Humik Asit ve Mikrobiyal Gübre Uygulamalarının Toprak Biyokimyasal Özellikleri ve Agregat Stabilitesine Etkisi

Year 2023, Volume: 11 Issue: 2, 286 - 299, 28.12.2023

Furkan Etem Cafer Türkmen

https://doi.org/10.33202/comuagri.1350098

Abstract

Çalışmamızda topraklara Bitki Gelişimini Teşvik Edici Bakteriler (PGPB)’den iki ticari (A, B) ve bir yerli izolat karışımı (C) olmak üzere üç mikrobiyal gübre, yerli bir Humik Asitle (HA:TKİ-Humas) veya tek başlarına uygulanmıştır. İnkübasyon şartlarında üç dönemde (60., 90. ve 120. günler) örneklenen topraklarda; toprak enzimlerinden üreaz (Ürz), katalaz (Kat), dehidrogenaz (Dhg), alkali fosfataz (Aft) ve beta-glikozidaz (B-Gli) enzim aktiviteleri ile topraklarda solunum (CO2), mikroorganizma sayıları (Mos), amonyum (NH4), nitrat (NO3) ve agregat stabilitesi (Ast) analizleri yapılmıştır. Sonuçların HA ve Mikrobiyal Gübre Uygulamaları (MGU)’na bağımlı değişimleri örnekleme dönemlerine göre istatistiksel olarak incelenmiştir. HA uygulamasının 60. günde tek başına; Kat, B-Gli ve NH4, özelliklerine etkisi önemsiz olmuşken; yalnız MGU uygulamalarıyla tüm toprak özelliklerinin değişimi önemli olmuştur. HAxMGU dikkate alındığında yine tüm özelliklerin değişimi önemli olmuştur. İkinci dönemde tek başına MGU’a göre Aft değişimleri önemsiz olmuşken; HAxMGU‘nda yalnızca Kat. değişimleri önemsiz, diğer tüm özellikler önemli seviyelerde değişim göstermiştir. Üçüncü örneklemede ise HA uygulamasıyla CO2, Aft ve B-Gli değişimleri önemsizken; diğer özellikler önemli seviyelerde değişmiştir. Bu dönemde MGU tek başına ve HAxMGU’nda yine tüm özelliklerin değişimi önemli olmuştur (p<0.05). Tüm sonuçlar ele alındığında; tüm örnekleme dönemlerinde HA ve MGU’nın tek başlarına veya interaksiyonlarının incelenen toprak özellikleri üzerine etkileri farklı seviyelerde olmuş ve bu etkiler olumlu veya olumsuz yönde olmuştur. Ancak bu tür uygulamaların genel anlamda toprak kalite ve toprak biyolojik özelliklerini iyileştirmeleri yönüyle teşvik edilmesi gerektiği belirtilebilir.

Keywords

PGPB gübreler, Humik asit, Toprak enzimleri, Toprak kalitesi

Supporting Institution

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Project Number

FBA-2020-3429

Thanks

Bu çalışma Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından FBA-2020-3429 Proje numarasıyla desteklenen Furkan ETEM’in Yüksek Lisans tez çalışması verilerinin bir kısmından üretilmiştir. İlgili kuruma desteklerinden dolayı teşekkür ederiz.

