Prime Esas Kazanç Kavramı Açısından Bakiye Süre Tazminatı

Year 2025, Volume: 3 Issue: 86, 1193 - 1230, 24.07.2025

Gökhan Türe

https://doi.org/10.54752/ct.1639661

Abstract

Prime esas kazanç kavramı, primli rejimin benimsendiği sosyal sigortalar hukukunun en temel kavramlarından birisidir. 5510 sayılı Kanun’daki prime esas kazanç anlayışının, işçilik alacaklarının mümkün mertebe prim matrahına dâhil edilmesi şeklinde olduğu söylenebilir. Bununla beraber Kanun uygulamasında tazminatların, prim matrahına eklenmemesi yönünde bir yaklaşımın sergilendiği görülmektedir. Kanun’un lafzının aksi yönündeki bu yaklaşımın geri planında, iş hukukundaki tazminatlar ile istihdam edilme arasında, tazminatların prim matrahına dâhil edilmesine yetecek ölçüde bir nedensellik bağının bulunmaması yer alır ve bu açıdan bu tercihin, sosyal sigortalar hukukunun ruhuna uygun olduğu belirtilebilir. Yine de iş hukukunda yer alan bazı tazminatların, melez (hibrit) yaptırımlar olarak, ücrete ilişkin özellikleri de bünyesinde barındırdığı ve bu melez işçilik alacaklarının, tazminat olmasına rağmen, prime esas alındığı anlaşılmaktadır. Buradan hareketle bu çalışmada, prime esas kazanç anlayışı açısından tazminatların ayrıştırılması gerektiği ve ücret karakteri taşıyan tazminatlar şeklinde bir kategorinin bulunduğu iddia edilmiştir. Bu iddianın devamında bakiye süre tazminatının da ücret karakteri taşıyan tazminat hüviyetine sahip bir işçilik alacağı olduğu ortaya konulmuş ve İsviçre sosyal sigorta hukuku uygulaması ile sağlaması yapılmak suretiyle, bakiye süre tazminatının da prim matrahına eklenmesi gereken bir işçilik alacağı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

sosyal sigorta primi , prime esas kazanç , prim matrahı , bakiye süre tazminatı , ücret karakteri taşıyan tazminat

The Damages for the Wages for the Remaining Term in the Concept of Premium Based Earnings

Abstract

The concept of premium based earnings is one of the most fundamental concepts of social insurance law, which adopts a premium based system. According to Law No. 5510, it can be said that the understanding of premium based earnings is to include employment claims as much as possible. However, in the practice of the law, it is observed that there is an approach to not include the damages in the premium base. This approach, which is contrary to the verba legis of the law, is depend on the fact that there is not enough casual link between the damages and employment relation to include damages in the premium base, and in this respect, it can be stated that this preference is coherent with the spirit of social insurance law. Nevertheless, it is observed that some of the damages in the labor law, as hybrid sanctions, also incorporate wage-related features, and it is understood that these hybrid employment claims, although they are indemnities, are accepted as income dependent on social security contributions. From this point of view, this study argues that damages should be differentiated in terms of the understanding of premium based earnings and that there is a category of damages with the wage characteristics. In the continuation of this argument, it has been demonstrated that the damages for the wages for the remaining term is also a employment claim which has the character of damages with the wage character, and it has been concluded by providing the application of Swiss social insurance law that the damages for the wages for the remaining term shall be added to the premium base.

Keywords

social security premium , premium based earnings , amount of premium , the damages for the wages for the remaining term , the damages with wage characteristics

