Sofralık Domates Üretiminde Gelir, Verim ve Maliyet Faktörlerinin Farklılık Analizleri: Çanakkale İli Örneği

Year 2023, Volume: 11 Issue: 1, 46 - 57, 19.07.2023

Eylem Durmuş Arif Semerci

https://doi.org/10.33202/comuagri.1287922

Abstract

Bu çalışmanın amacı Çanakkale ilinin bitkisel üretim deseni içinde önemli bir yere sahip olan sofralık domates yetiştiriciliğinde işletme büyüklük grupları itibariyle gelir, verim ve maliyet faktörlerinde farklılıkların olup olmadığının incelenmesidir. Bu amaçla sofralık domates üretimi yapan 99 adet tarım işletmesi ile görüşülmüş olup, örnek hacmin belirlenmesinde Tabakalı Örnekleme Yöntemi kullanılmıştır. İşletme büyüklük grupları arasında gelir, verim, birim alana kullanılan girdi miktarları ve girdilere ilişkin harcamalar arasındaki farkların belirlenmesinde Tukey HDS Testi kullanılmıştır. Araştırma sonuçları birim alana kullanılan girdi miktarı bakımından; verim, tarımsal mücadele ilacı kullanımı ve mazot kullanımında farklılıklar olduğunu göstermektedir. Verim bakımından 1. grup ile 4. grup arasında, tarımsal mücadele ilacında 1. grup ile 3. grup arasında ve mazot kullanım miktarında ise 1. grup ile 4. grup arasında istatistiki açıdan %5 önem düzeyinde farklılık tespit edilmiştir. Gelir ve birim alana kullanılan girdilerin parasal büyüklükleri dikkate alındığında ise birim alandan elde edilen gelirde 2.grup ile 4.grup arasında %10, makine çekigücü masrafında 2.grup ile 4. grup arasında %1, 1.grup ile 4.grup ve 2.gup ile 3.grup arasında %10 düzeyinde, mazot masrafında 1.grup ile 4.grup arasında %5, işgücü masrafında 1.grup ile 4.grup ve 2.grup ile 4.grup arasında %5 önem düzeyinde istatistiki açıdan farklılık olduğu anlaşılmıştır.

Keywords

Sofralık Domates, Gelir, Verim, Maliyet Faktörleri, Farklılık Analizleri, Çanakkale

Difference Analysis of Income, Yield and Cost Factors in Table Tomato Production: Çanakkale Province Example

Abstract

The aim of this study is to examine whether there are differences in income, yield and cost factors in terms of farm size groups of table tomato cultivation, which has an important place in the production pattern of Çanakkale. For this purpose, 99 agricultural enterprises producing table tomatoes were interviewed and Stratified Sampling Method was used to determine the sample volume. Tukey HDS Test was used to determine the differences between income, yield, input quantity used per unit area and expenditures related to inputs between enterprise size groups. Research results in terms of the quantity of input used per unit area; shows that there are differences in yield, pesticide use and diesel use. A statistically significant difference of 5% was found between the 1st group and the 4th group in terms of yield, between the 1st and 3rd groups in agricultural pesticides, and between the 1st and 4th groups in the quantity of diesel use. Considering the monetary size of the income and the inputs used in the unit area, it is understood that there are a significance level difference of %10 between the 2nd group and the 4th group in the income obtained from the unit area, in the machine output cost, it is 1% between the 2nd and 4th groups, 10% between the 1st group and the 4th group, and 10% between the 2nd group and the 3rd group, 5% between 1st group and 4th group in diesel cost, 5% between the 1st group and the 4th group and between the 2nd group and the 4th group in labor cost.