References

• Adeleke, B.S., Babalola, O., 2021. Roles of Plant Endosphere Microbes in Agriculture-A Review. Journal of Plant Growth Regulation. 1-18.
• Albiach, R., Canet, R., Pomares, F., Ingelmo, F., 2001. Organic matter components and aggregate stability after the application of different amendments to a horticultural soil. Bioresource technology. 76(2): 125-129.
• Alef, K., Nannipieri, P., 1995. Enzyme activities. Methods in applied soil microbiology and biochemistry, 311-373. Academic Press, London, UK.
• Allison, L.E., Moodie, C.D., 1965. Carbonate. Methods of Soil Analysis: Part 2 Chemical and Microbiological Properties. 9: 1379-1396.
• Anamur, F., Türkmen, C., 2019. Sıvı Humik Asit Uygulamalarının Bayramiç Beyazı Nektarin Çeşidinin (Prunus persica var. nucipersica) Beslenmesi ve Bazı Toprak Enzim Aktiviteleri Üzerine Etkileri. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi. 8(4): 1035–1047.
• Anderson, J.P.E., Domsch, K.H., 1978. A physiological method for the quantitative measurement of microbial biomass in soils. Soil biology and biochemistry. 10(3): 215-221.
• Anderson, J.P.E., Domsch, K.H., 1973. Quantification of bacterial and fungal contributions to soil respiration. Archiv für Mikrobiologie. 93(2): 113-127.
• Andrews, S.S., Carroll, C.R., 2001. Designing a soil quality assessment tool for sustainable agroecosystem management. Ecological Applications. 11(6): 1573-1585.
• Anonim, 2018. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı “Tarımda Kullanılan Organik, Mineral ve Mikrobiyal Kaynaklı Gübrelere Dair Yönetmelik. 23 Şubat 2018 tarih ve 30341 sayılı T.C. Resmi Gazete.
• Ay, A., Kızılkaya, R., 2021. Ordu ve Giresun illerindeki fındık bahçelerinin toprak özellikleri ile biyolojik özellikleri arasındaki ilişkiler. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 9(1): 71-78.
• Aydın, H.R., Kural, F., Arın, A., Yaylacı, C., Coşkan, A., 2018. Leonardit uygulamasının nitrifikasyon ve nitrat amonifikasyonu üzerindeki etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 1. Uluslararası Tarımsal Yapılar ve Sulama Kongresi Özel Sayısı, 429-434, 2018.
• Beck, T.H., 1971. Die Messung Katalasen Aktivitaet Boden Z. Pflanzenernaehai Sodek. 130: 68–81.
• Bell, T.H., Klironomos, J.N., Henry, H.A.L., 2010. Seasonal responses of extracellular enzyme activity and microbial biomass to warming and nitrogen addition. Soil Biol Biochem. 74:820–828.
• Bellitürk, K., Danışman, F., Yılmaz, F., 2007. Üre uygulamasinin topraklarda amonyum ve nitrat oluşumuna etkisi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi. 22(1): 64-72.
• Bouyoucos, G.J., 1951. A Recalibration of Hydrometer Method for Making Mechanical Analysis of Agronomy Journal. 43:434-438.
• Bremner, J.M., 1965. İnorganic forms of nitrogen In: C.A. Black et al(ed). Methods of Soil Analysis, Part 2. Agronomy 9:1179-1237. Am. Soc. of Agron., Inc. Madison, Wisconsin, USA.
• Brevik, E.C., Cerdà, A., Mataix-Solera, J., Pereg, L., Quinton, J.N., Six, J., Van Oost, K., 2015. The interdisciplinary nature of SOIL. Soil. 1(1): 117-129.
• Canbolat, M.Y., 1992. Toprağa organik materyal ilavesinin toprağın organik maddesi, agregat stabilitesi ve geçirgenliği üzerine etkileri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 23(2): 113-123.
• Casida, Jr.L.E., 1977. Microbial metabolic activity in soil as measured by dehydrogenase determinations. Applied and Environmental Microbiology. 34(6): 630-636.
• Chen, Y., Aviad, T., 1990. Effect of Humic Substances on Plant Growth. In Humic Substances in Soil and Crop Science; Selected Readings American Society of Agronomy and Soil Science Society of America. Madison, pp. 161-189.