References

• Alpagut, G. (1998) Belirli Süreli Hizmet Sözleşmesi, İstanbul: TÜHİS.
• Alpagut, G. (2022) “İş Sözleşmesini Haklı Nedenle Fesheden Tarafın Tazminat Talep Hakkı”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 3 (74), 1733-1767.
• Alper, Y. (2008) “5510 Sayılı Kanun’da 4/1-a Kapsamında Sigortalılar Bakımından Prime Esas Kazançlar”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Aralık 2008, 161-175.
• Arıcı, K. (2022) Türk Sosyal Güvenlik Hukuku, 2. Baskı, Ankara: Gazi.
• Aydın, U. (2022) “Sosyal Sigortaların Genel Hükümleri ve Türleri”, in Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemeleri’nin İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi Semineri 2019-2020, İstanbul: Onikilevha, 533-670.
• Backmann, G. (2022) “§ 241” in Münchener Kommentar zum BGB, Band 2, 9. Auflage, Münih: C. H. Beck.
• Başterzi, S. (2007) Çalışmanın Kesintiye Uğramasının Sosyal Sigorta İlişkisine Etkisi, Ankara.
• Baycık, G. (2011) İş Hukukunda Yenilik Doğuran Haklar, Ankara: Yetkin.
• Botschaft zur Volksinitiative «betreffend Kündigungsschutz im Arbeitsvertragsrecht» und zur Revision der Bestimmungen über die Auflösung des Arbeitsverhältnisses im Obligationenrecht vom 9. Mai 1984.
• Bozkurt Gümrükçüoğlu, Y. (2012) Türk İş Hukuku’nda Belirli Süreli İş Sözleşmesi, İstanbul: Vedat.
• Buz, V. (2005) Medeni Hukukta Yenilik Doğuran Haklar, Ankara: Yetkin.
• Caniklioğlu, N. (2019) “Geçersiz Feshin ve İşe İade Davasının Sosyal Güvenlik Hukuku Açısından Sonuçları”, in Prof. Dr. Savaş Taşkent’e Armağan, İstanbul: Onikilevha, 523-574.
• Civan, O. E. (2021) İşçinin Yan Yükümlülükleri, İstanbul: Beta.
• Civan, O. E. (2023) “Sosyal Sigortaların Genel Hükümleri ve Türleri”, in Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemeleri’nin İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi Semineri 2021, İstanbul: Onikilevha, 507-744.
• Demirsatan, B. (2021) Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Sözleşmenin Haksız Olarak Sona Erdirilmesi, 2. Baskı, İstanbul: Onikilevha.
• Ekmekçi, Ö. (1991) “506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nda Prim Oranları ve Prime Esas Olan ve Olmayan Kazançlar”, İş Hukuku Dergisi, 1 (2), 233-248.
• Ekmekçi, Ö. ve Yiğit E. (2024) Bireysel İş Hukuku, 6. Baskı, İstanbul: Onikilevha.
• Eren, F. (2024) Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 29. Baskı, Ankara: Legem.
• Filik Çiçekçi, G. (2016) “5510 Sayılı Kanuna Göre Prime Esas Kazanç Sınırları ve Gelir Vergisine Etkisi”, Vergi Raporu Dergisi, 198, Mart, 54-69.
• Gauch, P. (1968) System der Beendigung von Dauervertraegen, Freiburg: Universitaet Verlag.
• Göktaş, S. (2020) Türk İş Hukukunda Haksız Fesih, Ankara: Seçkin.
• Güzel, A., Okur, A. R., Caniklioğlu, N. (2024) Sosyal Güvenlik Hukuku, 20. Bası, İstanbul: Beta.
• Herger, A. (2018) Die sozialversicherungsrechtlichen Folgen einer ungerechtfertigten fristlosen Kündigung, Zürih: Dike.
• Huguenin, C. ve Huber-Purtschert, T. (2016) “Vertragsverhältnisse Teil 1: Innominatkontrakte, Kauf, Tausch, Schenkung, Miete, Leihe Art. 184 - 318 OR”, in CHK - Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, 3. Auflage, Zürih: Schultess.
• Kabakcı, M. (2011) “Belirli Süreli İş Sözleşmesini Haklı Nedenle Fesheden İşçinin Bakiye Süre Ücreti Talebi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Mart 2011, 129-140.
• Kaelin, T. (2023) “Sind Entschaedigungen für Kündigungen massgebender Lohn?”, Lohn & Sozialversicherungen Newsletter, 03, Marz, 11-12.
• Kar, B. (2024) Alfabetik Kavramlarla Sosyal Güvenlik Hukuku, Ankara: Legem.
• Karabacak, E. (2017) Prim Ödeme Yükümlülüğüne Aykırılığın Hukuki Sonuçları, İstanbul: Legal.
• Karadeniz, O. (2024) “Madde 80”, in Sosyal Sigortalar Hukuku Şerhi Cilt: II, Ankara: Lykeion, 1793-1814.
• Koller, T. (1995) “Ordentliche, fristlose und missbraeuchliche Kündigung des Arbeitsvertrages”, AJP, 1251-1269.
• Korkusuz, R. (2004) Uluslararası Sözleşmelerde ve Türk Hukuku’nda İşçilik Alacaklarının Korunması, Ankara: Roma.
• Korkusuz, R. ve Uğur, S. (2022) Sosyal Güvenlik Hukuku, 8. Baskı, Bursa: Ekin.
