THE TURKISH FINANCIAL SYSTEM AND THE DEVELOPMENT OF FINANCIALI NSTITUTIONS IN THE 100TH YEARS OF THE REPUBLIC OF TÜRKİYE

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 51, 77 - 95, 30.01.2024

Gökçe Sinem Erbuğa , Ayşegül Gürsoy

https://doi.org/10.35408/comuybd.1335686

Öz

The financial system consists of fund suppliers and demanders, investment instruments and intermediaries, legal regulations, and regulatory institutions. It is possible to divide the institutions in the Turkish financial system into two as credit institutions which mainly include deposit and participation banks and financial institutions. However, when these institutions in the financial system are considered in more detail, it is seen that they operate in many different areas such as banking, non-banking finance, capital markets, participation finance, insurance, payment systems and electronic money sector. The main purpose of financial institutions is to enable the money movement in the markets to be carried out effectively. In this respect, cash flow between parties with surplus funds and parties with shortfalls is realized through financial institutions. When we consider the Turkish financial system, it would be correct to divide its development into two important periods. The first period, covering the period between 1923 and 1980, was the period when the state intervened heavily in the market with its supervisory and regulatory role and had a pioneering mission in the market. In this period, a closed financial system was adopted so foreign investors and financial institutions were prohibited from carrying on the business or economic activities in Türkiye. The second period, from 1980 to the present, refers to the period when the financial system began to liberalize and the barriers to entry of foreigners into financial markets began to be removed. With the inclusion of foreigners in the financial system, it is seen that foreign currency transactions have started to be carried out. In this period, which covers approximately the last 40 years, financial markets have started to liberalize. In addition, with global integration, digitalization and other advances in technology, diversification of financial instruments, increased financial instability and economic waves are in question. For this reason, in order to maintain financial stability, the roles of existing financial institutions should be questioned, and new financial institutions should be established. In this study, which was carried out in this direction, the historical development and roles of the financial system and its institutions in the 100th year of the Republic were examined in detail. The functions of financial institutions and the duties they should undertake in the future were discussed and suggestions were made.

Anahtar Kelimeler

Financial System, Financial Institutions, Market Liberalization

CUMHURİYETİN 100.YILINDA TÜRK FİNANSAL SİSTEMİ VE FİNANSAL KURUMLARIN GELİŞİMİ

Öz

Finansal sistem fon talep edenler, fon arz edenler, yatırım araçları ve aracıları ile yasal düzenlemeler ve düzenleyici kurumlardan oluşmaktadır. Türk finansal sistemi içerisinde yer alan kuruluşları temel olarak mevduat ve katılım bankalarını içeren kredi kuruluşları ve finansal kuruluşlar olarak ikiye ayırmak mümkündür. Ancak finansal sistem içerisinde yer alan bu kurumlar daha detaylı bir şekilde ele alındığında, bankacılık, bankacılık dışı finans, sermaye piyasaları, katılım finans, sigortacılık, ödeme sistemleri ve elektronik para sektörü gibi çok farklı alanlarda faaliyet gösterdikleri görülmektedir. Finansal kurumların en temel amacı piyasalardaki para hareketliliğinin etkin bir biçimde yürütülmesine olanak sağlamaktadır. Bu doğrultuda, fon fazlası olan taraflarla fon açığı olan taraflar arasındaki nakit akışı finansal kurumlar aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Türk finansal sistemini ele alacak olduğumuzda gelişimini iki önemli döneme ayırmak doğru olacaktır. 1923-1980 arasını kapsayan ilk dönem, devletin piyasaya denetleyici ve düzenleyici rolüyle müdahalesinin yoğun olduğu ve piyasada öncü bir misyona sahip olduğu dönemdir. Bu dönemde ayrıca dışa oldukça kapalı bir finansal sistem benimsenmiş olup; dış yatırımcıların ve finansal kurumların ülkeye girişine müsaade edilmemiştir. 1980’den günümüze kadar olan ikinci dönem ise finansal sistemin serbestleşmeye başlaması ve yabancıların finansal piyasalara girişleri önündeki engellerin kaldırılmaya başlandığı dönemi ifade etmektedir. Yabancıların finansal sisteme dahil edilmesiyle beraber yabancı para cinsinden işlemlerin gerçekleştirilmeye başlandığı görülmektedir. Yaklaşık olarak son 40 yılı kapsayan bu dönemde, finansal piyasaların serbestleşmeye başladığı açık bir biçimde görülmektedir. Bunun yanı sıra küresel bütünleşme, dijitalleşme ve teknolojide görülen diğer ilerlemelerle beraber finansal araçların çeşitlenmesi, finansal istikrarsızlığın artması ve ekonomik dalgaların görülmesi söz konusudur. Bu nedenle finansal istikrarın sürdürülebilmesi için mevcut finansal kurumların rollerinin sorgulanması ve yeni finansal kurumların oluşturulması gerekmektedir. Bu doğrultuda gerçekleştirilen bu çalışmada Cumhuriyet’in 100.Yılında finansal sistemin ve kurumlarının tarihsel gelişimi ve rolleri detaylı bir biçimde incelenmiştir. Finansal kurumların işlevleri ve gelecekte üstlenmesi gereken görevler tartışılarak önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Finansal Sistem, Finansal Kurumlar, Piyasa Serbestleşmesi