• Çakmakçı, R., 2005. Bitki Gelişiminde Fosfat Çözücü Bakterilerin Önemi. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences. 19(35): 93-108.
• Çakmakçı, R., 2019a. A Review of Biological Fertilizers Current use, New Approaches, and Future Perspectives. International Journal of Innovative Studies in Sciences and Engineering Technology. 5(7).
• Çakmakçı, R., 2019b. The Variability of the Predominant Culturable Plant Growth-Promoting Rhizobacterial Diversity in the Acidic Tea Rhizosphere Soils in the Eastern Black Sea Region. Alinteri J. of Agriculture Sciences. 34(2): 175-181.
• Çakmakçı, R., Erdoğan, U., 2005. Organik Tarım. Atatürk Üniversitesi İspir Hamza Polat Meslek Yüksek Okulu Ders Yayınları, (2).
• Çakmakçı, R., Kotan, R., Atasever, A., Erat, M., Türkyılmaz, K., Sekban, R., Haznedar, A., 2017. Çayda besin alımı, gelişme, enzim aktivitesi ve verimim artırılması için farklı bitki büyümesini teşvik edici bakterilerin birlikte aşılamasının etkinliği. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi. 26 (1): 86−91.
• Çakmakçı, R., Dönmez, F., Aydın, A., Şahin, F., 2006. Growth promotion of plants by plant growth-promoting rhizobacteria under greenhouse and two different field soil conditions. Soil Biology & Biochemistry. 38 (6): 1482-1487.
• Çakmakçı, R., Dönmez, M.F., Ertürk, Y., Erat, M., Haznedar, A., Sekban, R., 2010. Diversity and metabolic potential of culturable bacteria from the rhizosphere of Turkish tea grown in acidic soils. Plant and Soil. 332: 299–318.
• Çakmakçı, R., Erat, M., Erdoğan, Ü., Dönmez, M.F., 2007. The influence of plant growth-promoting rhizobacteria on growth and enzyme activities in wheat and spinach plants. J. of Pl. Nutr. and Soil Sci. 170: 288–295.
• Çakmakçı, R., Erat, M., Oral, B., Erdoğan, Ü., Şahin, F., 2009. Enzyme activities and growth promotion of spinach by indole-3-acetic acid-producing rhizobacteria. The Journal of Horticultural Science and Biotechnology. 84: 375–380.
• Çakmakçı, R., Erdoğan, Ü., Kotan, R., Oral, B., Dönmez, F., 2008. Çoruh vadisinde yabani ahududu rizosfer topraklarında heterotrof azot fikseri bakteri çeşitliliği 4. Ulusal Bitki Besleme ve Gübre Kongresi, 8-10 Ekim 2008 Konya, 706-717.
• Çakmakçı, R., Ertürk, Y., Atasever, A., Kotan, R., Erat, M., Varmazyari, A., Türkyılmaz, K., Haznedar; A., Sekban, R., 2014. Development of plant growth-promoting bacterial based bioformulations using solid and liquid carriers and evaluation of their influence on growth parameters of tea. 9th International Soil Science Congress on the Soul of the Soil and Civilization, 14-16 October 2014, Side, Book of Proceedings, 801-808.
• Çakmakçı, R., Kantar, F., Şahin, F., 2001. Effect of N2-fixing Bacterial Inoculations on Yield of Sugar Beet and Barley, Journal of Plant Nutrition and Soil Sci. 164: 527-531.
• Çimrin, K., 2011. Arıtma Çamuru ve Humik Asit Uygulamalarının Mısır (Zea mays L.) Bitkisinin Gelişimi, Besin Elementi ve Ağır Metal İçerikleri ile Bazı Toprak özellikleri üzerine Etkileri. Journal of Agricultural Sciences. 17 (3): 204-216.
• Durmuş, M., Kızılkaya, R., 2016. Kombu çayı (Kombucha) ve kombu çayı üretim artığı karışık mikroorganizma kültürünün buğday bitkisinin verimi ile toprakların dehidrogenaz ve katalaz aktivitesi üzerine etkisi. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 4(2): 75-82.
