Yükselen Bir Liman Kentinde Ekonomik Pastayı Paylaşmak: 20. Yüzyılın Başında Mersin’de Rekabet, Çatışma ve İttifaklar

Yıl 2017, , 71 - 94, 31.07.2017

Can Nacar

https://doi.org/10.30517/cihannuma.332033

Cited By: 1

Öz

19. yüzyılın ortasında
küçük bir köy olan Mersin, yaklaşık elli yıl içerisinde Doğu Akdeniz’in önemli
bir liman kenti haline geldi. 20. yüzyılın başına gelindiğinde kentin nüfusu
15,000’e ulaşmış, ticaret hacmi katlanarak artmış ve ulaşım altyapısı hayli
gelişmişti. Mersin bir yandan bu gelişmelerin etkisi ile hızla zenginleşirken,
öte yandan zenginliğin nasıl paylaşılacağına dair farklı toplumsal gruplar
arasında ciddi anlaşmazlıklara sahne olmaya başladı. Bu çalışma kentteki
iskeleler ile açıkta demirlemiş gemiler arasında nakliyat işi yapan istimbot ve
mavna şirketlerinin sahipleri, onların çalışanları ve esnaflar arasında 1905
yılı yazında patlak veren böyle bir anlaşmazlığı incelemektedir. Osmanlı
hükümetinin söz konusu anlaşmazlık hakkında hazırladığı detaylı soruşturma
dosyasına dayanarak, ekonomik pastadan daha fazla pay kapma isteğinin
Mersin’deki farklı toplumsal sınıflardan aktörler arasında ne tür çatışma ve
ittifaklara zemin hazırladığı hakkında ipuçları sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Liman Şehirleri, Mersin, Mavna Şirketleri, Kayıkçılar, Tüccarlar, Geç Osmanlı Dönemi

Sharing the Economic Pie in a Rising Port City: Rivalry, Conflict and Alliances in the Early 20th Century Mersin

Öz

Mersin was a small village
in the mid-19^th century. However, within about fifty years, it
became an important Eastern Mediterranean port city. By the early 20^th
century, its population had reached 15,000, volume of trade had multiplied, and
transportation infrastructure had been improved. As an outcome these
developments, wealth began to pour in Mersin. However, at the same time, the
city began to witness disputes over the distribution of wealth. This study
examines one such dispute that erupted in the summer of 1905 and involved the
owners of boat companies, their workers, and artisans who were ferrying cargoes
between the piers and ships anchored offshore. It sheds some important light on
how claims for a greater share of the pie fostered conflicts, and alliances
between people from different social classes in Mersin.