Keywords

Table Tomatoes, Income, Yield, Cost Factors, Difference Analysis, Çanakkale

References

• Abu, O., Alumunku, M., Tsue, P. T., 2011. Can small-scal tomato farmers flourish in Benue State, Nigeria?. J Agri Sci. 2(2): 77-82.
• Aktürk, D., Demirel, G., 2020. Çanakkale’de buğday yetiştiren tarım işletmelerinin Çiftlik Muhasebe Veri Ağı (ÇMVA) sistemine göre analizi. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi. 8(12): 2738-2748.
• Aktürk, D., Öztokat, C., Egesel, C. Ö., 2006. Domatesin birim ürün maliyeti: Çanakkale örneği. VI. Sebze Tarımı Sempozyumu. Bildiriler Cilt: 1. 64. 19-22 Eylül, Kahramanmaraş.
• Ali, Q., Abbas, A., Khan, M. T. I., Bagadeem, S., Alotaibi, B. A., Tariq, M., Traore, A., 2022. Sustainable agriculture through reduced emission and energy efficiency: Estimation of input–output energy and GHG emission under tunnel cultivation of tomato. Agronomy. 12(8): 1-12.
• Alp, Ç., 2017. Domates yetiştiriciliği yapan tarım işletmelerinde risk analizi: Çanakkale ili Kumkale Ovası örneği. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 118s.
• Altıntaş, N., Özçelik, A., 2014. Eskişehir ili tarım işletmelerinde traktör kullanımına ilişkin masraf unsurlarının tespiti. Alınteri Zirai Bilimler Dergisi. 27(2): 1-9.
• Alvarez, A., Arias, C., 2004. Technical efficiency and farm size: a conditional analysis. Agricultural Economics. 30(3): 241-250.
• Bayraktar, Ö.V., Saner, G., 2010. Ege bölgesinde entegre mücadele programı uygulanan örtüaltı domates yetiştiriciliğinin teknik ve ekonomik özelliklerinin incelenmesi: Muğla ili örnek olayı. Türkiye IX. Tarım Ekonomisi Kongresi. Bildiriler Cilt: 1. 143-150. 22-24 Eylül, Şanlıurfa.
• Bayram, S., Gülser, F., 2018. Van ilinde domatesin yaygın olarak yetiştirildiği alanların toprak özellikleri ile domates bitkisinin beslenme durumunun belirlenmesi. YYÜ Tarım Bilimleri Dergisi. 28(3): 358-367.
• Bayramoğlu, Z. Ağızan, K., Ağızan, S., 2021a. Kamu desteklerinin tarımsal ürün piyasalarına bozucu etkisi. Journal of the Institue of Science and Technology. 11(4): 3184-3194.
• Bayramoğlu, Z., Aktürk, D., Tatlıdil, F. F., 2010. Kaynakların rasyonel kullanımının üretim maliyetleri üzerine etkisi: kanola yetiştiriciliği örneği. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences. 24(3): 62-68.
• Bayramoğlu, Z., Karakayacı, Z., Ağızan, K., Ağızan, S., Bozdemir M., 2021b. Başlıca sebze ürünlerinde üretim maliyetlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi. 24(3): 603-613.
• Brasesco, F., Asgedom, D., Casari, G., 2019. Strategic analysis and intervention plan for fresh and industrial tomato in the agro-commodities procurement zone of the pilot integrated agro-industrial park in Central-Eastern Oromia, Ethiopia. http://www.fao.org/3/ca5669en/CA5669EN.pdf, (20.04.2023).
• Çetin, B., 1990. Bursa ili Karacabey ilçesinde sanayi tipi domates yetiştiriciliğinde üretim maliyetleri ve pazarlama sorunları. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 7(1): 41-48.
• Çetin, B., Vardar, A., 2008. An economic analysis of energy requirements and input costs for tomato production in Turkey. Renewable Energy. 33: 428-433.
• Çiçek, A. ve Erkan, O., 1996. Tarım Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Yöntemleri. GOP Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 449 s. Tokat.
• Duhan, P. K., 2016. Cost benefit analysis of tomato production in protected and open farm. International Journal of Advanced Research in Management and Social Sciences. 5(12): 140-148.
