THE KALMYK-NOGAI RELATIONS FROM THE MID-16TH CENTURY TO THE MID-17TH CENTURY

Yıl 2024, , 1 - 10, 16.07.2024

Mecnun Yılmaz

https://doi.org/10.30517/cihannuma.1516911

Öz

This article is written about the Kalmyks, who have not been studied much by historians in our country. An attempt is made to look at the history of the Kalmyks through their relations with the Nogais from the mid-16th century to the mid-17th century. The relations between the two sides are explained using the archival documents and the Russian literature. The methodology of the article is based on the principles of historicism, complexity and objectivity. Basing the article on these principles allows a better understanding of how the relations between the two sides are shaped according to historical events and facts. As a result, based on the information we provide in the article, it is possible to make the following inferences: The Kalmyk-Nogai relations followed two different courses, before and after 1632. The main factor that determines the course of the relations between the two sides is the goals of the Kalmyks. The goal of the Kalmyks until 1632 was to find a safe place. In this direction, they migrated west from the Irtysh River and had to fight against the Nogais they encountered. On the other hand, the goal of the Kalmyks since 1632 has been to subdue the Nogais in the North Caucasus.

Anahtar Kelimeler

Great Nogais, Altiul Nogais, Lesser Nogais, Kalmyks, Volga River.

16. Yüzyılın Ortalarından 17. Yüzyılın Ortalarına Kadar Kalmuk-Nogay Münasebetleri

Öz

Bu makale, ülkemizdeki tarihçiler tarafından pek incelenmemiş bir konu olan Kalmuklar hakkında kaleme alınmaktadır. Kalmukların tarihine, onların Nogaylar ile 16. yüzyılın ortalarından 17. yüzyılın ortalarına kadar kurdukları münasebetler üzerinden bakılmaya çalışılmaktadır. İki taraf arasındaki münasebetler, arşiv belgeleri ve Rusça literatürden istifade edilerek açıklanmaktadır. Makalenin metodolojisi, tarihselcilik, karmaşıklık ve nesnellik ilkelerine dayanmaktadır. Makalenin bu ilkelere dayandırılması, iki taraf arasındaki münasebetlerin tarihî hadiselere ve olgulara göre nasıl şekillendiğinin daha iyi anlaşılmasına imkân sağlamaktadır. Netice itibariyle makalede verdiğimiz bilgilere dayanarak özetle şu çıkarımlarda bulunmak mümkündür: Kalmuk-Nogay ilişkileri, 1632 yılından önce ve sonra olmak üzere iki farklı seyir izlemektedir. İki taraf arasındaki ilişkilerin seyrini belirleyen esas etken Kalmukların hedefleridir. Kalmukların 1632 yılına kadarki hedefi, yaşamak için güvenli bir yer bulmaktır. Bu doğrultuda onlar, dalgalar hâlinde İrtiş Nehrinden batıya göç etmişler ve karşılaştıkları Nogaylar ile mücadele etmek zorunda kalmışlardır. Öte yandan Kalmukların 1632 yılından itibaren hedefi ise Kuzey Kafkasya’daki Nogayları itaat altına almaktır

