Eşikteki Misafir: Derrida’nın Konukseverlik Anlayışı Işığında Yunan Mitlerinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 98 - 108, 25.07.2025

Berkant Kıykaç

https://doi.org/10.30804/cesmicihan.1713262

Öz

Konukseverlik kavramı, Yunan mitolojisinde önemli bir yere sahiptir. Son yıllarda, sosyal bilimlerin farklı alanlarındaki birçok çalışmada konukseverlik kavramının sosyo-kültürel boyutları incelenmektedir. Bu çalışma, Yunan mitlerindeki konukseverliği Jacques Derrida’nın koşullu ve koşulsuz konukseverlik anlayışı çerçevesinde incelemiştir. Çalışmanın verileri, Yunan mitlerini ele alan beş ana kaynağa (Mitologya, Klasik Yunan Mitolojisi, Mitoloji Sözlüğü, Yunan Mitleri, Antik Yunan Mitolojisinde Thesus ve Atina Şenlikleri) dayanmaktadır. Elde eden veriler, içerik analizine tabi tutularak bulguların sunumu gerçekleştirilmiştir. Analizler sonucunda, Yunan mitolojisindeki konukseverlik anlayışının büyük ölçüde Derrida'nın koşullu konukseverlik kavramıyla örtüştüğü görülmüştür. Mitolojik anlatılarda, misafirlerin belirli kurallara uyması, ev sahibinin beklentilerini karşılaması ve genellikle bir karşılık sunması beklenmektedir. Öte yandan, Yunan mitlerinde Derrida'nın tanımladığı anlamda koşulsuz konukseverlik örneklerine ise oldukça az rastlanmaktadır. Bu durum, Derrida'nın koşulsuz konukseverliğin idealize edilmiş ve pratik hayatta uygulanması zor, hatta imkânsıza yakın bir tutum olduğu yönündeki felsefi argümanını destekler niteliktedir. Sonuç olarak çalışma, Derrida'nın konukseverlik felsefesinin Yunan mitolojisindeki misafirperverlik pratiklerini anlamak için yeni bir bakış açısı sunduğunu ve mitolojik anlatılardaki konukseverlik temalarının aslında çoğunlukla koşullu bir yapıya sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu inceleme, felsefi bir kavramın mitolojik anlatılar üzerinden nasıl somutlaştığını ve Derrida'nın düşüncelerinin antik metinler aracılığıyla nasıl yankı bulduğunu göstermesi açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Konukseverlik, Yunan Mitleri, Jacques Derrida, Koşullu, Koşulsuz.

Etik Beyan

Bu çalışma, katılımcılardan birebir veri toplamayı gerektiren araştırma kapsamına girmediği ve veriler ikincil veri olarak elde edildiği için etik kurul onayı gerektirmeyen çalışmalar arasında yer almaktadır.

Hospitality, Greek Myths, Jacques Derrida, Conditional, Unconditional.

Öz

The concept of hospitality holds a significant place in Greek mythology. In recent years, numerous studies across various fields of social sciences have examined the socio-cultural dimensions of hospitality. This study analyzes hospitality in Greek myths within the framework of Jacques Derrida's understanding of conditional and unconditional hospitality. The data for the study are based on five main sources addressing Greek myths: Mythology, Classical Greek Mythology, Dictionary of Mythology, Greek Myths, and Theseus and Athenian Festivals in Ancient Greek Mythology. The obtained data were subjected to content analysis, and the findings were presented accordingly. The analyses revealed that the understanding of hospitality in Greek mythology largely overlaps with Derrida's concept of conditional hospitality. In mythological narratives, guests are expected to adhere to certain rules, meet the host's expectations, and usually offer something in return. On the other hand, examples of unconditional hospitality, as defined by Derrida, are quite scarce in Greek myths. This situation supports Derrida's philosophical argument that unconditional hospitality is an idealized attitude that is difficult, if not impossible, to implement in practical life. In conclusion, this study demonstrates that Derrida's philosophy of hospitality offers a new perspective for understanding hospitality practices in Greek mythology and reveals that the themes of hospitality in mythological narratives predominantly have a conditional structure. This examination is significant in showing how a philosophical concept is embodied through mythological narratives and how Derrida's ideas resonate through ancient texts.

