Route Selection with Fuzzy Logic in Electronic Waste Collection: Ankara-Manisa Case

Yıl 2025, Sayı: Akıllı Şehirler, 205 - 225, 01.12.2025

Tuğba Dede , Ceren Akgün , Şule Hüdaverdi , Yusuf Bera Sanlı , Emel Güven , Tamer Eren

Öz

Electronic waste (e-waste) has become a global environmental issue due to the rapid development of technology and changes in consumption habits. When improperly disposed of, e-waste contains hazardous materials that pose threats to both the environment and human health. Proper collection, transportation, and processing of these wastes are essential. Logistics involves processes such as moving products from production sites to storage, and delivering them to required locations efficiently and timely. This study aims to determine the most optimal route for transporting e-waste from Ankara to a recycling facility in Manisa. Factors such as cost, distance, time, and environmental impact were considered in the route selection process. Similar route optimization studies in the literature were reviewed to highlight the differences and contributions of this study. The findings provide valuable insights for decision-makers to support environmental sustainability and improve logistics efficiency.
The results indicate that the A4 (Ankara-Afyon-Uşak-Manisa) route carries the highest risk, while alternatives A1 and A2 offer lower risk and cost advantages.

Anahtar Kelimeler

Multi- criteria decision making , Route , E-waste

Elektronik Atıkların Toplanmasında Bulanık Mantık ile Güzergah Seçimi: Ankara-Manisa Örneği

Öz

Elektrikli ve elektronik atıklar (e-atık), teknolojinin hızla gelişmesi ve tüketim alışkanlıklarındaki
değişimle birlikte küresel bir çevre sorunu haline gelmiştir. E-atıklar, yanlış bir
şekilde bertaraf edildiğinde çevreyi ve insan sağlığını tehdit eden tehlikeli maddeler
ortaya çıkabilir. Bu atıkların doğru bir şekilde toplanması, taşınması ve işlenmesi gerekmektedir.
Lojistik, ürünlerin üretim yerinden alınarak ihtiyaç duyulan yerlere zamanında
ve verimli bir şekilde teslim edilmesini sağlayan süreçleri kapsar. Bu çalışmada,
Ankara’dan Manisa’daki bir e-atık geri dönüşüm tesisine yapılacak taşımada en uygun
güzergâhın belirlenmesi hedeflenmiştir. Güzergâh belirlemede maliyet, mesafe, zaman
ve çevresel etkiler gibi faktörler göz önünde bulundurulmuştur. Bu çalışmanın
literatüre katkısını vurgulamak için benzer güzergâh optimizasyon çalışmalarına da yer
verilecektir. Araştırmanın bulguları, çevresel sürdürülebilirliği desteklemek ve lojistik
verimliliği artırmak açısından karar vericilere yol gösterici niteliktedir. Sonuç olarak, A4
(Ankara-Afyon-Uşak-Manisa) güzergâhının yüksek risk taşıdığı, A1 ve A2 alternatiflerinin
ise daha düşük risk ve maliyet avantajı sunduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çok Kriterli Karar Verme , Güzergâh , E-Atık

Teşekkür

Bu çalışma TÜBİTAK 2209-A - Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri tarafından desteklenmektedir.

