Yerel Vergi Bilincinin Faktör Analizi ile Değerlendirilmesi: Bursa Örneği

Yıl 2016, Cilt: 14 Sayı: 28, 443 - 465, 01.12.2016

Adnan Gerçek

Öz

Belediyelere ait vergi ve vergi benzeri gelirlerin yüksek oranda tahsil edilmesi yerel düzeyde yapılan mali planlamaların başarıya ulaşmasında ve sunulan hizmetlerin kalitesinin artırılmasında etkilidir. Ancak yerel vergilerin tahsilatında başarılı olunması için sadece vergi sistemi ve mevzuatı ile ilgili düzenlemeler yeterli değildir. Bunun yanında vatandaşların yerel vergi bilincinin de gelişmiş olması gereklidir.Vatandaşların yerel vergilere karşı tutum ve davranışlarını belirleyen birçok faktör vardır. Yerel vergi bilinci seviyesi ile ortaya çıkan bu tutum ve davranışları etkileyen faktörlerin tespit edilmesi vergi uyumu açısından önemlidir. Bu çalışmada yerel vergi bilincini belirleyen sosyal ve psikolojik faktörler olarak; adalet ve eşitlik, din ve ahlak, katılımcılık ve yerelleşme, kültür, idareye bakış ve siyasi anlayış ele alınmıştır. Çalışmada Bursa ilinin on ilçesinde 680 kişiye anket uygulanmış ve elde edilen veriler Faktör Analizi yardımıyla analiz edilmiştir. Yapılan Faktör Analizi sonucunda vatandaşlar açısından yerel vergi bilincini belirleyen en önemli faktörün “adalet ve eşitlik” olduğu, ikinci önemli faktörün ise “din ve ahlak” olduğu tespit edilmiştir. Diğer taraftan vatandaşların yerel vergi bilinci açısından belirleyici olmasa da anlamlı olan diğer faktörlerin; katılımcılık ve yerelleşme, kültür, idareye bakış ve siyasi anlayış olduğu görülmüştür

Anahtar Kelimeler

Vergi bilinci, yerel vergi bilinci, vergi uyumu, vergi psikolojisi

Evaluation Of Local Tax Awareness By Factor Analysis: A Case From Bursa

Öz

High incidence of municipal tax and quasi tax revenues collection is effective for locally financial planning to achieve success and quality enhancement within services offered. However, adjustments in tax system and regulations only is not sufficient in order to be successful in local tax collection procedure. Besides this, it is required that citizens should develop local tax awareness as well. There are many factors determining citizens’ attitudes and behaviours towards local taxes. Identifying factors that influence these attitudes and behaviours emerging from local tax awareness is significant in terms of tax compliance. This study investigates justice and equity; religion and moral; participation and localisation; culture, administration view, political understanding as factors specifying local tax awareness.A survey were administered to 680 citizen and data findings were analysed through Factor Analysis. As a result of this analysis, it was ascertained that the most significant factor specifying local tax awareness was “justice and equity”, and that second significant one was “religion and moral”. On the other hand, it was concluded that other meaningful factors were participation, localisation, culture, administration view and political understanding, though citizens were not decisive in local tax awareness