• Engindeniz, S., 2007. Economic analysis of processing tomato growing: The case study of Torbali, West Turkey. Spanish Journal of Agricultural Research. 5(1):7-15.
• Ergün Bülbül, S., 2000. Çoklu karşılaştırma testleri ve örnek bir uygulama. Öneri. 3(14): 95-100.
• FAO, 2020a. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, Dünyada yaş sebze ve domates tüketim miktarı. https://www.fao.org/faostat/en/#data/FBS, (20.04.2023).
• FAO, 2020b. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, Türkiye’de domates tüketim miktarı. https://www.fao.org/faostat/en/#data/FBS, (20.04.2023).
• FAO, 2021a. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, Dünyada yaş sebze ve domates üretim miktarı ve ihracatı. https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL, https://www.fao.org/faostat/en/#data/TCL,(20.04.2023).
• FAO, 2021b. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, Türkiye’de domates üretim miktarı ve ihracatı. https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL, https://www.fao.org/faostat/en/#data/TCL, (20.04.2023).
• Galinato, S. P., Miles, C. A., 2013. Economic profitability of growing lettuce and tomato in Western Washington under high tunnel and open-field production systems. American Society for Horticultural Science. 23(4):453-461.
• Gedikli, O., Uzundumlu, A. S., Tozlu, G., 2015. Mısır üretiminde kimyasal ilaç kullanımını etkileyen faktörlerin analizi: Samsun ili örneği. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. 3(1): 1-8.
• Genç, S., Soysal, M. İ., 2018. Parametri̇k ve parametri̇k olmayan çoklu karşılaştırma testleri̇. Black Sea Journal of Engineering and Science. 1(1): 18-27.
• Gorton, M., Davidova, S., 2004. Farm productivity and efficiency in the CEE applicant countries: a synthesis of results. Agricultural economics. 30(1): 1-16.
• Green, S. B., Salkind, N. J., Akey, T.M., 2000. Using SPSS for Windows, Analyzing and Understanding Data. Prentice Hall Inc., Upper Saddle River: New Jersey, USA.
• Gül, E. N., Özgöz, E., Altuntaş, E., 2020. Domates meyvelerinin fiziksel, mekanik ve kimyasal özelliklerine olgunluk dönemi ve muhafaza sürelerinin etkileri. Turkish Journal of Agricultural Engineering Research. 1(1): 12-28.
• Güney, D., Öztürk, O., 1980. Tokat Yöresi Sulu Koşullarında Buğday Mısır ve Domatesin Üretim Girdileri ve Maliyetleri. Tokat Bölge TOPRAKSU Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları: 1. 70 s. Tokat.
• Karkacıer, O., Yılmaz Altuntaş, N., 1998. Örtü altı ve açık koşullarda domates ve hıyar yetiştiriciliğinin karşılaştırmalı ekonomik analizi. GOP Ziraat Fakültesi Dergisi. 1: 107-125.
• Kaymak, H. Ç., Güvenç, İ., Dursun, A., 2005. Türkiye’de sebze tarımının mevcut durumu, önemli bazı gelişmeler ve çözüm önerileri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 36(2): 227-234.
• Kumar, P., Chauhan, R. S., Grover, R. K., 2016. Economics analysis of tomato cultivation under poly house and open field counditions in Haryanai India. Journal of Applied Natural Science. 8(2): 846-848.
• Mauceri, M., Alwang, J., Norton, G., Barrera, V., 2007. Effectiveness of integrated pest management dissemination techniques:a case study of potato farmers in Carchi, Ecuador. Journal of Agricultural and Applied Economics. 39 (3): 765–780.
• Murthy, D. S., Sudha, M., Hegde, M. R., Dakshinamoorthy, V., 2009. Technical efficiency and its determinants in tomato production in Karnataka, India: Data Envelopment Analysis (DEA) Approach. Agricultural Economics Research Review. 22(2): 215-224.
