Toplu İş Sözleşmesi Yetkisine İtiraz Davasının Toplu Sözleşme Hakkını Ortadan Kaldıran “Yapısal Soruna” Dönüşmesi

Year 2025, Volume: 4 Issue: 87, 1537 - 1568, 25.10.2025

Ali Güzel , Deniz Ugan Çatalkaya , Hande Heper

https://doi.org/10.54752/ct.1766551

Abstract

Hukuk sistemimizde hem toplu pazarlık ve toplu sözleşme hakkı, batı ülkelerine kıyasla çok daha geç kabul edilmiş, hem de yasal düzenlemelerle sendika özgürlüğünün önce yasaklamaya, sonra da kısıtlamalara maruz bırakılmış olması nedeniyle güçlü bir sendikal örgütlenme ve toplu pazarlık uygulaması gelişememiştir. Ülkemizde toplu sözleşme hakkının etkili şekilde kullanılamamasının, yasal düzenlemeden ve sistemin işleyişinden kaynaklı gerekçeleri arasında, Anayasa Mahkemesinin de yapısal sorun olarak nitelendirerek tespit ettiği yetki itiraz sürecinin makul sürede çözüme kavuşturulamaması da bulunmaktadır. Yetki itiraz sürecinin yıllar süren çözümsüzlüğe neden olması, işçilerin toplu sözleşme hakkından ve bir bütün olarak sendika hakkından yararlanamamaları sonucunu doğurmaktadır. Bu nedenle bu incelemede, toplu iş sözleşmesi yetki sistemi, Anayasa Mahkemesinin yapısal sorunu tespit ettiği kararı ışığında değerlendirme konusu yapılmıştır. Toplu sözleşmeden yararlanabilen işçi oranlarının yüksek olduğu etkili bir toplu sözleşme sisteminin oluşturulabilmesi için, temsil gücüne sahip sendika(lar)ın belirlenmesinde alternatif ölçütlerin benimsenmesi; toplu pazarlığa, özerklik ilkesine uygun bir yaklaşım sergilenerek yetki meselesinin kamu makamlarının vesayetine terk edilmemesi üzerinde durulmuş ve esasında işkolunun tespitinden, toplu sözleşme düzeyine ve yetkisine kadar toplu pazarlık ve toplu iş sözleşmesi sisteminin bütününe yönelik yeni bir model geliştirilmesi ihtiyacına dikkat çekilmiştir.

Keywords

toplu sözleşme sistemi , toplu sözleşme yetkisi , yapısal sorun , anayasa mahkemesi , temsil gücü , yetki itirazı

The Evolution of Objections to Collective Agreement Competency into a Structural Problem Undermining the Right to Collective Agreement

Abstract

In our legal system, both the right to collective bargaining and the right to conclude collective agreements were recognized much later compared to European countries. Moreover, because trade union freedom was first subjected to prohibitions and later to restrictions through legislation, a strong trade union organization and effective collective bargaining practice could not develop. Among the reasons why the right to collective bargaining cannot be effectively exercised in our country—stemming from legal regulations and the functioning of the system—is the failure to resolve the process of competency objections within a reasonable time, which the Constitutional Court has also identified and characterized as a structural problem. The fact that the competency objection process leads to deadlock lasting for years results in workers being deprived of their right to collective bargaining and, more broadly, their right to freedom of association. Therefore, in this study, the collective agreement competency system is examined in light of the Constitutional Court’s decision identifying it as a structural problem. In order to establish an effective collective bargaining system in which the proportion of workers benefitting from collective agreements is high, it has been emphasized that alternative criteria should be adopted in determining representative trade unions; that the issue of competency should not be left to the tutelage of public authorities by adopting an approach consistent with the principle of autonomy in collective bargaining; and that, in essence, a new model addressing the entirety of the collective bargaining and collective agreement system—from the determination of the sector, to the level and scope of collective agreements—needs to be developed.

Keywords

Collective agreement system , collective agreement competency , structural problem , constitutional court , power of representation , competency objection

