Ekonomik Özgürlük, Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ekonomik Büyüme ve Yenilenebilir Enerji Geçişi: Türkiye'nin Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri için Stratejik Bir Değerlendirme

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 2, 492 - 513, 30.06.2025

Mehmet Aydın

Öz

Enerji geçişi, günümüzde küresel düzeyde yaşanan çevre sorunlarına etkili bir çözüm olarak öne çıkmaktadır. Artan çevre kirliliği ve iklim değişikliği, enerji geçişini acil ve zorunlu kılmaktadır. Enerji geçişi sadece çevresel sorunların çözümüne katkıda bulunmakla kalmamakta, aynı zamanda ekonomik ve sosyal sürdürülebilirliği de desteklemektedir. Bu nedenle, enerji geçişinin önemi gün geçtikçe daha da artmakta ve uluslararası düzeyde birçok ülke tarafından benimsenmektedir. Bu çalışmada, 1995-2020 döneminde Türkiye’de enerji geçişini etkileyen faktörler ekonomik büyüme, ekonomik özgürlük ve doğrudan yabancı yatırımlar değişkenleri üzerinden nedensellik analizleri ile araştırılmaktadır. Çalışmada, değişkenler arasındaki nedensellik ilişkileri geleneksel Granger ve yapısal değişimlere izin veren Fourier-Granger nedensellik analizleri ile ortaya koyulmaktadır. Çalışma sonuçları, ekonomik özgürlük ve doğrudan yabancı yatırımlardan enerji geçişine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğunu açığa çıkarmaktadır. Bu bulgular doğrultusunda, karar alıcılara ekonomik özgürlüğü artırıcı reformları hızlandırmaları, hukuki düzenlemelerde şeffaflık ve istikrarın sağlayacak adımlar atmaları ve yabancı yatırımları artırmak adına daha etkili ve çekici yatırım çerçeveleri oluşturmaları önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

: Ekonomik Özgürlük, Doğrudan Yabancı Yatırım, Enerji Geçişi, Foruier Nedensellik

Etik Beyan

Çalışmanın tüm süreçlerinin araştırma ve yayın etiğine uygun olduğunu, etik kurallara ve bilimsel atıf gösterme ilkelerine uyduğumu beyan ederim.

