Türkiye’de Televizyon Dizileri Repertuarı (1968-2019): Çeviribilim Açısından Bir Bakış

Yıl 2020, , 56 - 73, 24.07.2020

Mehmet Erguvan , Müge Işıklar Koçak

https://doi.org/10.37599/ceviri.650858

Cited By: 1

Öz

Türk televizyon tarihine çeviribilim açısından odaklanan bu çalışma genel hatlarıyla 1968 ile 2019 yılları arasında Türk televizyon dizi “repertuvar”ında (Even-Zohar 1990) çevirinin değişen konumu ve rolünü sorunsallaştırmayı amaçlar. Türk televizyon tarihine odaklanan araştırmacıların (Tamer, 1983; Mutlu, 1991/2008; Serim, 2007; Cankaya, 1986; Yücel, 2014) ikincil kaynaklarından ve 2000-2019 yılları arasında yayınlanan yeniden çevrim diziler bütüncesi ile televizyon sektöründen birkaç uzmanla yapılan ropörtajlardan oluşan birincil kaynaklardan yararlanan araştırmamız, Türk televizyonunun birbiriyle ilişkili üç farklı dönemini tahlil eder. Söz konusu üç dönem şunlardır: TRT’nin kamu yayıncılığı dönemi (1968-1990), 1990’lı yıllardaki ticari televizyon yayıncılığı ve son olarak 2000’li yıllar. Bu araştırmanın temel argümanı, farklı kültürlerden “ithal” edilen (Even-Zohar 1990) televizyon dizisi oranının ve bu dizilerin televizyonlarda yayınlanma şekillerinin farklı dönemlerde değişiklik göstermesine karşın, geçmişten bu yana Türk televizyon tarihinde çeviri televizyon dizilerin önemli bir kültürel işleve sahip elzem bir konumda bulunduğu ve mütemadiyen izleyilere yeni “seçenekler” (a.g.e.) sunmayı sürdürdüğüdür. Bilhassa, bu araştırma dublaj ve altyazı yöntemlerinin günümüzde yerini yabancı dizilerin yeniden çevrimlerine bırakmasıyla yabancı dizilerin Türk televizyonuna transfer edilme şekillerinin zaman içerisinde zenginleştiğini de ileri sürer.

Anahtar Kelimeler

Türk televizyon tarihi, çeviri televizyon dizileri, yeniden çevrimler, repertuvar, kültürlerarası etki

Television Series Repertoire in Turkey (1968-2019): A Perspective from Translation Studies

Öz

Concentrating on the history of Turkish television from translation studies perspective, the present research broadly aims at problematizing the varying position and role of translation within the “repertoire” (Even-Zohar, 1990) of Turkish television series between 1968 and 2019. Drawing on, on the one hand, the secondary sources provided by researchers on the history of Turkish television (Tamer, 1983; Mutlu 1991/2008; Serim, 2007; Cankaya, 1986; Yücel 2012/2014), and on the other, the primary sources involving the corpus of television remakes presented between 2000-2019 and semi-structured interviews with several television professionals, this research analyses three disparate yet interrelating periods of Turkish television. These periods constitute the era of public broadcaster TRT (1968-1990), the commercial broadcasting in the early 1990s, and lastly, the 2000s. Our main argument is that even though the amount of television series “imported” (Even-Zohar, 1990) from other cultures and their ways of broadcast have remarkably changed from one period to another, translated television series have occupied an indispensable position, having broad cultural significance, and have provided viewers with new “options” (Even-Zohar, 1990) throughout Turkish television history until today. More particularly, it suggests that the ways of transfer have been enriched through time, moving from dubbing to subtitling and to the current practice of remaking of foreign originals, a significant part of the repertoire of television series in Turkey.