References

• Akdeniz, A. L. (2025). Toplu İş Sözleşmesinde Yetki Meselesi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Alpagut, G., Namlı, M. (2022). “İşkolu Barajının Toplu Sözleşme Hakkı Karşısında Değerlendirilmesi ve İstatistiklere İtirazın Yetki Başvurusuna Etkisi”, Çalışma ve Toplum 1(72), 65-92.
• Alpagut, G. (2024). “Toplu İş Sözleşmesi Yetkisi”, 10. Yılında 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun Değerlendirilmesi (Ed. Gülsevil Alpagut ve Özge Yıldız Hakkakul). İstanbul: On İki Levha, 159-202.
• Auvergnon, P. (2005). “Une approche comparative de la question de l’effectivité du droit du travail”, Acte du Séminaire international, https://shs.hal.science/halshs-00129146v1/document.
• Auzero, G., Baugard, D., /Dockès, E. (2022), Droit du travail (35ieme édition). Paris: Dalloz.
• Bilge, N. (2019). Hukuk Başlangıcı (Güncellenmiş Gözden geçirilmiş 36. Baskı). Ankara: Turhan.
• Çelik, N., Caniklioğlu, N., Canbolat, T., Özkaraca, E. (2023). İş Hukuku Dersleri (Yenilenmiş 36. Bası). İstanbul: Beta Yayınevi.
• Edis, S. (1979). Medeni Hukuka Giriş ve Başlangıç Hükümleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Ekmekçi, Ö., Yiğit, E. (2025). Toplu İş Hukuku (Güncellenmiş 7. Bası). İstanbul: On İki Levha.
• Engin, M. (1999). Toplu İş Sözleşmesi Sistemi. İstanbul: Galatasaray Üniversitesi Yayınları.
• Engin, M. (2013). “6356 Sayılı Yasa’da Toplu İş Sözleşmesi Yetkisi”, Çalışma ve Toplum, 4(39), 143-164.
• Ergin, H., Ertan, E. (2023). “Karar İncelemesi: Toplu İş Sözleşmesi Yetkisinin Tespitinde ve Yetki Tespitine İtiraz Davasında Merkez Ofisin Durumu”, Çalışma ve Toplum (78), 2043-2068.
• Göktaş, S., Yılmaz, G. (2024). Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Şerhi (2. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Gülmez, M. (2010). “Sendikal Hakların Bölünmezliği: ‘Toplu Sözleşmesiz ve Grevsiz Sendika Hakkı Özünden Yoksundur’”, Çalışma ve Toplum (26), 9-50.
• Güzel, A., (2016). “Toplu Pazarlık ve Toplu İş Sözleşmesi Sistemine Eleştirel Bir Yaklaşım”, İÜHFM, C. 74, Özel Sayı Prof. Dr. Fevzi Şahlanan’a Armağan, 891-949.
• Güzel, A. (2016). “Türk İş Hukukunda Toplu İş Sözleşmesinde Denge ve Süreklilik”, Prof. Dr. Turhan Esener Armağanı I. İş Hukuku Uluslararası Kongresi, Ed. Yrd. Doç. Dr. Yeliz Bozkurt Gümrükçüoğlu/Dr. Ender Demir. Ankara: Seçkin, 91-124.
• Hekimler, A. (2025). “Avrupa Birliği Normları ve Seçilmiş Ülkeler Bağlamında Toplu İş Sözleşmesi Yetki Sistemleri”, Çalışma ve Toplum, 2(85), 615-660.
• Heper, H. (2022). İş İlişkisinde İşçinin İradesi. Ankara: Seçkin.
• Heper, H. (2025). “Toplu Pazarlık ve Toplu İş Sözleşmesi Sisteminin Tarihsel Açmazları ve Çözüm Arayışları”, Somut Hukuk Somut Tahlil, İstanbul: İmge Kitabevi, 151-183.
• İmre, Z. (1980). Medeni Hukuka Giriş. İstanbul: Fakülteler Matbaası. Kanadoğlu, K. (2015). Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, İstanbul: On İki Levha.
• Kılıç, A.F. (2024), “Bireysel Başvuru Sisteminde Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünün Düzenleme Alanı ve Temel Sorunlar”, ÇÜHFD, 2(9), 161-175.
• Kocagil Ersoy, İ. (2019). Avrupa Birliği İlkeleri Işığında Türk İş Hukukunda Toplu İş Sözleşmesi Yapma Yetkisi. İstanbul: On İki Levha.
• Kutal, M. (2024). “Toplu Sözleşme Yetkisinin Saptanmasında Son Gelişmeler”, İktisat ve Maliye Dergisi (4) 1978, Sosyal ve Hukuk Uygulaması İktisat ve Maliye Dergisi Yazıları C.II (1973-1978), İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, 362-366.
• Kutal, M. (2024). “1979 Yılı Sona Ererken Sosyal Hukuk Alanındaki Gelişmeler (I)”, İktisat ve Maliye Dergisi (9) Aralık 1979, Sosyal ve Hukuk Uygulaması İktisat ve Maliye Dergisi Yazıları C.III (1979-1983), İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, 78-83.
• Lyon-Caen, A. (2016). “Toplu İş Sözleşmesinin Yapılışında Denge ve Uygulamasında İstikrar Arayışı Fransız Deneyimi Üzerine Bazı Düşünceler”, Prof. Dr. Turhan Esener Armağanı I. İş Hukuku Uluslararası Kongresi, Çev. Deniz Ugan Çatalkaya, Ed. Yrd. Doç. Dr. Yeliz Bozkurt Gümrükçüoğlu/Dr. Ender Demir. Ankara: Seçkin, 81-90.
• Öztürk Yılmaz, B. (2024). “Toplu İş Sözleşmesi Yetkisine İlişkin Yasal Düzenlemelerin Gözden Geçirilmesi Gerekliliği: Anayasa Mahkemesi’nin 15.02.2024 Tarihli Nakliyat-İş Sendikası Kararının Olası Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme”, AÜHFD, 73(4), 2795-2876.
• Özveri, M., (2013). Türkiye’de Toplu İş Sözleşmesi Yetki Sistemi ve Sendikasızlaştırma (1963-2009). İstanbul: Legal.
• Özveri, M., (2004) “Toplu İş Sözleşmesi Yetkisinin Belirlenmesindeki Açmazlar ve 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Yasası”, Çalışma ve Toplum, S. 2, 81-90.
• Peskine, E., Wolmark, C. (2022). Droit du travail (15e édition), Paris: Dalloz.
• Şahlanan, F. (2020). Toplu İş Hukuku. İstanbul: On İki Levha.
• Terré,F., Molfessis, N. (2019). Introduction générale au droit (11e édition). Paris: Dalloz.
• Tuncay, C., Savaş Kutsal, B., Bozkurt Gümrükçüoğlu, Y. (2025). Toplu İş Hukuku (Revize edilmiş 9. Bası). İstanbul: Beta.
• Ugan Çatalkaya, D. (2019). İş Hukukunda Ölçülülük İlkesi, İstanbul: Beta.