• Oğuz, C., Karakayacı, Z., 2017. Tarım Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Metodolojisi. Atlas Akademi Yayınları: 185 s. Konya.
• Örük, G., Engindeniz, S., 2019. Muğla ilinde örtüaltı domates üretiminin ekonomik analizi üzerine bir araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 56(3): 345-358.
• Özden, A., Armağan, G., 2005. AYDIN ili tarım işletmelerinde bitkisel üretim faaliyetlerinin verimliliklerinin belirlenmesi. Tarım Ekonomisi Dergisi. 11(1-2): 111-121.
• Özkan, B., Hatırlı, S. A., Öztürk, E., Aktaş, A. R., 2011. Antalya ilinde domates üretiminin kâr etkinliğinin analizi. Tarım Bilimleri Dergisi. 17(1):34-42.
• Öztürk, G., Engindeniz, S., 2018. Muğla’da örtüaltı domates üretiminde girdi kullanım etkinliğinin analizi. Tarım Ekonomisi Dergisi. 24(2): 175-183.
• Polat, B. 2020. Batakovası (Çanakkale) açık alan domates yetiştirciliğinde domates güvesi Tuta absoluta (Meyrick, 1917)’nın populasyon değişiminin belirlenmesi. Bahçe. 49(1): 35-41.
• Samshunnahar, M., Khanum, R., Islam, M. S., 2016. Profitability of small-scale tomato (Lycopersicon esculentum) production in some selected areas in Bangladesh. The Agriculturists. 14(1): 73-82.
• Semerci, A., 2020. Çeltik üretiminde maliyet faktörlerinin farklılık analizleri: Çanakkale ili örneği. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi. 7(4): 1078-1086.
• Şahin, K., Külekçi, M., 2022. Örtü altı domates üretiminde enerji kullanımı ve sera gazı emisyonunun girdi optimizasyonu yaklaşımı ile azaltılması: Antalya ili örneği. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 12(3): 1808-1819.
• Şili, Ş., Gündüz, O., 2014. Samsun ili Bafra ilçesinde domates yetiştiren işletmelerin ekonomik analizi. XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi. Bildiriler Cilt: 2. 714-719. 3-5 Eylül, Samsun.
• Tatlıdil, F. F., Aktürk, D., 2004. Comparative analysis of contract and non-contract farming model in tomato production. Journal Agronomy. 3(4):305-310.
• Testa, R., Di Trapani, A. M., Sgroi, F., Tudisca, S., 2014. Economic sustainability of Italian greenhouse cherry tomato. Sustainability. 6(11): 7967-7981.
• TOB, 2021a. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Çanakkale İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Brifing. https://canakkale.tarimorman.gov.tr/Menu/17/Brifing, (20.04.2023).
• TOB, 2021b. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Ekonomisi ve Tarımsal Politika Geliştirme Enstitüsü, Tarım ürünleri piyasası domates. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20Tarım%20Ürünleri%20Piyasaları/2021-Haziran%20Tarım%20Ürünleri%20Raporu/Domates,%20Haziran-2021,%20Tarım%20Ürünleri%20Piyasa%20Raporu,%20TEPGE.pdf, (20.04.2023).
• Townsend, R. F., Kirsten, J., Vink, N., 1998. Farm size, productivity and returns to scale in agriculture revisited: a case study of wine producers in South Africa. Agricultural economics. 19(1-2): 175-180.
• TÜİK, 2021a. Türkiye İstatistik Kurumu, Türkiye’de domates ekim alanı ve domates üretim miktarı. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr, (20.04.2023).
• Tümsavaş, E., 2003. Ankara ili Ayaş ilçesi tarım işletmelerinde sulu koşullarda buğday ve domates üretim faaliyetlerinde fiziki girdi kullanım düzeyi, üretim maliyetleri ve kimyasal gübre kullanımının ekonomik yönden değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 52s.
• Yamane, T., 2010. Temel Örnekleme Yöntemleri. Literatür Yayınları: 528 s. İstan