KARBON TUTULUMUNDA BİTKİLENDİRMENİN ROLÜ: TÜRKİYE’NİN PARİS ANLAŞMASI TAAHHÜTLERİ VE 2053 NET SIFIR EMİSYON HEDEFLERİYLE UYUMU

Yıl 2025, Sayı: 7, 174 - 187, 30.06.2025

Mustafa Sert , Evren Çetin , Kenan İnce

Öz

Bitkilendirme, tarım dışı araziler, bozulmuş orman alanları ve erozyona uğramış bölgelerde
karbon yutak kapasitesini artırmayı amaçlayan doğa temelli bir çözümdür.
Aynı zamanda gönüllü karbon piyasalarında karbon kredisi üretimi yoluyla ekonomik
faydalar da sağlamaktadır. Kırsal kalkınma, istihdam yaratma ve toplumsal katılım gibi
sosyal boyutlar, bitkilendirme projelerinin etki alanını genişletmektedir. Bu makale,
bitkilendirmenin karbon tutulumu yoluyla iklim değişikliğiyle mücadeledeki rolünü,
Türkiye’nin Paris Anlaşması kapsamındaki taahhütleri ve 2053 net sıfır emisyon hedefi
çerçevesinde ele almaktadır. Bitkilendirme, atmosferdeki karbon dioksitin (CO₂) ağaçlar
tarafından emilerek biyokütlede depolanmasını sağlayarak sera gazı emisyonlarının
azaltılmasına katkı sunmaktadır. Türkiye’nin iklim politikaları, özellikle Ulusal Katkı Beyanı
(NDC) ve Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü (ÇEM) tarafından
yürütülen çalışmalar aracılığıyla bu süreci desteklemektedir. Makalede, bitkilendirmenin
ekolojik yararları (karbon yutaklarının artırılması, erozyonun önlenmesi), sosyal
ve ekonomik katkıları (istihdam yaratma, yerel ekonomiyi destekleme) ve karbon kredisi
potansiyeli ele alınmakta; bu stratejinin Türkiye’nin 2053 net sıfır hedefine katkısı
değerlendirilmektedir. Sonuç olarak, bitkilendirmenin Türkiye’nin iklim hedeflerine
ulaşmasında stratejik bir araç olduğu vurgulanmakta ve bu alandaki uygulamaların
güçlendirilmesi için öneriler sunulmaktadır

Anahtar Kelimeler

Bitkilendirme , karbon yutakları , iklim değişikliği , net sıfır emisyon , ulusal katkı beyanı (NDC)

