Liberal - Muhafazakar Siyaset ve Turgut Özal’ın Siyasi Düşüncesi

Yıl 2014, Cilt: 12 Sayı: 23, 107 - 140, 01.06.2014

A Vahap Uluç

Öz

1970’li yıllarda ortaya çıkan küresel ekonomik kriz sosyal devlet anlayışından liberal piyasa ekonomisine geçişin zeminini hazırladı. Ancak bu dönemdeki liberal düşünce, klasik liberalizmden farklı olarak muhafazakar değerlerin eklemlenmesi ile yeni sağ ya da liberal-muhafazakarlık adıyla yeni bir biçim aldı. Liberalizmin piyasa ekonomisi ve “sınırlı devlet” ilkeleri ile muhafazakarlığın toplumsal değerlere vurgu yapan anlayışının bir sentezi olan liberal-muhafazakarlık, önceleri ABD ve İngiltere’de uygulama alanı buldu, 12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrasında ise Turgut Özal’ın iktidarı döneminde Türkiye’de uygulandı.Özal, liberal siyaset ve ekonomi anlayışını muhafazakar değerler ile sentezleyerek Türkiye’de liberal-muhafazakar bir anlayışı hayata geçirdi. Ancak O’nun liberal-muhafazakarlığı doktrinel bir paradigmayı oluşturmamaktadır. Özal, pragmatik bir anlayışla çağın gereklerine göre hareket etmeye çalışan, muhafazakar yanı ağır basan ve liberal değerlere inanan ancak uygulamada aynı ölçülülüğü göster(e)meyen bir siyaset adamıdır

Anahtar Kelimeler

Turgut Özal, liberal-muhafazakarlık, piyasa ekonomisi, demokrasi, özgürlük

Liberal - Conservative Politics and Turgut Özal’s Political Views

Öz

The global economic crisis erupted in 1970s laid the groundwork for transition from social state approach to liberal market economy. However, unlike classical liberalism, the liberal thought in this era transformed into a new approach called new-right or liberal-conservatism with the articulation of conservative values. The liberal-conservatism, which is a synthesis of liberalism that advocates market economy and “restricted state” principles, and conservatism that emphasizes social values, was first implemented in the United States and the United Kingdom. Then it was implemented in Turkey post 12th September 1980 military takeover, during Turgut Özal’s administration. Özal introduced a liberal-conservative understanding in Turkey by synthesizing liberal approach in politics and economics with conservative values. However, his liberal-conservatism does not create a doctrinal paradigm. Özal was a politician who always tried to act according to the necessities of the time with a pragmatic approach. He was predominantly conservative who believed in liberal values, yet failed to show the same moderateness in practice

