Âlûsî’nin Rûhu’l-Maânî’sinde İşârî Tefsir

Year 2013, Issue: 2, 47 - 64, 25.03.2013

Vehbi Karakaş

Abstract

Ebû’s-Senâ Şihabüddin Mahmud el-Âlûsî, XIX. yüzyılın önde gelen müfessirlerindendir. Onun en meşhur eseri, “Rûhu’l-Maânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb’i’l-Mesânî” adındaki tefsiridir. Âlûsî, tefsirinde, birçok konu yanında, tasavvuf ehlince itimat edilen işârî tefsire de kısmen yer vermiştir. Âlûsî’nin bu eseri, selef ile halefin görüşlerinin buluştuğu, ibare ile işaretin bütünleştiği bir tefsirdir. Âlûsî, Kur’an’ın zâhirini kabul etmeyen bâtınîleri reddettiği gibi, bir kısım sûfilerin Ehl-i Sünnet akaidini inciten ifratkâr sözlerini de makul ve makbul bulmamıştır. Bu makale ile Âlûsî’nin tefsirdeki işârî tefsirini dikkatlere sunmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler: Âlûsî, Tasavvuf, İşaret, Zâhir, Bâtın, İşârî Tefsir

Keywords

Âlûsî, Tasavvuf, İşaret, Zâhir, Bâtın, İşârî Tefsir

References

• Abdulhamid, Muhsin, el-Âlûsî Müfessiran, Matbaatü’l-Maarif, Bağdat, 1388/1968.
• Ahmed B. Hanbel, el-Müsned, Neşr. Abdullah el-Leysi el-Ensârî, Darü’l-Fikr, Beyrut, 1413/1993.
• Âlûsî, Şihâbuddin es-Seyyid Mahmud, Rûhu’l-Maânî fî’l-Kur’ani’l-Azim ve Seb’i’l-Mesani, Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, Beyrut, 1994.
• Ateş, Süleyman, İşârî Tefsir Okulu, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1974.
• Aydüz, Davut, Kur’an’a Dair İncelemeler, Işık Yayınları, İstanbul, 2000.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük Tefsir Tarihi, Bilmen Yayınevi, İstanbul, 1974.
• Buhâri, Muhammed B. İsmail. el-Câmiu’s-Sahîh, Beyrut, 1991.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Târihi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1988.
• Ennaifer, Hamida, Les Commentaires Coraniques Contemporains Analyse De LeurMethodologie, Pontificio İstituto Di Studie Arabi E D’islamistica (Psai), Roma, 1998.
• Eroğlu, Muhammed, “Âlûsî”, DİA, c. X, İstanbul, 1989.
• Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed, İhyâu Ulûmi’d-Dîn, İstanbul, 1985
• Hindi, Hüsamüddin, Kenzü’l-Ummal fi Süneni’l-Akvali ve’l-Ef’al, Müessesetü’r- Risâle, Beyrut, 1405/1908.
• İbn Aşur, Muhammed el-Fadıl, et-Tefsir ve Ricaluhu, Matabiü’l-Ezher, Kahire, 1417/1997.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî, Fethu’l-Bârî bi Şerhi Sahihi’l-Buhari, Neşr. Abdülaziz b. Abdullah b. Bâz, Riyad, t.y.
• İbn Mâce, Muhammed B. Yezid, Sünen, Tahk. Muhammed Fuad Abdulbakî, İstanbul, t.y.
• Karakaş, Vehbi, Âlûsî’nin Tefsirinde Âyetlerin İşârî Açıdan Yorumu, Basılmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002.
• Kattan, Menna’, Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’an, Riyad, 1998.
• Kaysî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Abdulmü’min, Şerh-u Makâmâtü’l Harîrî el-Basrî, Neşr. Hafacî, Muhammed Abdulmü’min, Mısır, 1372/1953.
• Kırca, Celal, İlimler ve Yorumlar Açısından Kur’an’a Yönelişler, Tuğra Neşriyat, İstanbul, t.y.
• Müslim B. Haccac, el-Câmiu’s-Sahih, Beyrut, 1983.
• Nesâi, Ahmed B. Şuayb, Sünenü’n-Nesâi, Beyrut, t.y.
• Râzî, Fahreddin Muhammed B. Ömer, Et-Tefsirü’l-Kebir, Daru’l Kütübi’l- İlmiyye, Tahran, t.y.
• Suyûtî, Celâleddin Abdurrahman B. Ebî Bekr, el-İtkan Fî Ulûmi’l Kur’an, Neşr. Mustafa Dîbel-Buğa, Beyrut, 1952b.
• Suyûtî, Celâleddin Abdurrahman B. Ebî Bekr, Târîhu’l-Hulefâ, Neşr. Muhammed Muhyiddin Abdulhamit, Mısır, t.y.
• Suyûtî, Celâleddin Abdurrahman B. Ebî Bekr, Tefsîri’l Kur’âni’l-Azîm Ve’s- Seb’il-Mesânî, Beyrut, t.y.
• Turgut, Ali, Tefsir Usûlu ve Kaynakları, İstanbul, 1991.
• Uludağ, Süleyman, Sülemî ve Tasavvufî Tefsiri, Sönmez Neşriyat, İstanbul, 1969b.
• Uludağ, Süleyman, “Tasavvuf Istılahları”, Tercüme Ettiği Feridüddin Attar’ın Tezkiretü’l-Evliya Adlı Eserinin Sonunda, Erdem Yayınları, İstanbul, 1991a.
• Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yayınları, İstanbul, 1991b.
• Yüce, Abdulhakim, Râzî’nin Tefsirinde Tasavvuf, Nil Yayınları, İzmir, 1996.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin, Et-Tefsir ve’l-Müfessirûn, III. Baskı, Beyrut, 1416/1996.
• Zerkânî, Muhammed Abdulazîm, Menâhilu’l-İrfan fî Ulûmi’l Kur’an, Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabiyye, Kahire, 1974.