Mütercimi Meçhul Bir Kasîde-i Bürde Tercümesi

Yılmaz Öksüz

doi:10.18505/cuid.704116

Research Article

Year 2020, Volume: 24 Issue: 1, 211 - 245, 15.06.2020

Yılmaz Öksüz

https://doi.org/10.18505/cuid.704116

Cited By: 4

Abstract

Qaṣeeda-i Burdah written by Egyptian sufi poet Busīrī (d. 695/1296) as an eulogy for Beloved Messenger Moḥammed has received great attention in the Islamic world. This work has been recited both in cultural/social ceremonies such as weddings, holidays and funerals. On the other hand, it was also annotated, translated, and takhmīs, tesdīs, tesbī‘ and taşṭīr were written to it by the pen of scholars and litterateurs in literary circles. These activities, which have been carried out over and over again, has been going on from the 15th century to the present day. Not only the reputed people, but also unknown ones or ones whose names were later forgotten have tried to translate it to their own language. The subject of the study is one of this type of poetic translations of the eulogy. Like its translator, date of this poetic translation is also unknown. This work was written in the remel baḥr type of ‘arūż in 162 verses using the spelling of the classical period. Although a significant portion of the rhyme words was adapted from the source text, it has a more understandable style than its counterpart. In terms of poetry, it is above the average. The translator decorated the meaning that he borrowed from the original text with his own poetic ability and tried to express it in a unique manner. For this aim, it is more literary, lyrical and successful than most other translations of Qaṣeeda-i Burdah. In the present study, text of the mentioned work was given with transcription along with mentioning of some of its features.

Summary: Qaṣeeda-i Burdah written by Egyptian sufi poet Buṣīrī (d. 695/1296) has an important place in the Islamic world. Named by the poet himself as al-Kavākib-al-durriya fī madḥi khayr-al-bariyya, this work is also known as al-Qaṣeedat-al-mīmiyya since its rhyme letter is Arabic mim, as Qaṣeeda-i Bur’ah since it caused Buṣīrī to recover from a disease, as Qaṣeeda-i Burdah due to the rumor that this event took place while he was wearing a coat by the hands of Beloved Messenger Moḥammed. In order to prevent confusion with the eulogy of Ka‘b b. Zuhayr (d. 24/645) with the same name, it is known in cultural circles as Qaṣeeda-i Bur’ah. However, in literature, it is commonly referred as Qaṣeeda-i Burdah. The work was written in simple baḥr style of ‘arūż, and consists of 161 couplets. It has ten sections in terms of its content: longing for the beloved, complaining about the soul, eulogy for Beloved Messenger Moḥammed, his birth, miracles, dignity of the Holy Qur’ān, miracle of mi‘rāc, importance of jihad, sorrow, hope, prayer and request. The eulogy, which has an effective style, has gained great acclaim in the Islamic geography and has been read for various purposes for centuries. Some people recite it in wedding ceremonies, while some others use it in funerals. The sick people recite it with the hope of healing, while calligraphers wrote it for practice.

Owing its fame more to its story rather than its value of art, the eulogy was translated into Eastern languages such as Persian, Malay, Pashto, Punjabi, Turkish and Urdu, as well as into Western languages such as German, French, Greek, English, Spanish, Italian and Latin. In addition, many annotations, footnotes, takhmīs, tesdīs, tesbī‘, taşṭīr and replies were written to it. For example, the poem annotated in Arabic by Ebū Shāme al-Maqdisī (d. 665/1266), Khalid b. ‘Abdullah al-Ezherī (d. 905/1499), Ibrahim b. Moḥammed al-Bacurī (d. 1277/1860), ‘Omer b. Aḥmed al-Ḥarpuṭī (d. 1299/1882) was translated into Persian by the men of letters such as Molla Ḥafıẓ Sharaf (d. after 810/1407), ‘Iṣāmuddin b. ‘Arabshah al-Isfarayinī (d. 945/1538), ‘Ali b. Ḥasan Zavareī (d. 968/1560). The work was annotated by Le‘alī Aḥmed b. Muṣṭafa (d. 971/1563), Sayyid Ḥasan b. ‘Abdurraḥman (d. 1071/1661), Naẓifī Ismail Aqḥiṣarī (d. after 1205/1790), Shaykh-al-Islam Makkī Meḥmed (d. 1212/1797), Moḥammed b. Fayżullah (d. 1231/1816), Moḥammed b. Aḥmed (d. 1318/1900), Anqara Governor ‘Abidin Pasha (d. 1324/1906) in Turkish language. Takhmīs was written to the work by poets such as Ṭashkoprizade Kemaleddin (d. 1030/1621) Khocazāde Asad (d. 1034/1625), Sayyid Moḥammed Sharifī (d. 1040/1631), Shaykh-al-Islam Yahya (d. 1053/1644), Suleyman Naḥifī (d. 1151/1738), ‘Abdullah Ṣalaḥī (d. 1197/1783), Shaykh-al-Islam Makkī Meḥmed, Mollacıqzāde Raif (d. 1238/1823), Muṣṭafa Maqṣud (d. 1258/1843), Yemliḥazāde Muṣṭafa (d. 1294/1878), Meḥmed Said Pasha (d. 1308/1892), Moḥammed Favzī (d. 1318/1900) while Ismail Mufid (d. 1217/1803) wrote tesdīs and Niyazī-i Mıṣrī (d. 1105/1694) wrote tesbī‘ to it.

The work was translated into Turkish language by poets such as ‘Abdurraḥim Qaraḥiṣarī (d. after 888/1483), Kemal Pashazāde (d. 940/1534), Ahmed-i Rıḍvan (d. before 945/1538) Le‘alī Aḥmed b. Muṣṭafa, Shamsaddin Sivasī (d. 1006/1597), Kemalatī Meḥmed (d. before 1015/1606), Esasī (d. before 1041/1631), Sayyid Ḥusayin (d. after 1050/1641), Mehmed Ṭalib (d. 1089/1679), Sukutī Meḥmed (d. 1103/1691), ‘Abdulhay Jalvatī (d. 1117/1705), Sulayman Naḥifī, ‘Abdullah Ḥulvanī (d. 1159/1746), Aḥmed ‘Arifī (d. after 1195/1781), ‘Abdullah Ṣalaḥī, Ismail Mufid, Sivaslı Aḥmed Suzī (d. 1246/1830), Evranyali ‘Abdurraḥim (d. 1282/1865), Meḥmed Said Pasha, Qonyalı Fakhreddin (d. 1365/1950), Sazai Qaraqoç (d. 1933), Ilhan Armutchuoghlu (d. 1937), Maḥmut Qaya (d. 1945), but there are also translations whose translators are unknown. The present study deals with such a translation of the work. To our best knowledge, the translation that has not been paid much attention by scholars to date and was mentioned only by Ṣadıq Yazar. Even he articulated only a few sentences about the translation based on a deficient copy of the work.

Both in the library records and in its copies, there was no information about the translator and the translation date of the work. The translation, which beginns directly without a section such as an introduction at the opening, was written in 162 verses with the spelling of the classical period. It has a remel baḥr style of ‘arūż structure with fā‘ilātun fā‘ilātun fā‘ilātun fā‘ilun rhythm. Although it has some ‘arūż mistakes, it can be said that it is successful in terms of rhythm. Using the source text rhyme of mīm letter, the translator directly adapted some rhyme words from the Arabic text, while converting some others to appropriate Turkish words. Although he used some of them only once, he used some others several times. This finding implies that the translator may have had difficulties in finding words for the rhyme. It is noteworthy that he used some of those words in different meanings, and he employed 99 different rhymes in 162 couplets.

The translator used the original text for purposes other than the rhyme words. He used some words directly without translating them or only removed the ḥarf-i ta‘rif. He transformed some words to others with the same stem or to their counterparts in Persian. While converting some of the phrases to forms suitable for the structure of the Turkish language using various practices, he used the old Anatolian Turkish as well as living Turkish. Like Buṣīrī’s eulogy, the poem, which consists of 10 parts in terms of contents, is suitable for the contents of the source text, but it is not a literal translation. The translator, who cared about literary rhetoric, largely preserved or even contributed to the harmony elements of the text. He reinterpreted the meaning of Buṣīrī’s work using his poetry skills, and produced a successful translation in terms of poetry with minimal rhyme flaws.

Considering other translations of Qaṣeeda-i Burdah, the translation has similarities with that by Uskudarlı ‘Abdulhay Jalvatī in terms of rhyme letter, with that by Sayyid Husayin Amasī in terms of rhyme, and with that by Ismail Mufid Afandi in terms of direct adaptation of some words in original text, while it has common characteristics with the translation by Naḥifī in terms of both rhyme letter and direct adaptation of most rhyme words from the original text. On the other hand, the translation has similarities with the translations by Kemal Pashazāde, Ahmed-i Rıḍvan, Esasī Afandi, ‘Abdullah Ṣalaḥī and Na‘imī in terms of rhyme letter, rhyme and adaptation of most rhyme words from the original text. However, it is simpler compared to the translation by Kemal Pashazāde, more loyal to the content of original text compared to the translation by Ahmed-i Rıḍvan and more robust in terms of rhyme compared to the translation by Na‘imī.

Keywords

Turkish-Islamic Literature, Imām-i Buṣīrī, Qaṣeeda-i Burdah, Translator, Translation