• Durmuş, M., Erkoçak, A., Kızılkaya, R., Dengiz, O., 2011. Alüviyal Araziler Üzerinde Oluşan Farklı Toprakların Katalaz Enzim Aktivitelerindeki Değişimin Belirlenmesi. Prof. Dr. Nuri Munsuz Ulusal Toprak ve Su Sempozyumu, 2011. Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye, (pp 153–159).
• Eivazi, F., Tabatabai, M.A., 1988. Glucosidases and galactosidases in soils. Soil Bio. and Bioch. 20(5): 601-606. Ekin, Z., 2019. Integrated Use of Humic Acid and Plant Growth Promoting Rhizobacteria to Ensure Higher Potato Productivity in Sustainable Agriculture. Sustainability. 11(12): 3417.
• Erdel, E., 2021. Farklı Toprak İşleme Sistemlerinde Yetiştirilen Buğday Bitkisinin Farklı Gelişim Dönemlerinde Toprakların Enzim Aktivitelerinin Belirlenmesi. Journal of the Institute of Science and Technology. 11(4): 3243-3253.
• Erdil, A., Horuz, A., Korkmaz, A., Akınoğlu, G., 2018. Topraklarda amonyum fiksasyonu ve etkileri. International Journal of Life Sciences and Biotechnology. 1(1): 17-28.
• Ergün, Y.A., 2017. Biyokömür ve ahır gübresi uygulamalarının topraktaki bazı enzim aktivitelerine, CO2 üretimine, besin elementi içeriğine ve domates bitkisinin gelişimine etkisi. Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ordu.
• Fatimah, N., Dar, S.A., Ashraf, S., Rashid, S., Mukhtar, Y., Mir, S.H., 2021. Biofertilizers for Sustainable Agriculture-An Overview. Journal homepage: http://www. ijcmas. com, 10(06).
• Fowler, D., Coyle, M., Skiba, U., Sutton, M.A., Cape, J.N., Reis, S., Voss, M., 2013. The global nitrogen cycle in the twenty-first century. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences. 368(1621): 20130164.
• Galloway, J.N., Townsend, A.R., Erisman, J.W., Bekunda, M., Cai, Z., Freney, J.R., Sutton, M.A., 2008. Transformation of the nitrogen cycle: recent trends, questions, and potential solutions. Science. 320(5878): 889-892.
• Gao, Y., Song, X., Liu, K., Li, T., Zheng, W., Wang, Y., Miao, T., 2021. Mixture of controlled-release and conventional urea fertilizer application changed soil aggregate stability, humic acid molecular composition, and maize nitrogen uptake. Science of The Total Environment. 789: 147778.
• Goenadi, D.H., Mustafa, A.B., Santi, L.P., 2018. Bioorgano-chemical fertilizers: a new prospecting technology for improving fertilizer use efficiency (FUE). IOP Conf Ser Earth Environ Sci. 183: 012011,
• Göçük, M., Demir, Y., 2021. Biyokömür ve poliakrilamid’in donma ve çözünme döngüsünde toprakların agregat stabilitesi ve su tutma kapasitesi özellikleri üzerine etkisi. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi. 17(2): 286-301.
• Gümüş, İ., 2019. Kabuk bağlama problemi bulunan bir toprağın ıslahına sıvı hümik asit uygulamasının etkisinin inkübasyon çalışmasında belirlenmesi. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7(1): 43-50.
• Günal, E., Erdem, H., Demirbaş, A., 2018. Effects of three biochar types on activity of β-glucosidase enzyme in two agricultural soils of different textures. Archives of Agronomy and Soil Science. 64(14): 1963-1974.
• Günal, E., Erdem, H., Kaplan, A., 2017. Biyokömür İlavesinin Toprakta Nitrat ve Amonyum Yıkanmasına Etkileri. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi. 21(1): 77-83.
• Haynes, R. J., Beare, M.H., 1997. Influence of six crop species on aggregate stability and some labile organic matter fractions. Soil Biol. and Bioch. 29(11-12): 1647-1653.
• Hoffmann, Gg., Teicher, K., 1961. Ein Kolorimetrisches Verfahren zur Bestimmung der Urease Aktivitat in Böden. Z. Pflanzenernahr. Düng. Bodenkunde. 91 (140): 55–63.
• Hou, Y., Zeng, W., Hou, M., Wang, Z., Luo, Y., Lei, G., Huang, J., 2021. Responses of the Soil Microbial Community to Salinity Stress in Maize Fields. Biology. 10(11): 1114.