Anahtar Kelimeler

Turgut Özal, liberal-conservatism, market economy, democracy, liberty

Kaynakça

• Ahmad, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, (İstanbul: Sarmal Yayınları, 1995).
• Akçam, Taner, “T.C’nin Krizi, Ulusal Devlet ve Kürtler” Birikim, Sayı: 24, Nisan 1991, s. 20-26.
• Aksoy, A. Şinasi, “Yeni Sağ, Kamu Yönetimi ve Yerel Yönetim: Eleştirel Bir Yakla- şım”, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt: 7, Sayı: 1, Ocak 1998, s. 2-12.
• Aktan, Coşkun Can, “Özal’ın Değişim Modeli ve Değişime Karşı Direnen Güçlerin Tahlili”, Türkiye Günlüğü, Sayı: 40, Yıl: 5, Haziran 1996, s. 15-31.
• Aktan, Coşkun Can, “Turgut Özal’ın Anayasal Demokrasi ve Anayasal İktisat Üze- rine Düşünceleri”, Yeni Türkiye, Sayı: 30, Yıl: 5, Kasım-Aralık 1999, s. 620-624.
• ANAP Parti Programı, www.belgenet.com/parti/program/anap-1.html (Erişim ta- rihi: 11 Ekim 2012).
• Barlas, Mehmet, Turgut Özal’ın Anıları, (İstanbul: Sabah Kitapları, 1994).
• Barry, Norman P., Modern Siyaset Teorisi, (Ankara: Liberte, 2003).
• Beneton, Philippe, Muhafazakârlık, (İstanbul: İletişim Yayınları, 1991).
• Bora, Tanıl, “Turgut Özal”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Liberalizm, Ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2005), s. 589-601.
• Cemal, Hasan, Özal Hikayesi, (Ankara: Bilgi Kitabevi, 2004).
• Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, (Ankara: İmge Kitabevi, 2004).
• Çölaşan, Emin, Turgut Nereden Koşuyor, (İstanbul: Tekin Yayınevi, 1989).
• Duman, Zeki, Turgut Özal, (Ankara: Kadim Yayınları, 2010).
• Duverger, Maurice, Batı’nın İki Yüzü, (Ankara: Doğan Yayınevi, 1997).
• Elma, Fikret, Liberal Düşüncenin Gelişim Süreci ve Türkiye’ye Yansıması, İstanbul Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış yüksek lisans tezi, 1996).
• Emin, Fatih, Turgut Özal, (İstanbul: Risale, 1993).
• Erdoğan, Mustafa, “Liberalizm ve Türkiye’deki Serüveni”, Modern Türkiye’de Si- yasi Düşünce: Liberalizm, Ed. Tanıl Bora; Murat Gültekingil, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2005), s. 23-40.
• Erdoğan, Mustafa, Liberal Toplum, Liberal Siyaset, (Ankara: Siyasal Kitabevi, 1998).
• Erdoğan, Mustafa, Rejim Sorunu, (Ankara: Siyasal Kitabevi, 1998).
• Ertüzün, Tevfik, Özal Ne Dedi, Ne Oldu, (İstanbul: ABC Ajansı, 1988).
• Gökmen, Yavuz, Özal Sendromu, (Ankara: V Yayınları, 1992).
• Heper, Metin, Türkiye’nin Siyasal Hayatı, (İstanbul: Doğan Kitap, 2011).
• Heywood, Andrew, Siyaset, (Ankara: Adres Yayınları, 2011).
• İnsel, Ahmet, Türkiye Toplumunun Bunalımı, (İstanbul: Birikim Yayınları, 1990).
• İzmir Ticaret Odası, “8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın İzmir Ticaret Odası’ndaki Konuşmaları”, 24 Aralık 1992, s. 3-18.
• Karakaş, Mehmet, “Türkçülük ve Türk Milliyetçiliği”, Doğu Batı, Sayı: 38, Yıl: 9, 2006, s. 57-76.
• Kazdağlı, Hasan, “Turgut Özal’ın İktisadi Reformları”, Kim Bu Özal, Ed. İhsan Sezal, İhsan Dağı, (İstanbul: Boyut Kitapları, 2003), s 441-470.
• Kazgan, Gülten, Yeni Ekonomik Düzende Türkiye’nin Yeri, (İstanbul: Altın Kitap- lar Yayınevi, 1995).
• Kışlalı, Ahmet Taner, Siyasal Sistemler, (Ankara: İmge Kitabevi, 2003).
• Kirk, Russel, “Süreklilik ve Değişim”, Muhafazakâr Düşünce, Sayı: 5, 2005, s. 4-16.
• Küçükalp, Derda, “Yeni Sağ: Sınırlı Politika, İçeriksiz Demokrasi” Türkiye Günlü- ğü, Sayı: 97, Bahar 2009, s. 161-171.
• Mardin, Şerif, “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar Merkez-Çevre İlişki- leri”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Ed. Ersin Kalaycıoğlu, Ali Yaşar Sarıbay, (İstanbul: Alfa Aktüel, 2007), s. 99-130.