Kaynakça

• Alakaş, H. M., Kızıltaş, Ş., Eren, T., & Özcan, E. (2018). “Sıfır Atık Projesi Kapsamında Atıkların Toplanması: Kırıkkale İlinde Homojen Çok Araçlı Araç Rotalama Uygulaması.” Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 3(3), 190-196.
• Alkubaisi, M.I.T., (2014),“Predefined Evaluating Criteria to Select The Best Tramway Route.” Journal of Traffic And Logistics Engineering, cilt: 2.3. 211-217
• Atmaca, E. (2012). “Bir Kargo Şirketinde Araç Rotalama Problemi.” Tübav Bilim Dergisi, 5(2), 12-27.
• Ayvaz, B. (2013). Miktar ve Kalite Belirsizliği Altında Tersine Lojistik Ağ Tasarımı İçin Bir Stokastik Programlama Modeli Önerisi: Elektronik Atık Sektöründe Bir Uygulama. Doktora Tezi, İşletme Mühendisliği, İstanbul.
• Ballı, S., & Korukoğlu, S. (2014). “Development of A Fuzzy Decision Support Framework for Complex Multi‐Attribute Decision Problems: A Case Study for The Selection of Skilful Basketball Players.” Expert Systems, 31(1), 56-69.
• Çiftlik, S., Handırı, İ., Beyhan, M., Akçil, A. U., Ilgar, M., & Gönüllü, M. T. (2009). “Elektrikli ve Elektronik Atıkların (e-atık) Yönetimi, Ekonomisi ve Metal Geri Kazanım Potansiyeli Bakımından Değerlendirilmesi.” Türkiye’de Katı Atık Yönetim Sempozyumu (Türkay 2009), YTÜ, 15-17.
• Doğan, O. (2023). “İş Güvenliği Uzmanlarının Bakış Açısıyla Acil Durum Toplanma Alan Özelliklerinin AHP Yöntemi ile Değerlendirilmesi.” Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 9(1), 112-124.
• Erkan, B. (2014). “Türkiye’de Lojistik Sektörü ve Rekabet Gücü.” Assam Uluslararası Hakemli Dergi, 1(1), 44-65.
• Erol, E., Özcan, E., & Eren, T. (2021). “Elektrik Üretim Santrallarında İş Güvenliği Uzmanı Seçiminde Hibrit Bir Karar Modeli.” Journal of Turkish Operations Management, 1(5), 615–629.
• Görçün, Ö. F. (2020). “Gemi Türü Seçimini Etkileyen Faktörlerin Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) Yöntemi Kullanılarak Değerlendirilmesi.” Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(02), 36-50.
• Güven, E., Pınarbaşı, M., Alakaş, H. M., & Eren, T. (2024). “Organize Sanayi Bölgeleri’nin Natech Riskine Göre Değerlendirilmesi: Kocaeli İli İçin Bir Örnek.” Resilience, 8(1), 13-30.
• Hamurcu, M., & Eren, T. (2017). “Monoray Araç Seçimi İçin Bulanık AHP ve TOPSIS Uygulaması.” Transist, 10, 81-88.
• Hüdaverdi, Ş., Dede, T., Sanlı, B., Güven, E., vd. (2025). “Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi: Elektronik Atık.” Çevre İklim ve Sürdürülebilirlik, 26(1), 17-24.
• Kaysi, I., Sadek, S., & Al-Naghi, H. (2007, June). “A GIS-Based Framework for Multi-Criteria Evaluation and Ranking of Transportation Corridor Alternatives.” In Proceedings of the 11th World Conference on Transport Research, Berkeley, CA, USA (s. 24-28).
• Keçeci, B., Sümer, E., Kılıç, A., Çiçek, S., İnan, B., & Çeki, E. (2014). “Cbs Destekli E-Atık Yönetimi: Çankaya Belediyesi İçin Bir Uygulama” 8-14.
• Keskintürk, T., Topuk, N., & Özyeşil, O. (2015). “Araç Rotalama Problemleri ve Çözüm Yöntemleri.” İşletme Bilimi Dergisi, 3(2), 77-107.
• Kırlı Akın, H. (2024). “E-Atık Geri Dönüşümü: Bibliyometrik Analiz ve VOSviewer ile Haritalama.” Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(5), 2114-2125. https://doi.org/10.47495/okufbed.1424292
• Küçük, Ö., & Bali, Ö. (2016). “Tehlikeli Maddelerin Çok Modlu Taşınması İçin Bir Model Önerisi.” Journal of Defense Sciences/Savunma Bilmleri Dergisi, 15(2). 73-105
• Piantanakulchai, M., & Saengkhao, N., (2003), “Evaluation of Alternatives İn Transportation Planning Using Multistakeholders Multi-Objectives AHP Modeling”, In Proceedings of the Eastern Asia Society for Transportation Studies, cilt: 4, s. 1613-1628.
• Salihoğlu, G., & Kahraman, A. E. (2016). “Türkiye’de Elektrikli ve Elektronik Atık Üretimi: Bursa Örneği.” Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 21(2), 95-106.
• Sarımehmet, B., Hamurcu, M., & Eren, T. (2020). “Çok Kriterli Karar Verme: Kırıkkale YHT İstasyonu-Şehir Bağlantısının Sağlanması.” Demiryolu Mühendisliği, (11), 26-40.
• Şahin, Y., & Eroğlu, P. D. A. (2014). “Kapasite Kısıtlı Araç Rotalama Problemi İçin Meta sezgisel Yöntemler: Bilimsel Yazın Taraması.” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(4), 337-355.
• Şengül, Ü. (2010). “Atıkların Geri Dönüşümü ve Tersine Lojistik.” Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 6(1), 73-86.
• Şengül, Ü., Eren, M., & Shıraz, S. E. (2012). “Bulanık AHP ile Belediyelerin Toplu Taşıma Araç Seçimi.” Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (40), 143-165.
• Taş, M., Özlemiş, Ş. N., Hamurcu, M., & Eren, T. (2017). “Ankara’da AHP ve PROMETHEE Yaklaşımıyla Monoray Hat Tipinin Belirlenmesi.” Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 3(1), 65-89.
• Tiren, Y., Solmaz, A. H., & Feyzioğlu, A. (2022). “Elektronik Atıkların Oluşturduğu Tehdit ve WEEE-Rohs Yönetmeliklerine Genel Bir Bakış.” AINTELIA Science Notes Journal, 1(2), 64-70.
• Yeşilkaya, M. (2018). “Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri ile Kâğıt Fabrikası Kuruluş Yeri Seçimi.” Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 33(4), 31-44.
• Yılmaz, E. (2006). Elektrikli ve Elektronik Atıkların Geri Kazanımı ve Muğla İli Pilot Proje Uygulaması. Yüksek Lisans Tezi, Çevre Mühendisliği, Sakarya.