İHTİYÂT MÜLÂZIM-I SÂNİ (AHMET) NACİ EFENDİ’NİN MİLLİ MÜCADELE HATIRATI: SAMSUN’DAN İZMİR’E

Year 2023, Volume: 23 Issue: 46, 489 - 534, 21.07.2023

Ercan Yalçın

Abstract

Türk İstiklâl Harbi; pek çok komutan, subay, erbaş ve erin büyük fedakârlık örneği
sergiledikleri topyekûn bir savaş oldu. Yaklaşık üç yıl süren mücadelenin en önemli kaynakları;
savaş esnasında yapılan yazışmaları içeren arşiv vesikaları, ordu ve meclis gibi kurumların
resmi yayınları ve dönemin basınına yansıyanlar olarak belirtilebilir. Bunların yanı sıra,
Türk İstiklâl Harbi’ni bizzat cephede yaşayan komutan, subay ve askerlerin tuttukları notlar
ve sözlü anlatımları da bu dönemin anlaşılması manasında oldukça önemlidir. Özellikle
yaşanılan olayların insanî boyutunu tüm çıplaklığıyla ortaya seren bu anılar, Türk İstiklâl
Harbi’nin manevi ve sosyal içerikli ayrıntılarını içerirler. Aslında savaşın teknik ve siyasi
anlatımları yanında; savaş ve insan ekseninde, verilen mücadeleleri sonradan okuyanlar ve
öğrenmek isteyenler için farklı bir boyut ortaya koyarlar.
Ele alınan hatırat Samsunlu bir İstiklâl Harbi gazisine aittir. Mustafa Kemal Paşa’nın
19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkışına dair gözlemlerinin de yer aldığı yirmi beş sayfalık
hatırat; Ahmet Naci Efendi’nin Samsun’da Rum çetelerine karşı verdiği mücadeleden silah
arkadaşlarıyla birlikte Eylül 1922’de İzmir’e ulaşmalarına kadar geçen zaman dilimini
konu alır. Çalışma Ahmet Naci Efendi’nin “Samsun’dan İzmir’e” adını verdiği hatıratını ve
Necmeddin (Necmi) Cihan ile babası hakkında yapılan mülakatı içermektedir.

Keywords

Hatırat, Mustafa Kemal Paşa ve 19 Mayıs 1919, Türk İstiklâl Harbi, Samsun’da Millî Mücadele, 15. Fırka, Eskişehir-Kütahya Muharebeleri, Sakarya Savaşı

RESERVE OFFICER (AHMET) NACI EFENDI’S MEMOIRS OF THE NATIONAL STRUGGLE: FROM SAMSUN TO IZMIR

Abstract

The Turkish War of Independence was an all-out war in which many commanders,
officers and privates demonstrated remarkable acts of self-sacrifice. The most important
sources of the struggle that lasted for about three years are archive documents containing the
correspondence made during the war, official publications of institutions such as the army
and the parliament, and those reflected in the press of the period. In addition to these, the
notes and oral narrations of commanders, officers and soldiers who experienced the Turkish
War of Independence in the war front are also very important for understanding this period.
Especially the memoirs that reveal the human dimension of the events experienced in all
its nakedness, contain the moral and social details of the Turkish War of Independence. In
addition to the technical and political narrations of the war, they present a different dimension
for those who to read and want to learn later about the struggles given in terms of war and
humans.
The memoirs in question belongs to a veteran of the Turkish War of Independence
from Samsun. The twenty-five page memoir, which also includes observations of the day
when Mustafa Kemal Pasha arrived in Samsun on May 19, 1919, covers the time period
from the struggle against the Greek gangs in Samsun to when his weapon with companions
reached Izmir in September 1922. This work contains Ahmed Naci Efendi’s memoir entitled
“From Samsun to Izmir” and an interview with Necmeddin (Necmi) Cihan about his father.

Keywords

Memoirs, Mustafa Kemal Pasha and 19 May 1919, Turkish War of Independence, National Struggle in Samsun, 15th Division, Battles of Eskişehir-Kütahya, Battle of Sakarya

References

• Abdülkadir oğlu Ahmet Naci, Samsun’dan İzmir’e.
• BELEN, Fahri, Türk Kurtuluş Savaşı, yay. haz. Enis Şahin, 1. Baskı, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2014.
• BİRİNCİ, Ali, Tarih Yolunda Yakın Mazinin Siyasî ve Fikrî Ahvali, 2. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2012.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara, 1984.
• DOĞANAY, Rahmi, Millî Mücadele’de Karadeniz (1919-1922), AAM Yayınları, Ankara, 2001.
• EKEN, Halit, Bir Millî Mücadele Valisi ve Anıları: Kapancızâde Hamit Bey, 1. Baskı, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2008.
• ERİKAN, Celâl, Kurtuluş Savaşı Tarihi, haz. Rıdvan Akın, 2. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2008.
• GÖRGÜLÜ, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922 Balkan-Birinci Dünya ve İstiklal Harbi, 2. Baskı, TTK Yayınları, Ankara, 2014.
• JAESCHKE, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi Mondros’tan Mudanya’ya Kadar (30 Ekim 1918-11 Ekim 1922), 2. Baskı, TTK Yayınları, Ankara, 1989.
• KOCAOĞLU, Bünyamin, Millî Mücadele Yıllarında Samsun (15. Fırka’nın Samsun’daki Faaliyetleri 1919-1921), İkinci Basım, Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları 7, Samsun, 2012.
• Muallim Nâcî, Lügat-i Nâcî, haz. Ahmet Kartal, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2009.
• Samsun İl Yıllığı 1967, Harita Genel Müdürlüğü Döner Sermayesi Basımı, yy., 1968.
• SARIHAN, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü IV (Açıklamalı Kronoloji) Sakarya Savaşı’ndan Lozan’ın Açılışına (23 Ağustos 1921-20 Kasım 1922), TTK Yayınları, Ankara, 1996.
• SARISAKAL, Baki, Samsun Basın Tarihi, Samsun Araştırmaları-3, Barış Gazetesi Yayınları-9, Samsun, 2003.
• Şefik Avni Özüdoğru’nun Serbest Fırka Hâtıratı, haz. Abidin Temizer, 1. Baskı, Libra Yayınları, İstanbul, 2014.
• ŞEMSETTİN Sami, Kamus-i Türkî, İkdam Matbaası, Dersaadet, 1317.
• UMUR, Hasan, Samsun’da On Beş Sene, Güven Basımevi, İstanbul, 1947.
• ÇANKAYA, Özlem, “Millî Mücadele Dönemi’nde Asker Firarileri”, ÇTTAD, Yıl 15, S. 29 (Bahar 2019), ss.203-179.
• KOCAOĞLU, Bünyamin, “Millî Mücadelede ve Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Samsun’da Basın Hayatı ve Cemiyetler”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.12, S.1 (1999), ss.155-160.
• OKAY, M. Orhan, “Hâtırat”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.16, TDV Yayınları, İstanbul, 1997, ss.445-449.
• BALCIOĞLU, Mustafa, Millî Mücadele’de Merkez Ordusu, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara, 1990.
• BİLİCİ, Bahar, II. Meşrutiyet Dönemi Anadolu’da Bir Taşra Gazetesi “Aks-ı Sada (Anadolu Sesleri)”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun, 2019.
• http://bigat.av.tr/index.php/tarihce/ (Erişim Tarihi: 17.01.2023).
• Abdülkadir oğlu Ahmet Naci Efendi’nin oğlu Necmeddin (Necmi) Cihan Bey ile 07.12.2018 günü yapılan mülakat.