• Mardin, Şerif, Türkiye’de Toplum ve Siyaset, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2003).
• Mercan, Faruk, Turgut Özal, (İstanbul: Zaman Cep Kitapları, 2001).
• Nozick, Robert, Anarşi, Devlet ve Ütopya, (İstanbul: İstanbul Bilgi Üni. Yay., 2006).
• Örmeci, Ozan, Türk Siyasal Hayatı, (İstanbul: Güncel Yayıncılık, 2008).
• Özal, Turgut, “Turgut Özal’ın 18 Şubat 1993 Günü İstanbul Taksim Meydanı’nda Yapılan Bosna- Hersek Mitingi’nde Yaptığı Konuşma”, Türkiye Günlüğü, Sayı: 22, Bahar 1993, s. 8-15.
• Özal, Turgut, Başbakan Turgut Özal’ın TBMM Grup-MKYK ve Siyasi Konuşmaları 13.12.1988-31.10.1989, (Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1989), alıntı Zeki Du- man, Turgut Özal, (Ankara: Kadim Yayınları, 2010).
• Özal, Turgut, Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın Bazı Konuşmaları, (Ankara: Başba- kanlık Basımevi, 1991), alıntı Zeki Duman, Turgut Özal, (Ankara: Kadim Ya- yınları, 2010).
• Özal, Turgut, Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın Marmara Kulübü Toplantısındaki Konuşmaları, “Geleceğe Bakış” – “Değişim” – (Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1992), alıntı Zeki Duman, Turgut Özal, (Ankara: Kadim Yayınları, 2010).
• Özkazanç, Alev, “Türkiye’nin Neo-Liberal Dönüşümü ve Liberal Düşünce”, Mo- dern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Liberalizm, Ed. Tanıl Bora, Murat Gültekin- gil, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2005), s. 634-657.
• Resmi Gazete, 21 Mayıs 1991, Sayı: 20877.
• Rowely, Charles, “Liberalism and Collective Choice: A Return to Reality?”, Manc- hester School of Economizs and Social Studies, Vol. 46, 1978, s. 237-247.
• Safi, İsmail, Türkiye’de Muhafazakâr Siyaset ve Yeni Arayışlar, (Ankara: Lotus Ya- yınevi, 2007).
• Sarıbay, Ali Yaşar, “Türkiye’de Demokrasi ve Sivil Toplum”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Ed. Ersin Kalaycıoğlu, Ali Yaşar Sarıbay, (İstanbul: Alfa Aktüel, 2007), s. 543-560.
• Sarıbay, Ali Yaşar, Siyaset, Demokrasi ve Kimlik, (Bursa: Asa Kitabevi, 1998).
• Scruton, Roger, A Dictionary of Political Thought, (London: Pen Book, 1983).
• Şaylan, Gencay, Değişim Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi, (Ankara: İmge Ki- tabevi, 1995).
• Toker, Nilgün, “Türkiye’de Liberalizm ve Birey”, Modern Türkiye’de Siyasi Dü- şünce: Liberalizm, Ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, (İstanbul: İletişim Yayın- ları, 2005), s. 103-118.
• Turgut Özal Albümü, http://www.anap.org.tr/anap/genelbaskanlar/Ozal/7anma_ yili/ozal_albumu/1b.htm (Erişim tarihi: 20 Aralık 2000).
• Turgut Özal’ın Görüşleri, http://anap.org.tr/anap/genelbaskanlar/OZAL/yayin/ ozalgorus.htm (Erişim tarihi: 20 Aralık 2000).
• Türköne, Mümtazer, Siyaset, (İstanbul: Opus Yayınları, 2010).
• Ulagay, Osman, Özal’ı Aşmak İçin, (İstanbul: Alfa Yayınları, 1988).
• Ülsever, Cüneyt, Teneke Evin Torunu, (İstanbul: Timaş Yayınları, 1999).
• Vergin, Nur, Siyasetin Sosyolojisi, (İstanbul: Bağlam Yayınları, 2003).
• Yayla, Atilla, “Liberalizme Bir Bakış”, Türkiye Günlüğü, Sayı. 17, 1991, s. 32-63.
• Yayla, Atilla, “Özal Reformları ve Liberalizm”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşün- ce: Liberalizm, Ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil (İstanbul: İletişim Yayınları, 2005), s. 584-588.
• Zengin, H. Sevgi, “Muhafazakârlığın ‘Evrimi’: AKP’nin ‘Muhafazakâr Demokrat’ Tasavvuru”, Türkiye Günlüğü, Sayı: 96, 2009, s. 97-110.
• Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, (İstanbul: İletişim, 2005).