Anahtar Kelimeler

Tax awareness, local tax awareness, tax compliance, tax psychology

Kaynakça

• Aktan, Coşkun. C.. “Vergi Psikolojisinin Temelleri ve Vergi Ahlakı” Çimento En- düstrisi İşverenler Sendikası, Ocak, 2012, s.14-22.
• Allingham, Michael. G., and Agnar Sandmo. “Income Tax Evasion: A Theoretical Analysis”, Journal of Public Economics, 1(3-4), 1972, pp. 323-338.
• Alm, James and Benno Torgler. “Culture Differences and Tax Morale in The United States and in Europe”, Journal of Economic Psychology, 27, 2006, pp. 224–246.
• Bordignon, Massimo. “A Fairness Approach to Income Tax Evasion”, Journal of Public Economics, Vol. 52, 1993, pp.345-362.
• Bulutoğlu, Kenan. Kamu Ekonomisine Giriş, Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara, 2008.
• Canbay, Tülin ve Güneş Çetin. “Vergiye Uyumu Belirleyen Bir Faktör Olarak Vergi Kültürü”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2007, s.52 -64.
• Cansız, Harun. “Vergi Mükelleflerinin Vergiyi Algılama Hakkındaki Görüşleri: Afyonkarahisar İli Örneği”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, C.VIII, 2006, s.2.
• Çetin, Gerger, Güneş, Adnan Gerçek, Çağatan Taşkın, Feride Bakar, and Simla Gü- zel. “Determining The Factors That Affect Taxpayers’ Perspective On Tax Ad- ministration: Research In Turkey”, International Journal of Economics and Finance Studies (IJEFS), Vol., 6, No: 1., 2014, s.18-28.
• Devos, Ken. “Tax Compliance Theory and the Literature”, “Springer Nether- lands”, 2014, pp.13-64.
• Feld, Lars. P. and Jean Robert Tyran, “Tax Evasion and Voting: An Experimental Analysis”, KYKLOS, Vol. 55, Fasc., 2002, pp.197-222.
• Frey, Bruno, S., Benno Torgler. “Tax Morale and Conditional Cooperation”, Jour- nal of Comparative Economics, 35, 2007, pp. 136-159.
• Gerçek, Adnan ve Mehmet Yüce, “Mükelleflerin Vergiye Yaklaşımı Açısından Türk Vergi Sisteminin Değerlendirilmesi”, Bursa Ticaret ve Sanayi Odası, Bursa, 1998.
• GİB. 2014-2018 Stratejik Plan, Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 171, Ankara, 2013, s.45.
• Güth, Werner, Vittoria Levati, and Rupert Sausgruber. “Tax Morale and (De) Centralization - An Experimental Study”, Springer ,Public Choice 125, 2005, pp.171-188.
• Hazman, Gürler, Gülsüm. “Vergi Bilincini Etkileyen Muhtemel Dışsal Etkenlerin Lojistik Regresyon Analizi ile Tespiti”, Akademik İncelemeler, Cilt:4 Sayı:1, 2009, s.53-71.
• İpek, Selçuk. “İdareler arası Vergi Paylaşımına Farklı Bir Yaklaşım: Yerel Vergiler ve Vergi Uyumu”, Mahalli İdareler Maliyesi Üzerine Yazılar, (Ed. Figen Al- tuğ, Özhan Çetinkaya, Selçuk İpek), Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2010, s. 31-62.
• James, Simon and Alley Clinton. “Tax Compliance, Self-Assessment and Tax Ad- ministration” , Journal of Finance and Management in Public Services 2.2, 2002, pp. 27-42.
• Kalaycı, Şeref. SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Asil Yayın Dağıtım, Ankara, 2014.
• Kirchler, Erich, Stephan Muehlbacher, Barbara Kastlunger and Wahl Ingrid. “Why Pay Taxes? A Review of Tax Compliance Decisions”, International Studies Program Working Paper, 2007, pp.07-30.
• Kitapcı, İsmail. Vergi Etiği- Vergi Psikolojisi, Seçkin Kitapevi, Ankara, 2013.
• Korlu, R. Kutlu, Özhan Çetinkaya. “Türkiye’deki Belediyelerin Mali Özerkliğinin Öz Gelirler Bağlamında Analizi ve Değerlendirilmesi” Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, Yıl:3, Cilt:3, Sayı:4, 2015, s.95-111.
• Luttmer, Erzo, F. P. and Monica Singhal. “Tax Morale”, Journal of Economic Pers- pectives-Volume 28, Number 4, 2014, pp.149-168.
• Murphy, Kristina. “The Role of Trust in Nurturing Compliance: A Study of Accu- sed Tax Avoiders”, Law and Human Behavior, Vol. 28, No: 2., 2004, pp.187- 209.
• OECD, Monitoring Taxpayers’ Compliance: A Practical Guide Based on Reve- nue Body Experience. http://www.oecd.org/ tax/administration/40947920.pdf, 2008 (Erişim: 22.10.2014).
• Özdamar, Kazım. Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi, Kaan Kitabevi, 1999.
• Radu, Claudia, Florida. “About Tax Compliance: Some Reasons Why People Pay Their Taxes”, Scientific Journal of Humanistic Studies, Vol. 6 Issue 10, 2014, pp.107-112.
• Saruç, Naci, Tolga. Vergi Uyumu, Teori ve Uygulama, Seçkin Kitapevi, Ankara, 2015.
• Serim, Nilgün, Betül İnam and Dilek Murat. “Factors Affecting Tax Compliance of Taxpayers: The Role of Tax Officer”, The Case of Istanbul and Çanakkale, Business and Economics Research Journal, Volume 5, Number 2, 2014, pp. 19-31.
• Şentürk, Suat, Hayri. “Vergiye Gönüllü Uyum Sağlanmasında Fayda İlkesinin Rolü” OGÜ İİBF Dergisi, 9(3), 2014, s. 129 - 143.
• Tax Justice Network, Tax Justice Network, The Cost of Abuse: A Briefing Paper on the Cost of Tax Avesion World wide, 2011, http://www.tackletaxhavens. com/Cost_of_Tax_Abuse_ şim:20.01.2016).
• TJN%20Research_23rd_Nov_2011.pdf, (Eri
• Torgler, Benno. “Tax Morale and Institutions” Yale University, Yale Center for In- ternational and Area Studies, Crema Workıng Papers, 2003a, pp.1-36.
• Torgler, Benno. “Theory and Empirical Analysis of Tax Compliance” Dissertation der Universität Basel zur Erlangung der Würde eines Doktors der Staatswis- senschaften, Basel, den 11, 2003b.
• Torgler, Benno. “The Importance of Faith: Tax Morale and Religiosity”, Journal of Economic Behavior & Organization, Vol. 61, 2006, pp.81-109.
• Torgler, Benno, and Christopher A. Schaltegger. “Tax Morale and Fiscal Policy”, Yale Center for International and Area Studies Workıng Papers, 2005, pp. 1-34.
• Torgler, Benno, Markus Schaffner and Alison Macintyre. “Tax Complıance, Tax Morale and Governance Quality”, Center for Research in Economics, Mana- gement and the Arts, 2007, pp.1-41.
• Torgler, Benno and Friedrich Schneider. “Does Culture Influence Tax Morale? Evi- dence From Differen European Countries”, CREMA Working Paper No. 2004 – 17. Basel, Center for Reserch in Economics, Management and Arts. 2004.
• Tyler, Tom R. “The Psychology of Legitimacy: A Relational Perspective on Volun- tary Deference to Authorities”, Personality and Social Psychology Review, 1 (4). 1997.
• http://stats.oecd.org/, (Erişim Tarihi:20.08.2015).
• http://www.tackletaxhavens.com/Cost_of_Tax_Abuse_TJN%20Research_23rd_ Nov_2011.pdf, Erişim:20.01.2016).
• http://www.tuik.gov.tr/, (Erişim: 15.03.2016).