Kuzey Makedonya Cumhuriyeti İştip Yöresinde Yaşayan Yörük Mȃnilerinin Tasnifi

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 72 - 86, 25.07.2025

Rabie Ruşid

https://doi.org/10.30804/cesmicihan.1713815

Öz

ÖZ
Yörüklerde sözlü kültür hâkimdir. Tarihi olaylar, hikâyeler, masallar, atasözleri, deyimler, türküler, mâniler vs. yaşlılar tarafından gençlere anlatılarak nesilden nesile günümüze dek ulaşmıştır. Bir nevi destan geleneği devam etmektedir.
Bellekte kalıcılığı ve kullanıldığı alanın genişliğinden dolayı mâniler, halk kültürü içerisinde kendisine geniş yer bulmuştur. Mâni Türkçenin kullanıldığı hemen her coğrafyada var olan en yaygın halk şiiridir.
Bu çalışma, İştip şehrine bağlı olan Yörük köylerinde derlenen kırk sekiz mâni üzerine kurulmuş ve bu mâniler hece sayısına, kafiye yapısına ve konularına göre incelenmiştir. Çalışmamızda derleme işinin özellikleri hakkında bilgi vererek, mânilerin derlenmesiyle ilgili düşüncelerimizi belirttik. Ayrıca mânilerle ilgili yapmış olduğumuz bu tasnifin yanında edebiyatımızda mâniler üzerine yapılan bazı tasnif çalışmalarına da yer verdik.
Kültürün son halkası kısmen de olsa bölgede yaşamaya, hafızalarda canlılığını korumaya devam ederken böyle bir çalışma yapmak Türk kültürünü korumak için değerlidir. Günümüzde bu sözlü kültür zenginliğinin eskilere kıyasen azaldığı görülse de hâlâ devam etmektedir ve edeceğine de inanılmaktadır. Tarihimizi ve kültürümüzü öğrenmek gelecek kuşaklara aktarmak en önemli görevlerimizden biri olmalıdır.
Bu kültürün devam edebilmesi için yazıya geçirilmesi gerektiği de bir gerçektir. Yaşamakta olduğumuz bu güzel yerlere sahip çıkmak istiyorsak kendi tarihimizi ve kültürümüzü koruyup gelecek kuşaklara aktarmamız gerekmektedir.
Bu çalışmada Yörükler hakkında genel bilgiler, Yörüklerin tarihine genel bir bakış, yaşayış tarzları gibi konular incelenip aynı zamanda mâniler hakkında genel bilgiler ve mânilerin tasnifine yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Kültür, Folklor, Halk Edebiyatı, Yörük Mânileri, Yörükler.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Folklor, Halk Edebiyatı, Yörük Mânileri, Yörükler

Destekleyen Kurum

Destekleyen herhangi bir kurum bulunmamaktadir.

CLASSİFİCATİON OF YÖRÜKS MANİAS İN STİP- REPUBLİC OF NORTH MACEDONİA

Öz

ABSTRACT
Because of it’s persistence in memory and the width of the area where they are used, manias (short folk poems) are found in a wide place in folk culture. Mani is the most common folk poetry that exist in almost every region where Turkish is used.
This study was established with forty eight folk poems compiled in Yörük villages of İştip city and these folk poems (manias) were examined from various angles. İn this study is given information about the characteristics of the folk poems and also our opinion about their evaluation. İn addition, we have included some studies on classification of folk poems there is also given a general information about Yörüks, an overview of Yörüks history, their way of living etc.
Furthermore, general information and observations are taken into consideration during the evaluation of the short folk poems.
While the last link of the culture continues to live in the region, albeit partially, and to preserve its vitality in the memories, it has been a valuable work to protect Turkish culture. Today, although it is seen that this oral cultural richness has decreased compared to the past, it still continues and it is believed that it will continue.
Learning and transferring our culture and history to future generations should be one of our most important duties.
It is a fact that this culture must be written down in order to continue. If we want to protect these beautiful places we live in, we need to protect our own history and culture and pass it on to future generations.

Anahtar Kelimeler

Key words: Culture, Folklore, Folk literature, short folk poems, Yoruks.

Kaynakça

• Boratav, Pertev Naili, 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1969.
• Doruk, Yaşar, Makedonya Yürük Türklerinin Halk Müziklerinin Yapısal Özellikleri Üzerine, Етногенеза на Јуруците и нивното населување на балканот, Скопје- МАНУ, 1986.
• Elçin, Şükrü, Türkiye Türkçesinde Mâniler. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1990.
• Elçin, Şükrü, Halk Edebiyatı Araştırmaları I. Ankara: Akçağ, 1997.
• Elçin, Şükrü, Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ, 2013.
• Gülten, Sadullah, Atayurttan Anayurda Yörükler. Ankara: Gece Kitaplığı, 2016.
• Güzel, Abdurrahman˗ Torun, Ali, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ, 2010.
• İbrahimsoylu, İzzet, Makedonya Kızılalma-Karaman Yörükleri Ağzı-I. İstanbul: Kutlu Yayınevi, 2020.
• Kaya, Doğan, Folklorumuzda Beddua Söyleme Geleneği ve Türk Halk Şiirinde Beddualar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., 2001.
• Koneska, Elizabeta, Yörükler. Üsküp: Makedonya Müzesi, 2014.
• Köprülü, M. Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ, 1976.
• Olgun, Tâhir, Edebiyat Lügatı. İstanbul: Aydınlık Basım Evi, 1936.
• Olgun, Mevlevi, Tahir-ül, haz. Kürkçüoğlu, Kemâl, Edip, Edebiyat Lügatı. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1994.
• Şirvan, Hüseyin, Çıkayım Gideyim Urumeli’ne. Bursa: Alfa Yayınları, 2000.
• Kenneth, Goldstein, Sahada Folklor Derleme Metotları. çev. Ahmet Edip Uysal, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1983.
• “Maniler” Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. VI. Cilt, İstanbul: Dergah yayınları, 1986.
• Doğan, D. Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Yazar Yayınları, 25. Basım, 2014.
• Türkçe Öğreten Sözlük 2. Cilt, İstanbul, 2015.