Kaynakça

• AR-GE Raporu. (2023). Orman Dışı Alanlarda Karbon Yutak Alanlarının Oluşturulması ve Sertifikalandırılması. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Ayturan, Y., Demirtaş, M. E., & Yılmaz, H. (2024). Karbon piyasaları ve Türkiye için fırsatlar. İstanbul: İklim Akademisi Yayınları.
• Ayturan, Z. C., Dinçbaş, T., & Hasar, H. (2024). Çölleşme ve erozyonla mücadele çalışmalarının Paris Anlaşması taahhütleri ve net sıfır emisyon 2053 hedefleri bakımından değerlendirilmesi. Çevre, Şehir ve İklim Dergisi, 3, 20-36.
• Balabanlı, C., Türk, M., & Yüksel, O. (2005). Erozyon ve çayır-mera ilişkileri. Turkish Journal of Forestry, 6 (2), 23-34.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2022). İklim Değişikliği Strateji Belgesi 2022-2030. Ankara.
• ÇMUSEP. (2024). Çölleşmeyle Mücadele Ulusal Stratejisi ve Eylem Planı 2024-2030. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• FAO. (2020). The State of the World’s Forests 2020. Rome: Food and Agriculture Organization.
• FAO. (2021). The role of forests in climate change mitigation. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Griscom, B. W., Adams, J., Ellis, P. W., Houghton, R. A., Lomax, G., Miteva, D. A., ... &
• Fargione, J. (2017). Natural climate solutions. Proceedings of the National Academy of Sciences, 114(44), 11645-11650.
• Houghton, R. A., House, J. I., Pongratz, J., Van Der Werf, G. R., DeFries, R. S., Hansen, M. C., ... & Ramankutty, N. (2012). Carbon emissions from land use and land-cover change. Biogeosciences, 9(12), 5125-5142.
• IDB (Islamic Development Bank). (2023). Green growth and climate resilience in Turkey: Pathways to net-zero. Jeddah.
• IDB. (2023). Republic of Türkiye Updated First Nationally Determined Contribution. https://unfccc.int/sites/default/files/NDC/2023-04/T%C3%9CRK%C4%B0YE_ UPDATED%201st%20NDC_EN.pdf
• IDB. (2024). İklim Değişikliği Azaltım Stratejisi 2024–2030. İklim Değişikliği Başkanlığı.
• IPCC. (2019). 2019 Refinement to the 2006 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories. Intergovernmental Panel on Climate Change.
• IPCC. (2021). Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Cambridge University Press.
• Lal, R. (2004). Soil carbon sequestration impacts on global climate change and food security. Science, 304(5677), 1623–1627. https://doi.org/10.1126/science.1097396
• Lamboll, R., Friedlingstein, P., & Le Quéré, C. (2023, Kasım 1). Karbon bütçesi 1,5°C hedefi için sadece altı yıl kaldı. Dünya Ekonomik Forumu. https://www.weforum.org/ stories/2023/11/carbon-budget-run-out-six-years/
• Le Quéré, C., Andrew, R. M., Friedlingstein, P., Sitch, S., Hauck, J., Pongratz, J., ... & Zheng, B. (2018). Global carbon budget 2018. Earth System Science Data, 10(4), 2141-2194.
• Nowak, D. J., Greenfield, E. J., Hoehn, R. E., & Lapoint, E. (2018). Carbon storage and sequestration by trees in urban and community areas of the United States. Environmental Pollution, 116(3), 381-389.
• Pan, Y., Birdsey, R. A., Fang, J., Houghton, R., Kauppi, P. E., Kurz, W. A., ... & Ciais, P. (2011). A large and persistent carbon sink in the world’s forests. Science, 333(6045), 988-993.
• Pierrehumbert, R. T. (2010). Principles of Planetary Climate. Cambridge University Press. Schlesinger, W. H., & Bernhardt, E. S. (2013). Biogeochemistry: An Analysis of Global Change. Academic Press.
• Sert, M., Akay, A. E., & Ateşoğlu, A. (2024). ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE ÇALIŞMALARINDA COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA TEKNOLOJİLERİNİN KULLANIMI. Çevre Şehir ve İklim Dergisi, 1(Özel), 94-112.
• TCCB. (2022). 2053 Net Sıfır Emisyon Hedefi Yol Haritası. Ankara.
• TCCB. (2022). Türkiye’nin İklim Değişikliğiyle Mücadele Vizyonu. https://www.tccb. gov.tr
• TCDB. (2022). Paris Anlaşması. https://www.mfa.gov.tr/paris-anlasmasi.tr.mfa
• TOB. (2023). İklim Değişikliği ve Tarım Sektörü Üzerine Etkileri Raporu. Ankara: Tarım Reformu Genel Müdürlüğü.
• TÜİK. (2024). Sera Gazı Emisyon İstatistikleri, 1990-2022. https://data.tuik.gov.tr
• UNCCD. (2021). United Nations Convention to Combat Desertification. https://www. unccd.int
• UNFCCC. (2015). Adoption of the Paris Agreement. United Nations Framework Convention on Climate Change. https://unfccc.int/resource/docs/2015/cop21/eng/ l09r01.pdf
• UNFCCC. (2023). National Inventory Submissions. https://unfccc.int