Anahtar Kelimeler

Port Cities, Mersin, Boat Companies, Boatmen, Merchants, Late Ottoman Empire

Kaynakça

• Adana Vilayet Salnamesi, sene: 1308 (1890-1891) ve 1318 (1900-1901)
• British Parliamentary Papers, Diplomatic and Consular Reports on Trade and Finance, Turkey, Report for the Year 1887 on the Trade of the Vilayet of Adana (Aleppo).
• British Parliamentary Papers, Diplomatic and Consular Reports, Turkey, Report for the Year 1904 on the Trade and Commerce of the Vilayets of Aleppo and Adana.
• British Parliamentary Papers, Diplomatic and Consular Reports, Turkey, Report for the Year 1912 on the Trade of the Consular District of Constantinople.
• British Parliamentary Papers, Report by Major Law on Railways in Asiatic Turkey (May 1896)
• Aytar, İbrahim Halil, İskeleden Modern Liman İnşasına Mersin Limanı, Mersin 2016.
• Balta, Evangelia, “The Greek Orthodox Community of Mersina (mid-19th century-1921)”, Kolokyum: 19. Yüzyılda Mersin ve Akdeniz Dünyası, (ed. Tülin Selvi Ünlü), Mersin 2002, s. 39-43.
• Bucknill, John A. Strachey ve Haig Apisoghom S. Utidjian, The Imperial Ottoman Penal Code: A Translation from the Turkish Text, London, 1913.
• Baskıcı, Murat, “Osmanlı Tarımında Makineleşme: 1870-1914”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, no.58, (2003), s. 29-53.
• Beckert, Sven, Empire of Cotton: A Global History, New York 2014.
• Bozkurt, İbrahim, Salnamelerde Mersin, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Mersin 2001.
• Çelik, Birten, “Sweatshops in the Silk Industry of the Bursa Region and the Workers’ Strikes in 1910”, Turkish Historical Review, 4/1, (2013), s. 26-56.
• Develi, H. Şinasi, Dünden Bugüne Mersin, 1836-1990, Mersin 2001.
• Engin, Vahdettin, Rumeli Demiryolları, İstanbul 1993.
• Farnie, Douglas, “Cotton, 1780-1914”, The Cambridge History of Western Textiles, Cilt 2, (ed. David Jenkins), Cambridge 2003, s. 721-760.
• Geyikdağı, V. Necla, Osmanlı Devleti’nde Yabancı Sermaye, 1854-1914, İstanbul 2008.
• Güran, Tevfik, Osmanlı Dönemi Tarım İstatistikleri: 1909, 1913 ve 1914, Ankara 2011.
• Hadar, Gila, “Jewish Tobacco Workers in Salonika: Gender and Family in the Context of Social and Ethnic Strife”, Women in the Ottoman Balkans: Gender, Culture and History, (ed. Amila Buturović ve İrvin Cemil Schick), New York 2007, s. 127-152.
• Hanssen, Jens, Fin de Siécle Beirut: The Making of an Ottoman Provincial Capital, Oxford 2005.
• Kazak Mehmet ve Aylin Doğan, Osmanlı Deniz Ticaretinin Yükselen Değeri Mersin (1812-1922), (ed. Mehmet Kazak), Mersin 2013.
• Kurmuş, Orhan, “The Cotton Famine and Its Effects on the Ottoman Empire”, The Ottoman Empire and the World-Economy, (ed. Huri İslamoğlu-İnan), Cambridge 1987, s. 160-169.
• Nacar, Can, “Labor Activism and the State in the Ottoman Tobacco Industry,” International Journal of Middle East Studies, 46/3, (2014), s. 533-551.
• Quataert Donald, “Machine Breaking and Changing Carpet Industry of Western Anatolia,” Journal of Social History, 19/3, (1986), s. 473-489.
• Quataert, Donald, “Liman İşçileri, Loncaları ve Dersaadet Rıhtım Şirketi”, Osmanlı Devleti’nde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş, (çev. Sabri Tekay), Ankara 1987, s. 86-102.
• Quataert, Donald, “19. Yüzyıla Genel Bir Bakış: Islahatlar Devri, 1812-1914”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1600-1914), Cilt 2, (ed. Halil İnalcık ve Donald Quataert; çev. Ayşe Berktay, Süphan Andıç ve Serdar Alper), İstanbul 2004, s. 885-1051.
• Quataert, Donald, Anadolu’da Osmanlı Reformu ve Tarım, 1876-1908, İstanbul 2008.
• Quataert, Donald ve David Gutman, “Coal Mines, the Palace, and the Struggles over Power, Capital, and Justice in the Late Ottoman Empire”, International Journal of Middle East Studies, 44/2, (2014), s. 215-235.
• Reisebücher, Meyers, Palästina und Syrien, Leipzig 1907.
• Şemseddin Sami, Kamus-i Türki, İstanbul 1317 [1901].
• The United States Consular Regulations: A Practical Guide for Consular Officers and also for Merchants, Shipowners and Masters of American Vessels in All Their Consular Transactions, Washington 1868.
• Toksöz, Meltem, “An Eastern Mediterranean Port-Town in the Nineteenth Century”, Kolokyum: 19. Yüzyılda Mersin ve Akdeniz Dünyası, (ed. Tülin Selvi Ünlü), Mersin 2002, s. 15-20.
• Toksöz, Meltem, Nomads, Migrants and Cotton in the Eastern Mediterranean: The Making of the Adana-Mersin Region, 1850-1908, Leiden 2010.
• Yaktı, Özlem, “Amerikan İç Savaşı ve Adana: Pamuk Tarımının Adana’nın Modernleşme Sürecine Etkisi,” Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, no.54, (2013), s. 273-296.
• Yıldırım, Kadir, Osmanlı’da İşçiler (1870-1922): Çalışma Hayatı, Örgütler, Grevler, İstanbul 2013.