Ankara: Başer Basım Yayım, 1997.
- İsenbet, N. Tatar Halık Mäkallere. Yar-Çallı: İdil-Yort Kitap Näşriyatı, 2003.
- Kaplanoğlu, F. B. A Structural And Stylistic Analysis Of Turkish Proverbs. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2019.
- Mac Coinnigh, M.. “Syntactic Structures in Irish-Language Proverbs”. Proverbium: Yearbook of International Proverb Scholarship 29, 2012. 95-136.
- Mac Coinnigh, M. “Structural Aspects of Proverbs”. Introduction to Paremiology: A Comprehensive Guide to Proverb Studies. 2014. 112-132.
- Mahmutova, L. T. - Möhemediyev, M. G. - Sabirov, K. S. - Hanbikova, Ş. S. (red.). Tatar Teleneng Anglatmalı Süzlege, Cilt I. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı, 1977.
- Mahmutova, L. T. - Möhemediyev, M. G. - Sabirov, K. S. - Hanbikova, Ş. S. (red.). Tatar Teleneng Anglatmalı Süzlege, Cilt II. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı, 1979.
- Mahmutova, L. T. - Möhemediyev, M. G. - Sabirov, K. S. - Hanbikova, Ş. S. (red.). Tatar Teleneng Anglatmalı Süzlege, Cilt III. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı, 1981.
- Mehmütov, Hüciahmet. Tatar Halık İcatı Mekaller hem Eytemner. Kazan: Tatarskoe Knijnoe İzdatelstvo, 1987.
- Mieder, W. Proverbs: A Handbook. Westport Connecticut: Greenwood Press, 2004.
- Oy, A. “Atasözü”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4: 44. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
- Rothstein, R. A. “The Poetics of Proverbs”. Studies Presented to Professor Roman Jakobson by his Students C. Gribble (Ed.). 265-274. Cambridge, Massachusetts: Slavica Publications, 1968.
- Soykut, H. Türk Atalar Sözü Hâzinesi. İstanbul: Ülker Yayınları, 1974.
- Zaripova Çetin, Ç. “Kazan Tatarlarında Giyim-Kuşam Kültürü”. Uluslar Arası Sosyal Araştırmalar Dergisi V.1/2 (Şubat 2008): 72-82.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 23 Aralık 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 30 Mayıs 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 9 Sayı: 2 |
Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları E-Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.
Dergimiz aşağıdaki indeksler tarafından taranmaktadır:
