YEREL BASIN ÜZERİNDEN CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA TÜRK TAYYARE CEMİYETİ’NİN FAALİYETLERİNE BALIKESİR HALKININ KATKILARI

Year 2025, Volume: 25 Issue: 50, 189 - 215, 31.07.2025

Mustafa Öğe

https://doi.org/10.18244/cttad.1567298

Abstract

Bu çalışmanın amacı Türk Tayyare Cemiyeti’nin kurulmasından sonra Balıkesir halkının 1931 yılına kadar olan sürede uçak bağışı için yapmış olduğu yardımların ortaya konulmasıdır. Çalışmada Balıkesir’de yayımlanmış olan Karesi Gazetesi’nde halkın yapmış olduğu yardımlar ile ilgili çıkmış olan haberler diğer süreli yayımlar ile de desteklenmek suretiyle bir değerlendirme yapılmıştır. Yaptığımız araştırma neticesinde 1931 yılına kadar geçen sürede Balıkesir ve ilçelerinin ismini taşıyan on adet uçak bulunduğu tespit edilmiştir. O günkü ekonomik şartlarda uçakların özelliklerine göre fiyatı 10.000 ile 55.900 lira arasında değişmekteydi. Bir uçağın maliyetinin bile oldukça pahalı olduğu düşünüldüğünde Balıkesir halkının yaptığı yardımın büyüklüğü ortaya çıkmaktadır. Balıkesir halkının yardımları sadece isim verilmiş uçaklarla sınırlı değildir. Ayrıca bu yardımlara ilave olarak, yapılan yardım miktarı uçak alabilecek meblağa ulaşmamış olan yerler de mevcuttur. Bu meblağ da bağışlanan uçaklara eklendiğinde Balıkesir halkının yardımları oldukça büyük rakamlara ulaşmıştır.

Keywords

Türk Tayyare Cemiyeti, Bağış, Balıkesir

CONTRIBUTIONS OF THE PEOPLE OF BALIKESİR TO THE ACTIVITIES OF THE TURK TAYYARE CEMIYETI IN THE FIRST YEARS OF THE REPUBLIC THROUGH THE LOCAL PRESS

Abstract

The purpose of this study is to reveal the aid provided by the people of Balıkesir for aircraft donations until 1931 after the establishment of the Turkish Aeroplane Society. An evaluation was made by supporting the news about the aid provided by the people in the Karesi Newspaper published in Balıkesir with other periodicals. As a result of our research, it was determined that there were ten aircraft named after Balıkesir and its districts until 1931. In the economic conditions of that day, the prices of the aircraft varied between 10,000 and 55,900 liras depending on their features. When we consider that even the cost of an aircraft was quite expensive, the magnitude of the aid provided by the people of Balıkesir becomes apparent. The aid provided by the people of Balıkesir is not limited to named aircraft. In addition to this aid, there are also places where the amount of aid provided has not reached the amount that can buy aircraft. When this amount is added to the donated aircraft, the aid provided by the people of Balıkesir has reached quite large figures.

Keywords

Türk Tayyare Cemiyeti, Donation, Balikesir

References

• Akışlı, Tahir. “Türk Hava Mecmuası indeks-tahlil.” Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, 2016.
• Atatürk’ün söylev ve demeçleri (1906-1938), c.1-3, Ankara: TİTE Yayınları, 1981.
• Hava Kuvvetleri Komutanlığı Gensek. Gönüllerden Göklere. Ankara: Tarihçe Şubesi Yayınlarından, 2005.
• Kaymaklı, Hulusi, Havacılık Tarihinde Türkler II. Ankara: Kültür Ofset Ltd. Şti.,1997.
• Kurt, Deniz ve Korkmaz Erdal. Kuruluşundan günümüze Türk Hava Kuvvetleri (Harekât ve teşkilatlanma tarihi 1911-1922). Ankara: Hava Basımevi, 2020.
• Kurt, Deniz ve Pehlivan, Yavuz ve Korkmaz, Erdal. Türk Hava Kuvvetleri birlik yerleşke ve komutanlık tarihçeleri. Ankara: Hava Basımevi, 2018.
• Kurter, Ajun, Türk Hava Kuvvetleri Tarihi (1910-1914). c.1, 2. bs., İstanbul: Hava Kuvvetleri Komutanlığı, 2006.
• Okar, Avni, Türkiye’de Tayyarecilik 1910-1924. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004.
• Okyar, Fethi, Üç Devirde Bir Adam. İstanbul: Tercüman Yayınları, 1980.
• Özsarı, Mustafa, Balıkesir Kuva-yi Milliye’cileri. Balıkesir: Balıkesir Büyükşehir Belediyesi, 2018.
• Salname-i Serveti Fünun, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekası Matbaası, 1910.
• Tanman, Sıtkı, Türk Havacılık Tarihi, İstiklal Harbi 1918-1923. c.2, Eskişehir: Hava Basımevi, 1953.
• Tayhani, İhsan, Atatürk’ün bağımsızlık politikası ve uçak sanayii (1923-1950). Ankara: Türk Hava Kurumu, 2001.
• Türk Tayyare Cemiyeti Nizamname-i Esasisi, Ankara: Ankara matbaası, 1925.
• Verel, Oktay, İstikbal Göklerin Gökler Bizimdir. İstanbul: Türk Hava Kurumu, 1985.
• Yalçın, Osman, Türk Hava Gücü (THG) Kuruluşu, İlk Seferleri ve Yükselişi (1911-1950). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017
• Akyol, Refik Ali, “Tayyare Cemiyeti Kanalı ile Hava Kuvvetlerine Mal Edilen Tayyareler ve Tevsim Merasimleri”, Hava Dergisi 44, 222 (1966): 14-16.
• Aydın, Abdurrahim Fahimi, “Tayyareden uçağa: Millî hava sanayinin kuruluşunda Türk halkının yaptığı bağışlar.” Karadeniz Araştırmaları 31, 31 (Ocak 2011): 51-84. https://dergipark.org.tr/tr/pub/karadearas/issue/10065/124097.
• Karacagil, Ökkeş Kürşat, “Balkan Harbi’nde Türk havacılığı.” Türk Hava Kuvvetlerinin 100’üncü Yılı Uluslararası Tarih Sempozyumu, ed. Asuman Kanat, 111-123. Ankara: Ayrıntı Basımevi, 2013.
• Korkmaz, Erdal, “Türk Hava Kuvvetlerinin ilk pilotu: Mehmet Fesa Evrensev.” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 40, 110 (Kasım 2024): 327-360. https://doi.org/10.33419/aamd.1577585.
• Kurt, Deniz ve Korkmaz, Erdal. “Yeni Arşiv Belgeleri Işığında Türk Askerî Havacılığının Doğuşu (1911-1912).” Savunma Bilimleri Dergisi 17, 2 (Kasım 2018): 207-251. https://doi.org/10.17134/khosbd.477296.
• Kurt, Emin, “Cumhuriyet dönemi bağış uçak kampanyasına azınlıkların katkısı.” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 23, 46 (Temmuz 2023): 305-338. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cttad/issue/79382/1341060.
• Kurt, Emin. “Türk havacılarının millî mücadeleye katılma girişimi: Maltepe firarı (7 Haziran 1920).” Atatürk Yolu Dergisi 15, 60 (Mart 2017): 119-141. https://doi.org/10.1501/Tite_0000000463.
• Önder, Mehmet, “Atatürk Fransa-Picardie Manevralarında.” Erdem 11, 32 (Eylül 1998): 527-532. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erdem/issue/44373/548811.
• Öztürk, Yücel, “Tayyare Cemiyeti’nin havacılığı geliştirme faaliyetleri: Tayyarelere isim verme törenleri.” Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 61, (Aralık 2018): 113-132. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniefd/issue/41551/501646.
• Öztürk, Yücel, “30 Ağustos Zafer ve Tayyare Bayramı kutlamaları: Amaç, süreç ve kazanımlar.” History Studies 10, 9 (Aralık 2018): 231-244.
• Taşdemir, Serap, “Ayvalık halkının Türk Tayyare Cemiyeti’ne desteği: Güzel Ayvalık tayyaresi.” Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 6, 11 (Bahar 2010): 65-84.
• Yalçın, Osman, “Türk Tarihi bakımından 20. yüzyılda iki önemli gelişme: “Havacılığın ve bir liderin doğuşu.” Journal of Turkish Studies 6, 2 (Bahar: 2011): 1033-1062. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2303.
• Yalçın, Osman, “Türk Hava Kuvvetleri tarihinde Hava Okulu ve Harp Okuluna geçiş süreci.” Gazi Akademik Bakış 9, 17 (Aralık 2015):229-260. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gav/issue/6531/86607.
• Yalçın, Osman, “Kuruluşundan günümüze Türk Hava Kurumu.” Gazi Akademik Bakış 6, 11 (Mart 2012): 267-291. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gav/issue/6520/86442.
• Yalçın, Osman, “Balkan Savaşları (1912-1913) ve savaşta Türk hava harekâtı.” Akademik Tarih Ve Araştırmalar Dergisi 5, 6 (Ağustos 2022): 65-105. https://doi.org/10.56448/ataddergi.1085217.