References

Albayrak Sak, Vesile. “Esâsî’nin Kasîde-i Bürde Tercümesi”. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştır-maları Dergisi 16 (Eylül 2019), 343-363.
Albayrak Sak, Vesile. “Said Paşa’nın Kaside-i Bürde Tahmisi”. Turkish Studies 8/9 (Yaz 2013), 523-559.
Albayrak Sak, Vesile. “Şemseddin Sivâsî’nin Kasîde-i Bürde Tercümesi”. Turkish Studies 9/3 (Kış 2014), 91-110.
Altıkulaç, Tayyar. “Ebû Şâme el-Makdisî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/233-235. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Armutçuoğlu, İlhan. Kaside-i Bürde Manzum Tercüme. İzmir: Akyol Neşriyat, 1979.
Arslan, Ahmet Turan. “Ezherî Halid b. Abdullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/64-65. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Ayçiçeği, Bünyamin. “Bûsîrî’nin Kasîdetü’l-Bürde’sinin Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa Tarafın-dan Yapılan Mensur ve Manzum Tercümesi”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 15 (2015), 27-102.
Ayçiçeği, Bünyamin. “Üsküdarlı Abdülhay Celvetî ve Kasîde-i Bürde Tercümesi”. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu 9/2. ed. Coşkun Yılmaz. 223-265. İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2017.
Ayyıldız, Erol. “Harputî’nin Kasîde-i Bürde Şerhinin Dilbilgisi ve Belağat Açısından İncelenme-si”. Dünü ve Bugünüyle Harput. ed. Fikret Karaman. 1/515-523. Elazığ: TDV Elazığ Şu-besi Yayınları, 1999.
Demirayak, Kenan. “Kasîdetü’l-Bürde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/566-567. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
Durmuş, İsmail. “İsâmüddin el-İsferâyînî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/516-517. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
İlhan, Mevlüt. “Na‘imî’nin Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi”. Journal of Turkish Language and Literature 3/4 (Sonbahar 2017), 42-61.
Kahraman, Bahattin. “Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürdesi Etrafında Yazılmış Türkçe Eserler”. SÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi 6 (1991), 167-174.
Kahraman, Bahattin. “Le‘âlî ve Abdurrahim Karahisarî’nin Manzum Kasîde-i Bürde Tercümele-ri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi 4 (1997), 57-107.
Karakoç, Sezai. Üç Kaside: Kaside-i Bürde Endülüs’e Ağıt Bürüyen Kaside. İstanbul: Fatih Yayı-nevi, 1967.
Kaya, Mahmut. Kasîde-i Bürde’yi Türkçe Söyleyiş. İstanbul: Damla Yayınevi, 2014.
Kaya, Mahmut. “Kasîdetü’l-Bürde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/568-569. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
Kılavuz, Ahmet Saim. “Bâcûrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/416. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
Koç, Hamza. “Ahmed-i Rıdvan’ın Manzum Kaside-i Bürde Tercümesi”. Osmanlı Mirası Araştır-maları Dergisi 5/12 (Temmuz 2018), 9-31.
Kuzubaş, Muhammet. “Muhammed Fevzî’nin Miftâhu’n-necât Adlı Eseri (Kaside-i Bürde Tah-mis ve Şerhi)”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 1/1 (Sonbahar 2007), 156-192.
Mermer, Kenan. Klâsik Şerh Geleneğinde Üslup Kasîde-i Bürde Örneği. İstanbul: İz Yayıncılık, 2018.
Özcan, Ayşe. Nazîfî İsmâil Akhisarî ve Manzum Kasîde-i Bür’e Tercümesi: İklîdu’s-sa‘âde. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Sezer, İsmail Hakkı. İmam Busîrî ve Bürde’si. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensti-tüsü, Doktora Tezi, 1985.
Sezer, İsmail Hakkı. “Kaside-i Bürde ve Nesir ve Manzum Tercümesi”. SÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (2000), 65-88.
Sivâsî, Şemseddin. Tercüme-i Kasîde-i Bürde İrşâdü’l-avâm. haz. Hüseyin Akkaya. Sivas: Sivas Belediyesi Yayınları, 2015.
Şahin, Ebubekir Sıddık. Kaside-i Bürde’nin Türkçe Şerh ve Tercümeleri. Ankara: Gazi Üniversi-tesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1997.
Şener, Halil İbrahim. Kaside-i Bürde Kaside-i Bür’e ve Su Kasidesi. İzmir: İrfan Kültür Eğitim Derneği Yayınları 2, 1995.
Uğur, Mücteba. “Kasîde-i Bürde’ye Reddiye Kitapçığına Kısacık Reddiye”. Dinî Araştırmalar 4/2 (Ağustos 1999), 5-20.
Uzun, Mustafa. “Nahîfî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/297-299. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Yazar, Sadık. “Amasyalı Seyyid Hüseyin Efendi ve Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi”. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2/3 (Haziran 2018), 145-187.
Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
Yıldız, Musa. Niyâzî Mısrî Kasîde-i Bürde Tesbî‘i. İstanbul: Elif Yayınları, 2007.
Yücel, Yusuf İbrahim. “Kasîde-i Bürde Üzerine Son Dönemde Yapılan İlmî Çalışmalar”. İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi 1 (2016), 86-106

Mütercimi Meçhul Bir Kasîde-i Bürde Tercümesi

Year 2020, Volume: 24 Issue: 1, 211 - 245, 15.06.2020

Yılmaz Öksüz

https://doi.org/10.18505/cuid.704116

Cited By: 4

Abstract

Mısırlı sûfi şair Muhammed b. Saîd el-Busîrî’nin (öl. 695/1296) Hz. Peygamber’e tevessülen yazdığı Kasîde-i Bürde isimli eseri, İslam dünyasında büyük ilgi görmüş, bir yandan kültürel/sosyal alanda düğün, bayram, cenaze merasimi gibi törenlerde okunurken; diğer yandan edebî muhitte ulema ve üdebanın kalemiyle şerh, tahmîs, tesdîs, tesbî‘, taştîr ve tercüme edilmiştir. Mütekerrir defa yapılan bu faaliyetler, 15. asırdan başlayarak günümüze kadar süregelmiştir. Kasideye rağbet edenler yalnız meşhurlar olmamış, esamisi okunmayan yahut sonradan unutulan şahsiyetler de onu kendi dillerine aktarmaya gayret etmişlerdir. Çalışmanın konusu, kasidenin bu tür manzum tercümelerinden biridir. Mütercimi gibi tercüme tarihi de belirsiz olan manzume, klâsik dönem imlâsıyla, 162 beyit hâlinde aruzun remel bahrinde yazılmıştır. Kafiye kelimelerinin önemli bir kısmının kaynak metinden alınmasına rağmen emsaline göre daha anlaşılır bir üsluba maliktir. Şiirsellik bakımından da vasatın üstündedir. Mütercim, kaynak metinden aldığı manayı kendi şairlik istidadı ile süslemiş ve özgün bir edayla söylemeye çalışmıştır. Bu bakımdan Kasîde-i Bürde tercümelerinin çoğundan daha edebî, daha lirik ve daha başarılıdır. Bu makalede, söz konusu eserin bazı özelliklerine değinilerek transkripsiyonlu metni verilmiştir.