Anahtar Kelimeler

history of Turkish television, translated television series, remakes, repertoire, transfer, crosscultural interference

Kaynakça

• Aile mesajı' verecek. (2010, October 17). Gazetevatan. Retrieved on October 10, 2019 from http://www.gazetevatan.com/-aile-mesaji--verecek-335223-medya/
• Aksoy, M. (Ed.). (2002). Tek başına orkestra Mahmut Tali Öngören. TİHV Yayınları.
• Aziz, A. (1999). Türkiye’de televizyon yayıncılığının 30 yılı: 1968-1998. TRT Genel Sekreterlik Basım ve Yayın Müdürlüğü Ofset Tesisleri.
• Bhutto, F. (2019). New kings of the world dispatches from Bollywood, dizi, and k-pop. Columbia Global Reports.
• Cankaya, Ö. (1986). Türk televizyonunun program yapısı: 1968-1985. Mozaik Basım ve Yayıncılık.
• Cankaya, Ö. (2015). Bir kitle iletişim kurumunun tarihi-TRT. İmge Kitapevi.
• Çakır, V. & Gülnar, B. (2007). Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde Türkiye’de televizyon yayıncılığına yönelik düzenlemeler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 207-224.
• Çelenk, S. (2005). Televizyon, temsil, kültür. Ütopya.
• Devran, Y., Göksun, Y. & İhtiyar, B. (2018). İhracatta Yeni bir Alan: Değer İhracı. In Y. Göksun (Ed.), Televizyon dizilerinin keşfi (pp. 39-66). Kaknüs Yayınları.
• Devran, Y., Orujova, A. & Saltık, R. (2018). Edebi eserlerin televizyona uyarlanmasında sorunlar: Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu romanı ile Çalıkuşu dizisi üzerinden bir değerlendirme. In Y. Göksun (Ed.), Televizyon dizilerinin keşfi (pp. 143-168). Kaknüs Yayınları.
• Erguvan, M. (2017). Türk televizyon tarihinde çevirinin etkileri: 1968-1985 yılları arasında yayınlanan çeviri diziler. Journal of Translation Studies, 23, 197-222.
• Even-Zohar, I. (1990). The position of translated literature within the literary polysystem, Poetics Today, 11(1), 45-51.
• Even-Zohar, I. (1997). Factors and dependencies in culture: A revised draft for polysytem culture research. Canadian Review of Comparative Literature / Revue Canadienne de Littérature Comparée, XXIV(1), 15-34.
• Even-Zohar, I. (2003). Culture repertoire and transfer. In Susan Petrilli (Ed.), Translation translation (pp. 425-432). Rodopi Press.
• Even-Zohar, I. (2010). Papers in culture research. Tel Aviv University. http://www.tau.ac.il/~itamarez/works/books/EZ-CR-2005_2010.pdf
• Gencel Bek, M. (2010). Changing media and public sphere in Turkey: The role of the state, market and the EU candidacy. In J. Gripsrud & L. Weibull (Eds.), The development of European media (pp. 171-192). Intellect.
• Göksun, Y. (2018). Türk dizilerine dünyanın bakışı. In Y. Göksun (Ed.), Televizyon dizilerinin keşfi (pp. 67-83). Kaknüs Yayınları.
• Heinze, R. & Krämer, L. (2015). Remakes and remaking concepts—media—practices. Transcript.
• İlaslan, S. (2014). Özerklik mücadeleleri bağlamında Türkiye’de televizyon yayıncılığının ilk dönemi: 1968-1971. Atatürk İletişim Dergisi. 7, 227-257.
• Kara, M. (2010, April 4). Dizi ve filmler ‘ihracat’ sayılacak Türk malı ekranda ‘buz’lanmayacak. Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/dizi-ve-filmler-ihracat-sayilacak-turk-mali-ekranda-buz-lanmayacak-14310692
• Kongar, E. (2013). 21. yüzyılda Türkiye. Remzi Kitabevi.
• Kraidy, M. M. (2005). Hybridity, or the cultural logic of globalization. Temple University Press.
• Lantzsch, K., Altmeppen, K. D., & Will, A. (2009). Trading in TV entertainment: An analysis. In A. Moran (Ed.), TV formats worldwide: Localizing global programs (pp. 77-96). The University of Chicago Press.