• Huang, C.Y., Xu, J., 2010. Soil science. Agriculture Press, Chnia.
• İç, S., Gülser, C., 2008. Tütün atığının farklı bünyeli toprakların bazı kimyasal ve fiziksel özelliklerine etkisi. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. 23(2):104-109.
• Jackson, M.L., 1958. Soil Chemical Analysis. Prentice-Hall, Inc. Englewood Cliffs, New Jersey, USA.
• Kacar, B., 2009. Toprak analizleri (p. 467s). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kandeler, E., 2015. Physiological and biochemical methods for studying soil biota and their functions. Soil microbiology, ecology and biochemistry, 187–222. Elsevier Inc, San Diego, CA, USA.
• Kandeler, E., Poll, C. Frankenberger Jr, W.T., Ali Tabatabai, M., 2011. Nitrogen cycle enzymes. Methods of soil enzymology. 9: 211-245.
• Karaca, A., Çetin, S.C., Turgay, O.C., Kızılkaya, R., 2011. Soil enzymes as indication of soil quality. Soil enzymology. 119–148. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg, D.
• Karaca, A., Turgay, O.C., Tamer, N., 2006. Effects of a humic deposit (gyttja) on soil chemical and microbiological properties and heavy metal availability. Biology and Fertility of Soils. 42(6): 585-592.
• Kemper, W.D., Rosenau R.C., 1986. Aggregate stability and size distribution. Methods of Soil Analysis: Part 1 Physical and Mineralogical Methods, 5, 425-442.
• Kızılkaya, R., 2008. Dehidrogenase activity in Lumbricus terrestris casts and surrounding soil affected by addition of different organic wastes and Zn. Bioresource Technology. 99: 946-953.
• Kızılkaya, R., Arcak, S., Horuz, A., Karaca, A., 1998. Çeltik tarımı yapılan toprakların enzim aktiviteleri üzerine toprak özelliklerinin etkisi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi. 4(3): 797-804.
• Kızılkaya, R., Volkan, D., Dengiz, O., Abdurrahman, A.Y., 2019. Ilgaz dağlarında farklı periglasyal şekiller üzerinde oluşmuş topraklara ait özelliklerin dehidrogenaz enzim aktivitesine etkisi. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7(2): 121-127.
• Klute, A., 1986. Water Retention: Laboratory Methods. Methods of Soil Analysis Part1.2nd Ed. Agronomy 9. Am. Soc. Argon., 635-660, Madison, USA.
• Kravkaz Kuşçu, İ.S., 2019. Changing of Soil Properties and Urease – Catalase Enzyme Activity Depending on Plant Type and Shading. Environmental Monitoring and Assessment. 191(8): 177–185.
• Küçük, Ç., Cevheri, C., 2018. Şanlıurfa’da Mısır Tarımı Yapılan Tarlalardan Alınan Toprak Örneklerinde Bazı Mikrobiyal Özellikler. Aksaray University Journal of Science and Engineering. 2(1): 28–40.
• Laic, C.M., Liu, K.L., Jeng, G.L., Helen, W., 2002. Effects of Fertilization Management on Soil Enzyme Activities Related to the C, N, P and S Cycles in Soils. Symposium No. 12, S, 1382, Thailand.
• Li, Y., Fang, F., Wei, J., Wu, X., Cui, R., Li, G., Tan, D., 2019. Humic acid fertilizer improved soil properties and soil microbial diversity of continuous cropping peanut: a three-year experiment. Scientific rep. 9(1):1-9.
• Liu, K.L., Lai, C.M., Helen, W., 2002. Soil Enzyme Activities as Indicators Agricultural Soil Quality. Symposium No. 32, S, 1386, Thailand.
• Lloyd, J., Taylor, J.A., 1994. On the temperature dependence of soil respiration. Functional ecology. 315-323.
• Luo, Y., Zhou, X., 2010. Soil respiration and the environment. Elsevier Academic Press, San Diego, CA.
• Maynard, D.G., Kalra, Y.P., Crumbaugh, J.A., 1993. Nitrate and exchangeable ammonium nitrogen. Soil sampling and methods of analysis. 1: 25-38.