Özet: Muhammed b. Saîd el-Busîrî’nin (öl. 696/1297) Kasîde-i Bürde isimli eseri, İslam dünyasında önemli bir konuma sahiptir. Şairin el-Kevâkibu’d-durriye fî medhi hayri’l-beriyye olarak adlandırdığı eser, kafiye harfinin mîm olması sebebiyle el-Kasîdetu’l-mîmiyye, Busîrî’nin tutulduğu hastalıktan şifa bulmasına vesile olduğu için Kasîde-i Bür’e, bu hadisenin rüyasında Hz. Peygamber’in elinden hırka giyerek gerçekleşmesi rivayetine binaen de Kasîde-i Bürde diye anılmıştır. Ka‘b b. Züheyr’in (öl. 24/645) aynı ismi taşıyan kasidesi ile karışmaması için kültürel muhitte Kasîde-i Bür’e ismiyle meşhur olmakla birlikte literatürde Kasîde-i Bürde ismi ön plandadır. Aruzun basit bahriyle yazılan eser, 161 beyitten meydana gelmektedir. Muhteva bakımından 10 bölüme ayrılmakta; sevgiliye özlem, nefisten şikayet, Hz. Peygamber’in övgüsü, doğumu, mucizeleri, Kuran’ın şerefi, miraç mucizesi, cihadın önemi, nedamet ve ümit, dua ve niyaz konularını içermektedir. Etkili bir üslubu bulunan kaside, İslam coğrafyasında büyük beğeni kazanmış, asırlar boyunca muhtelif vesilelerle okunagelmiştir. Kimilerinin düğünlerde, bayramlarda kimilerinin cenaze merasimlerinde andığı kasideyi, hastalar şifa ümidiyle okurken; hattatlar meşk niyetiyle yazmışlardır.

Şöhretini, sanat değerinden ziyade ilginç hikâyesine borçlu olan kaside, Farsça, Malayca, Peştuca, Pencapça, Türkçe ve Urduca gibi doğu lisanları yanında Almanca, Fransızca, Grekçe, İngilizce, İspanyolca, İtalyanca ve Latince gibi batı dillerine de çevrilmiş; üzerine çok sayıda şerh, hâşiye, tahmîs, tesdîs, tesbî‘, taştîr ve nazîreler yazılmıştır. Söz gelimi, Ebû Şâme el-Makdisî (öl. 665/1266), Halid b. Abdullah el-Ezherî (öl. 905/1499), İbrâhim b. Muhammed el-Bâcûrî (öl. 1277/1860), Ömer b. Ahmed el-Harputî (öl. 1299/1882) tarafından Arapça olarak şerh edilen manzume, Molla Hâfız Şeref (öl. 810/1407’den sonra), İsâmüddin b. Arabşâh el-İsferâyînî (öl. 945/1538), Ali b. Hasan Zevâreî (öl. 968/1560) gibi üdeba vasıtasıyla Farsçaya çevrilmiştir. Le’âlî Ahmed b. Mustafâ (öl. 971/1563), Seyyid Hasan b. Abdurrahman (öl. 1071/1661), Nazîfî İsmâil Akhisârî (öl. 1205/1790’dan sonra), Şeyhülislam Mekkî Mehmed (öl. 1212/1797), Muhammed b. Feyzullah (öl. 1231/1816), Muhammed b. Ahmed (öl. 1318/1900), Ankara Valisi Âbidin Paşa (öl. 1324/1906) tarafından Türk diliyle şerh edilen eser, Taşköprizâde Kemâleddin (öl. 1030/1621) Hocazâde Esad (öl. 1034/1625), Seyyid Muhammed Şerîfî (öl. 1040/1631), Şeyhülislam Yahyâ (öl. 1053/1644), Süleyman Nahîfî (öl. 1151/1738), Abdullah Salâhî (öl. 1197/1783), Şeyhülislam Mekkî Mehmed, Mollacıkzâde Raif (öl. 1238/1823), Mustafa Maksud Resâ (öl. 1258/1843), Yemlihazâde Mustafa Kâmil (öl. 1294/1878), Diyarbakırlı Mehmed Saîd Paşa (öl. 1308/1892), Muhammed Fevzî (öl. 1318/1900) gibi şairlerin kalemiyle tahmîs, İsmâil Müfîd Efendi’nin (öl. 1217/1803) gayretiyle tesdîs ve Niyâzî-i Mısrî’nin (öl. 1105/1694) marifetiyle tesbî‘ edilmiştir.