• Mikos, L. (2015). From the office to Stromberg: Adaptation strategies in German television. Continuum: Journal of Media and Cultural Studies, 29(5), 694-705.
• Moran, A. (2009). Introduction: ‘Descent and modification’. In A. Moran (Ed.), TV formats worldwide: Localizing global programs (pp. 9-24). The University of Chicago Press.
• Mutlu, E. (2008). Televizyonu anlamak. Ayraç Yayınları.
• Okyayuz, A. Ş. (2016). Seyir hâlinde hikâyeler ve yeniden çevrimler. In E. İ. Keloğlu İşler (Ed.) Algı ilüzyon gerçeklik (pp. 193-248). İmge Kitabevi Yayınları.
• Okyayuz, A. Ş. (2017a). Çevirmenlikte yaratıcılık ve yeniden çevrimler: The Jeffersons dizisinin Tatlı Hayat olarak yeniden çevrimi. Journal of Translation Studies, 23, 111-128.
• Okyayuz, A. Ş. (2017b). Power, society and AVT in Turkey: An overview of a research project. In M. Deckert (Ed.), Audiovisual translation: Research and use (pp. 115-134). Peter Lang. http://repository.bilkent.edu.tr/handle/11693/37839
• Ökten, A. (2012). Depictions of class in Turkish television: Comparison of original and remakes of two drama series. [Unpublished M.A. Thesis]. Koç University.
• Öngören, M. T. (1975). İzleyici anketleri. Milliyet Sanat Dergisi. 114, 44.
• Özcan, E. (2019). An interview with Fatih Aksoy. Episode, 13, 37-41.
• Öztürk, M. & Atik, A. (2016). Ulusal pazardan küresel pazarlara uzanan süreçte Türk dizilerinin gelişimi. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 3(2), 66-82.
• Öztürkmen, A. (2018). “Turkish content”: The historical rise of the dizi genre. TV/Series, 13, 1-12.
• RTÜK Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı. (2014). Radyo ve televizyon yayıncılığı sektör raporu. https://www.rtuk.gov.tr/rtuk-arastirmalari/3726/1992/radyo-ve-televizyon-yayinciligi-sektor-raporu.html
• Sela-Sheffy, R. (2017). Cultural interference and value making: Innovativeness and conservatism in culture. In Ş. Tahir Gürçağlar & Z. Toska (Eds.), Festschrift in honor of Saliha
• Paker: Essays presented by her colleagues, students and friends (Part I) (pp. 349-360). Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard University.
• Sela-Sheffy, R. (in press). Intereference and aspects of repertoire consolidation in culture. In M. Bietak & O. Goldwasser (Eds.) The challenge of the Hyksos: Cultural interference in the New Kingdom. Austrian Academy of Sciences. https://www.tau.ac.il/~rakefet/papers/RS-Interference.pdf
• Serim, Ö. (2007). Türk televizyon tarihi 1952-2006. Epsilon Yayıncılık Hizmetleri.
• Şekerci, M. & Şekerci, R. (1996). Türk medya mevzuatı. Yasa Yayınları.
• Şentürk, R. (2018). Türk televizyon dizileri efsanesi ve gerçekler. In Y. Göksun (Ed.), Televizyon dizilerinin keşfi (pp. 11-38). Kaknüs Yayınları.
• Tamer, E. (1983). Dünü ve bugünüyle televizyon. Varlık Yayınları.
• Tanrıöver, H. U. (2012). Türkiye’de televizyon yayıncılığı 2011. İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• Thomas, A. O. (2009). Adapting global television to regional realities: Traversing the Middle East experience. In A. Moran (Ed.), TV formats worldwide: Localizing global programs (pp. 149-162). The University of Chicago Press.
• TRT. (1990). TRT dünden bugüne radyo televizyon (1927-1990). Ajans Türk.
• Tunstall, J. (2008). The media were American: The US mass media in decline. Oxford University Press.
• Yücel, V. (2014). Kahramanın yolculuğu: Mitik erkeklik ve suç draması. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.