Anahtar Kelimeler

Hospitality, Greek Myths, Jacques Derrida, Conditional, Unconditional.

Kaynakça

• Akdeniz, Deniz. Akdeniz’in Mitolojik Rotaları. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Altunbay, Müzeyyen. “Temel Bir Değer Olarak Dede Korkut'ta Misafirperverlik ve İzzeti İkram”. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi 56 (Ekim 2016), 359-371.
• Benhabib, Seyla. Ötekilerin Hakları: Yabancılar, Yerliler, Vatandaşlar. çev. Berna Akkıyal. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Can, Şefik. Klasik Yunan Mitolojisi. İstanbul: Ötüken, 16. Basım, 2017.
• Çakmakkaya, Eda. “Derrida’nın Sorumluluk ve Konukseverlik Yasasına Özakman Üzerinden Eleştirel Bir Bakış”. Turcology Research 77 (Mayıs 2023), 244-250. https://doi.org/10.5152/JTRI.2023.23189
• Derrida, Jacques. “Konuksev(-er-/-mez-)lik”. çev. Keskin, Ferda-Sözer, Önay. Jacques Derrida ile Birlikte Pera Peras Poros. ed. Kızıler, Rüken. 7-33. Türkiye İş Bankası: Kültür Yayınları, 1. Basım, 2012.
• Erhat, Azra. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1972.
• Evciman, Semih. “Antik Yunanistan’da Misafirperverlik Anlayışının Dönüşümü”. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6/1 (Mayıs 2019), 100-120.
• Graves, Robert. Yunan Mitleri: Tanrılar, Kahramanlar, Söylenceler. çev. Uğur Akpur. Ankara: Say Yayınları, 2010.
• Gültekin, Ahmet-Cüneyt. “Bağışlanan Konukseverlik ve Konuksever Bağışlama: Derrida Felsefesinde Etik (Olanaksız) ve Politika (Olanaklı) İlişkisi”. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (Mayıs, 2014), 13-34.
• Hamilton, Edith. Mitologya. çev. Ülkü Tamer. İstanbul: Varlık Yayınları, 2015.
• Lashley, Conrad. “Towards a theoretical understanding”. In search of Hospitality: Theoretical Perspectives and Debates. ed. Conrad Lashley-Alison Morrison. 1-17. Butterworth-Heinemann: Oxford, 2000.
• O’Gorman, Kevin. “Dimension of Hospitality: Exploring Ancient and Classical Origins”. Hospitality: A Social Lens. ed. Conrad Lashley, Alison Morrison-Paul, Lynch. 17-32. Amsterdam: Elsevier, 2007.
• Özer, Y. Yeşim. Uluslararası Göç ve Yabancı Düşmanlığı. İstanbul: Derin Yayınları, 2015.
• Telfer, Elizabeth. “The hospitality of hospitableness”. In Search of Hospitality: Theoretical Perspectives and Debates. ed. Conrad, Lashley-Alison, Morrison. 39-54. Butterworth-Heinemann: Oxford, 1996.
• Thorburn, John E. “Hospitality". Encyclopedia of Ancient Greece. ed. Nigel, Wilson. 370-2. Taylor and Francis Group, 2006.
• Theoi Greek Mythology. “ZEUS”. Erişim 22 Haziran 2025. https://www.theoi.com/Olympios/Zeus.html.
• Theoi Greek Mythology. “Who Won the Trojan War?”. Erişim 22 Haziran 2025. https://www.theoi.com/articles/who-won-the-trojan-war/
• Üreten, Hüseyin-Güzel, Bahar. “Antik Yunan Mitolojisinde Theseus ve Atina Şenlikleri”. İzmir Araştırmaları Dergisi Prof. Dr. Serap YILMAZ Özel Sayısı, 3/7 (2017), 67-76.
• Yeğenoğlu, Meyda. Avrupa’da İslam, Göçmenlik ve Konukseverlik. çev. P. Burcu Yalım. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Basım, 2016.
• Yıldırım, Ali-Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 9. Basım, 2013.