Abdurrahim Karahisarî (öl. 888/1483 sonrası), Kemâl Paşazâde Şemseddin (öl. 940/1534), Ahmed-i Rıdvân (öl. 945/1538’den önce) Le’âlî Ahmed b. Mustafâ, Şemseddin Sivâsî (öl. 1006/1597), Kemalâtî Mehmed (öl. 1015/1606’dan önce), Esâsî Efendi (öl. 1041/1631’den önce), Seyyid Hüseyin Amâsî (öl. 1050/1641’den sonra), Mehmed Tâlib Üsküdârî (öl. 1089/1679), Sükûtî Mehmed b. Mustafa (öl. 1103/1691), Üsküdarlı Abdülhay Celvetî (öl. 1117/1705), Süleyman Nahîfî, Abdullah Hulvânî (öl. 1159/1746), Ahmed Arifî (öl. 1195/1781’den sonra), Abdullah Salâhî, İsmâil Müfîd Efendi, Sivaslı Ahmed Sûzî (öl. 1246/1830), Evrenyeli Abdürrahim (öl. 1282/1865), Mehmed Saîd Paşa, Konyalı Fahreddin (öl. 1365/1950), Sezai Karakoç (d. 1933), İlhan Armutçuoğlu (d. 1937), Mahmut Kaya (d. 1945) gibi şairlerin Türk diline kazandırdığı eserin, mütercimi meçhul tercümeleri de vardır. Çalışmanın konusu bunlardandır. Görebildiğimiz kadarıyla bugüne kadar ilim dünyasının pek dikkatini çekmeyen tercümeye sadece Sadık Yazar değinmişdir. O da eserin eksik nüshasından hareketle birkaç cümle söylemekle yetinmiştir.

Gerek kütüphane kayıtlarında gerekse nüshalarında eserin mütercimine ve tercüme tarihine dair bilgiye rastlanmamıştır. Başında mukaddime nevinden bir kısım bulunmadan doğrudan başlayan tercüme, klâsik dönem imlâsıyla 162 beyit hâlinde kaleme alınmıştır. Aruzun remel bahrinde fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilün veznine uygundur. Bazı aruz kusurları bulunmakla birlikte genel anlamda vezin konusunda başarılı olduğu söylenebilir. Kaynak metnin kâfiyesi olan mîm’i tercih eden mütercim, bazı kafiye kelimelerini Arapça metinden doğrudan aktarırken; bazılarını uygun kelimelere dönüştürmektedir. Yine bazılarını bir kez kullanırken; bazılarını birkaç defa istimal etmektedir. Bu hâl, kafiye bulma konusunda zorlanmış olma ihtimalini hatıra getirirken; mezkur kelimelerden bazılarını farklı anlamlarıyla ele alması ve 162 beyitte 99 farklı kafiye kelimesine yer vermesi dikkat çekmektedir.