• Müftüoğlu, N.M., Türkmen, C., Çıkılı, Y., 2014. Toprak ve bitkide verimlilik analizleri. Nobel Akademik Yayıncılık, ANKARA.
• Nannipieri, P., 1994. The potential use of soil enzymes as indicators of productivity, sustainability and pollution. In: Pankhurst CE, Doube BM, Gupta VVSR, Grace PR (eds) Soil biota: management in sustainable farming systems. CSIRO, Adelaide, Australia, pp 238–244.
• Nannipieri, P., Kandeler, E., Ruggiero, P., 2002. Enzyme activities and microbiological and biochemical processes in soil. Enzymes in the environment: Activity, ecology and applications. 1–33. Marcel Dekker Inc., USA.
• Okur, N., Kayıkçıoğlu, H.H., Gülhan, T., Tüzel, Y., 2007. Organik tarımda kullanılan bazı organik gübrelerin topraktaki mikrobiyal aktivite üzerine etkisi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 44(2): 65-80.
• Olanrewaju, O.S., Glick, B.R., Babalola, O.O., 2017. Mechanisms Of Action Of Plant Growth Promoting Bacteria. World Journal Of Microbiology And Biotechnology. 33(11): 1-16.
• Orchard, V.A., Cook, F.J., 1983. Relationship between soil respiration and soil moisture. Soil Biology and Biochemistry. 15(4). 447-453.
• Özdemir, N., Gülser, C., Kızılkaya, R., Kop Durmuş, Ö.T., Ekberli, İ., 2018. Farklı pH Değerlerine Sahip Topraklarda Düzenleyici Uygulamalarının Dehidrogenaz Enzim Aktivitesi Üzerine Etkileri. Atatürk Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi. 49(1): 21-27.
• Padem, H., Öcal, A., 1999. Effect of humic acid applications on yield and some characteristics of processing tomato. Acta Horticulturae. 487:159-164.
• Parlak, M., Turkmen, C., Ozaslan Parlak, A., Akcura, M., Ozkan, N., 2017. Effects of Some Legumes on Physical and Biological Soil Characteristics. 2nd International Balkan Agriculture Congress, Tekirdağ – Turkey.
• Piccolo, A., Pietramellara, G., Mbagwu, J.S.C., 1997. Use of humic substances as soil conditioners to increase aggregate stability. Geoderma. 75(3-4): 267-277.
• Qin, K., Dong, X., Jifon, J., Leskovar, D.I., 2019. Rhizosphere microbial biomass is affected by soil type, organic and water inputs in a bell pepper system. Applied Soil Ecology. 138: 80-87.
• Richards, L.A., 1954. Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils. United States Department of Agriculture Handbook. 60:94.
• Sarı, S., Öztaş, T., 2017. Polivinilalkol (PVA) Uygulamasının Strüktürel Stabilite Ölçütleri ve Yüzey Akış Kayıpları Üzerine Etkisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 48(1): 17-24.
• Schulten, H.R., Schnitzer, M., 1998. The chemistry of soil organic nitrogen: a review. Biology Fertility of Soil. 26:1-15.
• Soltanpour, P.N., 1991. Determination of nutrient availability and elemental toxicity by AB-DTPA soil test and ICPS. In Advances in soil science (pp. 165-190). Springer, New York, NY.
• Stege, P.W., Messina, G.A., Bianchi, G., Olsina, R.A., Raba, J., 2010. Determination of β-glucosidase activity in soils with a bioanalytical sensor modified with multiwalled carbon nanotubes, Analytical and Bioanalytical Chem. 397: 1347–1353.
• Tabatabai, M.A., 1982. Soil Enzymes. In: Methods of soil analysis part 2. Chemical and Microbiological Properties- Second Edition (Agronomy), pp, 903-943, Madison, Wisconsin USA.
• Tamer, N., Karaca, A., 2006. Gidya ve Linyit Uygulamalarının Toprakta Bazı Enzim Aktiviteleri Üzerine Etkileri. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences. 20(38): 14-22.
• Tamer, N., Namlı, A., 2018. Organik ve Organomineral Gübrelerin Toprağın Enzim Aktivitesi İle Buğday Verimi Üzerine Etkileri. Organomineral Gübre Çalıştayı Bildiri Kitabı, s81-96, Editör: Prof. Dr. Engin Kınacı, I. Basım, Mayıs 2018, İstanbul, ISBN: 978-975-7169-89-5.