Kaynakça

• Altıparmak, A. (2002). Türkiye’de Devletçilik Döneminde Özel Sektör Sanayiin Gelişimi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 35-59.
• Atagenç, İ. Ö. (2017). İzmir İktisat Kongresi ve 24 Ocak Kararları Sonrası Türkiye’nin Liberal Tecrübesinin Karşılaştırmalı Analizi [Özel sayı] Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 69-87.
• Aysan, M. A. (2004). Atatürk'ün Ekonomi Politikası, İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları
• Boratav, K. (2018). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2015. Ankara: İmge Kitabevi.
• Çekin, S. E. (2019). Türkiye’de Finans Sisteminin Yapısı ve Dönüşüm Gereksinimi. SETA Analiz, Temmuz, (290).
• Çoban, O., Yorgancılar, F. N., ve Kabaklarlı, E. (2015). BDDK'nın Türk Bankacılık Sektörü Üzerindeki Etkisinin Malmquist İndeksi ile Test Edilmesi (1995-2010). Academic Review of Economics & Administrative Sciences, 8(2).
• Coşkun, Ö. A. ve Eken, M. H. (2015). 2001 ve 2008 Krizlerinin Türk Bankacılık Sektörüne Etkilerinin Karşılaştırılması. Maliye ve Finans Yazıları Dergisi, 1(104), 105-130.
• Doğangün, G. (2008). Türk Bankacılık Sektörünün Yeniden Yapılandırılması: BDDK ve Yönetişim. Memleket Siyaset Yönetim, 3 (6), 39-66.
• Dooley, M. P. ve Frankel, J. A.. (2007). Managing Currency Crises in Emerging Markets. University of Chicago Press.
• Doruk, Ö. T. ve Yavuz, H. B. (2018). 1980’den Sonra Türkiye’de Uygulanan İstikrar Politikalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15, 2237-2265.
• Ece, N. ve Akın, F. (2010). Bankacılık Sektörünü Düzenleyen Otoritelerin Yapılanması: BaFin ve BDDK Örneği. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, (17), 21-30.
• Engin, C. ve Göllüce, E. (2016). 2008 Küresel Finans Krizi ve Türkiye Üzerine Yansımaları. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 27-40.
• Frame, W.S. ve White, L. J., (2014), “Technological change, financial innovation, and diffusion in banking”,NYUWorkingPaper,No.2451733549,https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm ?abstract_id=2380060/2808.2017
• İşler, H. (2021). Industrialization Policies in Turkey 1923-1980 Period. GSI Journals Serie B: Advancements in Business and Economics, 4(1), 35-51.
• Karaçor, Z. ve Alptekin, V. (2006). 1980 Sonrası İstikrar Politikaları Işığında Türkiye Ekonomisinin Trend Analizi Yardımıyla Değerlendirilmesi. İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(11), 306-342.
• Kazgan, G. (2017). Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Kepenek, Y. Y. (2011). Nurhan, Türkiye Ekonomisi, İstanbul: Remzi Kitabevi
• Kılıçbay, A. (1999). Türk Ekonomisi. İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi.
• Memiş, Ş. (2020). 20. Yüzyıl Türkiye Ekonomisi Üzerine Kısa Bir Analiz (1923-2000). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (66), 263-284.
• Merkezi Kayıt Kuruluşu (2023). https://www.mkk.com.tr, Erişim: 16 Haziran 2023,
• Palamut, M. E. ve Giray, F. (2001). Cumhuriyetten Günümüze Yaşanan Mali Krizler ve Uygulanan Politikalar. Yeni Türkiye, 44, 20-34.
• Parasız, İ. (1998). Türkiye Ekonomisi 1923’den Günümüze İktisat ve İstikrar Politikaları. Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları.
• Sabır, H. (2006). Atatürk’ün Ekonomi Anlayışı. Sayıştay Dergisi, 62, 3-19.
• Savrul, B. K., Özel, H. A. ve Kılıç, C. (2013). Osmanlı’nın Son Döneminden Günümüze Türkiye’de Dış Ticaretin Gelişimi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8(1), 55-78.
• Sönmez, A. ve Şimşek, F. (2011). Cumhuriyetin Kuruluşundan Günümüze Türkiye Ekonomisinde Yaşanan Gelişmelerin Küçük Ölçekli Bir Aile İşletmesi Üzerindeki Etkileri. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi.6(3), 93-114
• Tezel, Y. S. (1994). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Türkiye Bankalar Birliği (TBB). (2023). Hakkımızda. Erişim: 3 Temmuz 2023, https://www.tbb.org.tr/tr/hakkimizda/kurumsal/hakkinda/vizyon,-misyon-ve-temel-degerler/12.
• T.C. Finans Ofisi (2023). https://www.cbfo.gov.tr/turkiyeye-genel-bakis, 1 Temmuz 2023 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB). (2008). Dünden Bugüne Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Erişim: 1 Temmuz 2023, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/3fac8ff1-5cbe-4c05-89b1-4f0a4cfbaa90/dundenbugune_TCMB.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-3fac8ff1-5cbe-4c05-89b1-4f0a4cfbaa90-m3fB7Js
• Türkiye Cumhuriyeti Sermaye Piyasası Kurulu (SPK). (2022a). Türkiye Sermaye Piyasası Raporu 2022. Erişim: 20 Haziran 2023, https://tspb.org.tr/wp-content/uploads/2023/05/Turkiye_Sermaye_Piyasasi_2022.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Sermaye Piyasası Kurulu (SPK). (2022b). Sermaye Piyasası Faaliyet Raporu. Erişim: 2 Temmuz 2023, https://spk.gov.tr/data/SPK-Faaliyet-Raporu-2022/mobile/index.html#p=7
• Yetiz, F. ve Ünal, A. E. (2018). FİNANSAL YENİLİKLERİN GELİŞİMİ VE TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNE ETKİLERİ. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(4), 117-135.