• Levent, R. (2016) “Hizmet Akdiyle Çalışanların Prime Esas Kazançlarının Tespiti”, TBB Dergisi, (123), 373-382.
• Lubitzsch, K. (2016) Franchise-Netzwerke im deutsch-englischen Rechtsvergleich, Berlin: Duncker & Humblot.
• Mansel, H.-P. (2023) “§ 241” in Jauernig Bürgerliches Gesetzbuch, 19. Auflage, Münih: C. H. Beck.
• Mollamahmutoğlu, H., Astarlı, M. ve Baysal, U. (2022) İş Hukuku, 7. Baskı, Ankara: Lykeion.
• Mülayim, B. O. (2023) “Yargı Kararları ile Sigortalılara Yapılan Ödemelerin Prime Tabi Tutulması”, NEÜHFD, 6 (2), 553-580.
• Ocak, U. (2018) Feshe Bağlı İşçilik Alacakları 1. Kitap, Gaziantep.
• Oelmaier, A. (2024) “UStG § 1”, in Sölch/Ringleb Umsatzsteuergesetz, 102. Ergaenzunglieferung, Oktober, Münih: C. H. Beck.
• Oetker, H. (1994) Das Dauerschuldverhaeltnis und seine Beendigung, Bestandsaufnahme und kritische Würdigung einer tradierten Figur der Schuldrechtsdogmatik, Tübingen: Mohr Siebeck.
• Oğuzman, M. K. (1955) Türk Borçlar Kanunu ve İş Mevzuatına Göre Hizmet “İş” Akdinin Feshi, İstanbul.
• Özdamar, M. (2009) “5510 Sayılı Kanuna Göre Sigorta Primine Esas Kazançların Hesaplanması”, Mali Çözüm Dergisi, (93), 313-322.
• Öztürk, B. (2016) Türk Sosyal Güvenlik Hukukunda Primler, Ankara: Turhan.
• Paerli, K. (2010) “Die arbeitsrechtliche Kündigungsfreiheit zwischen Mythos und Realitaet”, AJP, 715-728.
• Rehbinder, M. ve Stöckli, J.-F. (2014) “Der Arbeitsvertrag, Art. 331-355 und Art. 361-362 OR Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Obligationenrecht” in BK - Berner Kommentar, 2. Auflage, Bern: Staempfli.
• Savaş Kutsal, F. B. ve Bozkurt Gümrükçüoğlu, Y. (2024) “Madde 9”, in Sosyal Sigortalar Hukuku Şerhi Cilt: I, Ankara: Lykeion, Ankara 2024, 413-432.
• Sözer, A. N. (2023) Türk Sosyal Sigortalar Hukuku, 6. Baskı, İstanbul: Beta.
• Staehelin, A. (2014) “Der Arbeitsvertrag: Art. 330b-355 OR, Art. 361-362”, in ZK- Zürcher Kommentar zum schweizerischen Zivilrecht, Obligationenrecht, Kommentar zur 1. und 2. abteilung (Art. 1-529 OR), 4. Auflage, Zürih: Schultess.
• Stauffer, H.-U. (1997) “Die sozialversicherungsrechtliche Behandlung der Ansprüche aus Art. 337c OR”, SZS, 522-533.
• Streiff, U., von Kaenel, A. ve Rudolph, R. (2012) Arbeitsvertrag Praxiskommentar zu Art. 319-362 OR, 7. Auflage, Zürih: Schultess.
• Sümer, H. H. (2022) Sosyal Güvenlik Hukuku, 3. Baskı, Ankara: Seçkin.
• Sümer, H. H. ve Kayırgan, H. (2023) Sosyal Güvenlik Hukuku Davaları, Ankara: Seçkin.
• Sümer, H. H. ve Kayırgan, H. (2024) İşçilik Alacakları ve Hesaplamaları, 4. Baskı, Ankara: Seçkin.
• Süzek, S. ve Başterzi, S. (2024) İş Hukuku, 24. Baskı, İstanbul: Beta.
• Şakar, M. (2024) İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku, 15. Baskı, İstanbul: Beta.
• Tolu, H. (2017) İş Sözleşmesinin Haksız Feshi, İstanbul: Beta.
• Tuncay, A. C, Ekmekçi, Ö. ve Gülver, E. (2023) Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, 22. Bası, İstanbul: Beta.
• Urhanoğlu, İ. (2022) “Yargıtay Kararları Çerçevesinde Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Süresi İçerisinde Haksız Fesih ile Sona Ermesi”, Hacettepe HFD, 12 (1), 85-121.
• Uşan, F. (2009) Türk Sosyal Güvenlik Hukukunun Genel Esasları, 2. Baskı, Ankara: Seçkin.
• Vetter, M. ve Gutzwiller, R. S. (2010) “Voraussetzungen und Rechtsfolgen der ausserordentlichen Beendigung von Dauerschuldverhaeltnissen”, AJP, 699-714.
• von Koppenfels-Spies, K. (2023) “SGB IV § 14” in Kommentar zum Sozialrecht, 8. Auflage, Münih: C. H. Beck.
• Yılmaz, H. (2019) “Sosyal Güvenlik Hukukunda İş Sözleşmesiyle Çalışanların Prime Esas Kazançlarının Tespiti”, TBB Dergisi, (145), 449-493.
• Yongalık, A. (2011) “İstisnalar Dar Yorumlanır’ Kuralı ve Değerlendirilmesi”, AÜHFD, 60 (1), 1-15.
• Yorulmaz, Ç. (2024) “Kamu Görevlilerinin Prime Esas Kazançlarının Emekli Aylığına Etkisinin Anayasa’nın Eşitlik İlkesi Kapsamında Değerlendirilmesi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 1 (80), 67-92.
• Zieglmeier, C. (2024) “SGB IV § 14” in Kasseler Kommentar SGB IV, 128. Auflage, Münih: C. H. Beck.