Anahtar Kelimeler

Ulu Nogaylar, Altıul Nogayları, Küçük Nogaylar, Kalmuklar, Volga Nehri

Kaynakça

• Archival Documents
• RGADA (Rossiyskiy Gosudarstvennyy Arkhiv Drevnikh Aktov), f. 127, op. 1, d. 1, l. 1-3.
• RGADA, f. 127, op. 1. d. 1, l. 18-19.
• RGADA, f. 127, op. 1, d. 1, l. 79-81.
• RGADA, f. 127, op. 1, d. 1, l. 106, 108-109, 112, 116-118, 139.
• RGADA, f. 127, op. 1, d. 1, l. 221-222.
• RGADA, f. 127, op. 1, d. 1, l. 354-358.
• RGADA, f. 127, op. 1, d. 2, l. 2.
• Ancient Sources
• Mezhdunarodnyye Otnosheniya v Tsentral’noy Azii XVII-XVIII vv. Book I, (ed. Boris P. Guryevich), Moskva 1989.
• Russko-Mongol’skiye Otnosheniya 1607-1636, (comps. Lidiya M. Gataullina, et al.), (eds. Il’ja Ya. Zlatkin and Nikolay V. Ustyugov), Moskva 1959.
• Modern Literature
• Begeulov, Rustam Maratovich, “Kalmytskiy Pokhod na Severnyy Kavkaz v 1643—1644 gg”, Narody Kavkaza: Istoriya, Etnologiya, Kultura, K 60-Letiyu so Dnya Rozhdeniya V. S. Uarziati: Materialy Vserossiyskoy Nauchnoy Konferentsii s Mezhdunarodnym Uchastiyem, Vladikavkaz 2014, pp. 210-218.
• Bennigsen, Alexandre and Lemercier-Quelquejay, Chantal, “La Grande Horde Nogay et le Problème des Communications entre l’Empire Ottoman et l’Asie Centrale en 1552-1556”, Turcica, XVIII/2, (1976), pp. 203-236.
• Berber, Oktay, Kalmuk Istilası ve Türk Dünyasına Etkileri, Ankara University, Social Science Institute, Ph.D., Ankara 2014.
• Bogayavlyenskiy, Sergey Nikolayevich, “Materialy po Istorii Kalmykov v Pervoy Polovine XVII Veka”, Istoricheskie Zapiski, Volume 5, Moskva 1939, pp. 48-101.
• Erdniyev, Uryubdzhur Erdniyevich, Kalmyki, Istoriko-Etnograficheskie Ocherki, Elista 1985.
• Kalan, Ekrem, Cungar Hanlığının Siyasî Tarihi, Mimar Sinan Fine Arts University, Master’s Thesis, İstanbul 2005.
• Khodarkovsky, Michael, Where Two Worlds Met: The Russian State and The Kalmyk Nomad, 1600–1771, Ithaca 1992.
• Koltsova, Kermen Petrovna and Koltsov, Petr Mikhaylovich, “Rasselenie Kalmykov v Volgo-Ural’skom Mezhdurech’ye v XVII-XVIII vv.: Problemy Vzaimodeystviya s Sosednimi Narodami v Kontekse Rossiyskoy Vneshney Politiki”, Gumanitarnyye i Yuridicheskiye Issledovaniya, 3, (2019), pp. 52-58.
• Krol’, Moisey Aaronovich, “Taysha”, Entsiklopedicheskiy Slovar' Brokgauza i Yefrona, Volume XXXIIa, Sankt-Peterburg 1901, p. 511.
• Kusainova, Yelena Viktorovna, Russko-Nogayskiye Otnosheniya i Kazachestvo v Kontse XV-XVII Veke, Volgograd 2005.
• Mannapov, Marsel Muritovich, “K Voprosu o Mezhetnicheskih Kontaktah i Letnih Kochevkah Bashkir i Kalmykov v XVII v. v Stepnom Zavolzh’ye”, Izvestiya Altayskogo Gosudarstvennogo Universiteta, Istoriya, Politologiya, IV/3, (2008), pp. 156-159.
• Miller, Gerard Fridrikh, Istoriya Sibiri, Volume II, Moskva 2000.
• Miyawaki, Junko, “History of the Dzungars: Introductory Survey”, History of Civilization of Central Asia (Development in Contrast: From the Sixteenth to the Mid-Nineteeth Century), Volume 5, (ed. Chahryar Adle-Irfan Habib), (co-ed. Karl M. Bipakov), Paris 2003, pp. 142-152.
• Novosel’skiy, Aleksey Andreyevich, Bor’ba Moskovskogo Gosudarstva s Tatarami v Pervoy Polovine XVII Veka, Moskva 1948.
• Ocherki Istorii Kalmytskoy ASSR: Dooktyabr’skiy Peroid, (ed. Nikolay V. Ustyugov), Moskva 1967.
• Sanchirov, Vladimir Petrovich, “K İzucheniyu Toponimiki Oyratov i Kalmykov (XVII-XVIII vv.)”, Novyy Istoricheskiy Vestnik: Nauchnoe Izdaniye, XXIX/3, (2011), pp. 67-73. Shastina, Nina Pavlovna, “Altyn-Khany Zapadnoy Mongolii v XVII v.”, Sovetskoye Vostokovedeniye, Volume XV, Moskva-Leningrad 1949, pp. 383-395.
• Tepkeyev, Vladimir Toltayevich and Borlikov, German Mandjievich, “Vzaimootnosheniya Kalmykov s Narodami Severnogo Kavkaza v Kontekste Voyenno-Politicheskikh Kontaktov v Seredine XVII Veka”, Bylye Gody, L/4, (2018), pp. 1388-1396.
• Trepavlov, Vadim Vintserovich, “Altyulı: Ostatki Nogayskoy Ordy v Kazahsih Stepyakh”, Vestnik Yevrazii, 2, (2001), pp. 33-53.
• Trepavlov, Vadim Vintserovich, Istoriya Nogayskoy Ordy, Moskva 2002.
• Tyurin, Anatoliy Matveyevich, “Kalmyki, Karanogaytsy, Kubanskie Nogaytsy i Krymskie Tatary-Genogeograficheskiy i Genogenealogicheskiy Aspekty”, Zhurnal Frontirnyh Issledovaniy, II/6, (2017), pp. 7-29.
• Yılmaz, Mecnun Tarık, “Elçilik Dairesi (Posolskiy Prikaz) Belgelerine Göre Tayşa Ayuka’nın 1673 Tarihli Yemini”, Anasay, 26, (2023), pp. 78-83.
• Yılmaz, Mecnun, “Soyuzy Sibirskikh Shibanidov s Tyurskimi i Mongol’skimi Gruppami v Voyenno-Politicheskikh Tselyakh”, Turkologia, 116, (2023), pp. 73-85.
• Yücel, Mualla Uydu, “Kalmuklar”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Volume XXIV, İstanbul 2001, pp. 267-268.