Kaynakça

• Alper, F. Ö. (2018). Yenilenebilir enerji ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: 1990-2017 Türkiye örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 223-242.
• Amoah, A., Kwablah, E., Korle, K., ve Offei, D. (2020). Renewable energy consumption in Africa: The role of economic well-being and economic freedom. Energy, Sustainability and Society, 10(1), 1-17.
• Apergis, N., ve Payne, J. E. (2010). Renewable energy consumption and economic growth: Evidence from a panel of OECD countries. Energy Policy, 38(1), 656-660.
• Arı, A. (2021). Yenilenebilir enerji ve doğrudan yabancı yatırımlar: Türkiye örneği. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 23(40), 122-131.
• Aydın, M. ve Değirmenci, T. (2021). Ekonomik büyüme, inovasyon, verimlilik ve yenilenebilir enerji tüketiminin çevre kirliliği üzerine etkisi: Türkiye için çevresel kuznets hipotezinin analizi. Düzce İktisat Dergisi, 2(2), 138-151.
• Aydın, M. (2020). Enerji tüketimi-ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye için frekans alanında nedensellik yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (56), 83-96.
• Aydın, M., Değirmenci, T., ve Yavuz, H. (2023). The influence of multifactor productivity, research and development expenditure, renewable energy consumption on ecological footprint in G7 countries: Testing the environmental kuznets curve hypothesis. Environmental Modeling & Assessment, 1-16.
• Bétila, R. R. (2023). Economic freedom and carbon emissions across the globe: The mediating effect of renewable energy consumption. Environmental Science and Pollution Research, 30(36), 86300-86327.
• Çeştepe, H., ve Tatar, H. E. (2023). Türkiye’de doğrudan yabancı yatırımlar ile yenilenebilir enerji tüketimi arasında eşbütünleşme var mıdır?. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (39), 138-153.
• Değirmenci, T., Aydın, M., Çakmak, B. Y., ve Yiğit, B. (2024). A path to cleaner energy: The nexus of technological regulations, green technological innovation, economic globalization, and human capital. Energy, 133316.
• Demirgil, B., ve Birol, Y. E. (2020). Yenilenebilir enerji tüketimi ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye için bir Toda-Yamamoto nedensellik analizi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 68-83.
• Durğun, B., ve Durğun, F. (2018). Yenilenebilir enerji tüketimi ile ekonomik büyüme arasinda nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. International Review of Economics and Management, 6(1), 1-27.
• Enders, W., ve Lee, J. (2012). The flexible fourier form and Dickey–Fuller type unit root tests. Economics Letters, 117(1), 196-199.
• Enders, W. ve Jones, P. (2016). Grain prices, oil prices, and multiple smooth breaks in a VAR. Studies in Nonlinear Dynamics & Econometrics, 20(4), 399-419.
• Er, B., Güneysu, Y., ve Ünal, H. (2018). Financing renewable energy projects: An empirical analysis for Turkey. International Journal of Energy Economics and Policy, 8(6), 180-185.
• Erdoğan, S., Dücan, E., Şentürk, M., ve Şentürk, A. (2018). Türkiye’de yenilenebilir enerji üretimi ve ekonomik büyüme ilişkisi üzerine ampirik bulgular. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 233-246.
• Gwartney, J. (2008). Economic freedom of the world: 2008 annual report. The Fraser Institute.
• Kabeyi, M. J. B., ve Olanrewaju, O. A. (2022). Sustainable energy transition for renewable and low carbon grid electricity generation and supply. Frontiers in Energy Research, 9, 1032.
• Kapçak, S. (2023). Türkiye’de doğrudan yabancı yatırımlar ile yenilenebilir enerji tüketimi arasındaki ilişkinin incelenmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(3), 401-420.
• Kilicarslan, Z. (2019). The relationship between foreign direct investment and renewable energy production: Evidence from Brazil, Russia, India, China, South Africa and Turkey. International Journal of Energy Economics and Policy, 9(4), 291-297.
• Koşaroğlu, Ş. M., ve Kaya, H. İ. (2022). Analysis of the relationship between renewable energy and foreign direct investments for Turkey. Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(2), 52-56.
• Marinescu, C., ve Fucec, A. A. (2014). The impact of economic freedom on renewable energy investments' efficiency. 14th International Multidisciplinary Scientific Geoconference SGEM 2014 Proceedings, 447-454.
• Ocak, M., Ocak, Z., Bilgen, S., Keleş, S., ve Kaygusuz, K. (2004). Energy utilization, environmental pollution and renewable energy sources in Turkey. Energy Conversion and Management, 45(6), 845-864.
• Ocal, O., ve Aslan, A. (2013). Renewable energy consumption–economic growth nexus in Turkey. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 28, 494-499.
• Osano, H. M., ve Koine, P. W. (2016). Role of foreign direct investment on technology transfer and economic growth in Kenya: A case of the energy sector. Journal of Innovation and Entrepreneurship, 5, 1-25.
• Özçelik, Ö., ve Önder, H. (2023). Ekonomik özgürlüklerin yenilenebilir enerji üzerindeki etkisinin panel veri yöntemi ile incelenmesi. BİLTÜRK Journal of Economics and Related Studies, 5(4), 214-234.
• Temiz Dinç, D., ve Akdoğan, E. C. (2019). Renewable energy production, energy consumption and sustainable economic growth in Turkey: A VECM approach. Sustainability, 11(5), 1273.
• Tu, Y. X., Kubatko, O., Piven, V., Sotnyk, I., ve Kurbatova, T. (2022). Determinants of renewable energy development: evidence from the EU countries. Energies, 15(19), 7093.
• Türköz, K. (2023). Doğrudan yabancı yatırımların yenilenebilir ve fosil enerji tüketimi üzerindeki etkileri: Türkiye için saklı eşbütünleşme analizi bulguları. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 18(69), 1-18.