• Torun, S., 2015. Fosfor çözücü bakteri içeren mikrobiyal gübre uygulamalarının toprağın bazı biyolojik özellikleri ile domates bitkisinin gelişimi ve besin maddesi alımı üzerine etkisinin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Anabilim Dalı, Türkiye.
• Turgay, O.C., Karaca, A., Unver, S., Tamer, N., 2011. Effects of coal-derived humic substance on some soil properties and bread wheat yield. Communications in soil science and plant analysis. 42(9): 1050-1070.
• Turgay, O.C., Tamer, N., Türkmen, C., Karaca, A., 2004. Gidya ve Ham Linyit Materyallerinin Toprağın Biyolojik Özelliklerine Etkisini Değerlendirmede Toprak Mikrobiyal Biyokütlesi. 3. Ulusal Gübre Kongresi Bildiri Kitabı, 1. Cilt, S; 827-836, Tokat.
• Turgut, B., Aksakal, E.L., 2010. Fiğ samanı ve ahır gübresi uygulamalarının toprak aşınım parametreleri üzerine etkileri. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. 11(1): 1-10.
• Türkmen, C., Sungur, A., 2014. Influence of Humic Acid on Availability of Zn, Cu, Mn, Fe in Soils. Asian Journal of Chemistry. 26(13): 3977.
• Türkmen, C., Müftüoğlu, N.M., Kavdır, Y., 2013. Change of some soil quality characteristics under different pasture reclamation methods of rangelands. Tarım Bilimleri Dergisi, -J. Agric. Sci. 19: 245-255.
• Uzunboy, N. , Türkmen, C., 2018. Kentsel Arıtma Çamurunun Biyobozunur Plastiğin Kütle Kaybına Etkisi. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. 6: 275-280.
• Wang, Q., Zhou, Q., Huang, L., Fu, Y., Hou, D., Feng, Y., Yang, X., 2022. Cadmium phytoextraction through Brassica juncea L. under different consortia of plant growth-promoting bacteria from different ecological niches. Ecotoxicology and Environmental Safety. 237: 113541.
• Wollum, A.G., 1982. Cultural Methods for Soil Microorganisms. In: A.L. Page et al (Eds), Methods of Soil Analysis 2 nd Edition, Part 2, Chemical and Microbiological Properties, SSSA Book Series (9), Madison WI, USA, pp.781-802.
• Yıldırım, E., 2010. Tuzlu topraklarda katalaz enziminin aktivitesi ve kinetiği. Yüksek Lisans Tezi (Master's thesis), Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak bilimi ve Bitki Besleme Anabilim Dalı, Konya.
• Yılmaz, E., Alagöz, Z., Öktüren, F., 2005. Toprakta agregat oluşumu ve stabilitesi. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences. 19(36): 78-86.
• Yılmaz, E., Alagöz, Z. ve Öktüren, F. (2008). Farklı Organik Materyal Uygulamalarının Toprak Agregatları Üzerine Etkisi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 21(2): 213–222.
• Zhang, S., Chen, S., Fenton, O., Li, Y., Chen, Q., 2021. Enhanced topsoil P leaching in a short term flooded calcareous soil with combined straw and ammonium nitrogen incorporation. Geoderma. 402: 115322.
• Zhang, X., Ward, B.B., Sigman, D.M., 2020. Global nitrogen cycle: critical enzymes, organisms, and processes for nitrogen budgets and dynamics. Chemical Reviews. 120(12): 5308-5351.
• Zhou, L., Xu, S., Carlos, M.M., Neil, B.M., Zhao, B., Liu, J., Hao, G., 2022. Bentonite-humic acid improves soil organic carbon, microbial biomass, enzyme activities and grain quality in a sandy soil cropped to maize (Zea mays L.) in a semi-arid region. J. Integr. Agric. 2022(21): 208–221.
• Zornoza, R., Guerrero, C., Mataix-Solera, J., Arcenegui, V., García-Orenes, F., Mataix-Beneyto, J., 2006. Assessing Air-Drying and Rewetting PreTreatment Effect on Some Soil Enzyme Activities Under Mediterranean Conditions. Soil Biology and Biochemistry. 38(8): 2125–2134.