Mütercim, kafiye kelimeleri dışında da kaynak metinden yararlanmış; bazı kelimeleri, tercüme etmeden almış yahut yalnızca harf-i tarifi kaldırmış; bazılarını kökeni müşterek başka kelimelere veya Farsçadaki karşılığına tahvil etmiştir. Bir kısım ibareleri, muhtelif tasarruflarla Türk dilinin yapısına uygun hâle getirirken yaşayan Türkçe yanında eski Anadolu Türkçesinden de istifade etmiştir. Muhteva bakımından Bûsîrî’nin kasidesi gibi 10 bölümden meydana gelen manzume, kaynak metnin muhtevasına uygun fakat motomot bir tercüme değildir. Edebî söyleme önem veren mütercim, metnin aslındaki ahenk unsurlarını büyük ölçüde muhafaza etmiş, hatta buna katkıda bulunmuştur. Busîrî’nin eserinden aldığı manayı, şairlik istidadıyla yeniden yorumlamış, vezin bakımından az kusurlu, şiirsellik yönünden başarılı bir tercüme kaleme almıştır.

Kaside-i Bürde tercümelerinden Üsküdarlı Abdülhay Celvetî’nin tercümesiyle kafiye harfi, Seyyid Hüseyin Amâsî’nin tercümesiyle vezin, İsmâil Müfîd Efendi’nin eseriyle kaynak metindeki bazı kelimelerin aynen aktarılması açısından benzeyen tercüme, Nahîfî tercümesiyle hem kafiye harfi hem kafiye kelimelerinin çoğunun asıl metinden alınması yönüyle müşterektir. Kemâl Paşazâde, Ahmed-i Rıdvân, Esâsî Efendi, Abdullah Salâhî ve Na‘imî tercümeleriyle ise hem kâfiye harfi hem vezin hem de yine kafiye kelimelerinin ekserinin kaynak metinden seçilmiş olması bakımından benzerlik arz etmektedir. Fakat Kemâl Paşazâde tercümesine nazaran daha sade, Ahmed-i Rıdvân tercümesine kıyasla kaynak metnin muhtevasına daha sadık, Na‘imî tercümesine göre de vezin bakımından daha sağlamdır.

Keywords

Türk-İslam Edebiyatı, İmâm-ı Busîrî, Kasîde-i Bürde, Mütercim, Tercüme

References

Albayrak Sak, Vesile. “Esâsî’nin Kasîde-i Bürde Tercümesi”. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştır-maları Dergisi 16 (Eylül 2019), 343-363.
Albayrak Sak, Vesile. “Said Paşa’nın Kaside-i Bürde Tahmisi”. Turkish Studies 8/9 (Yaz 2013), 523-559.
Albayrak Sak, Vesile. “Şemseddin Sivâsî’nin Kasîde-i Bürde Tercümesi”. Turkish Studies 9/3 (Kış 2014), 91-110.
Altıkulaç, Tayyar. “Ebû Şâme el-Makdisî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/233-235. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Armutçuoğlu, İlhan. Kaside-i Bürde Manzum Tercüme. İzmir: Akyol Neşriyat, 1979.
Arslan, Ahmet Turan. “Ezherî Halid b. Abdullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/64-65. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Ayçiçeği, Bünyamin. “Bûsîrî’nin Kasîdetü’l-Bürde’sinin Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa Tarafın-dan Yapılan Mensur ve Manzum Tercümesi”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 15 (2015), 27-102.
Ayçiçeği, Bünyamin. “Üsküdarlı Abdülhay Celvetî ve Kasîde-i Bürde Tercümesi”. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu 9/2. ed. Coşkun Yılmaz. 223-265. İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2017.
Ayyıldız, Erol. “Harputî’nin Kasîde-i Bürde Şerhinin Dilbilgisi ve Belağat Açısından İncelenme-si”. Dünü ve Bugünüyle Harput. ed. Fikret Karaman. 1/515-523. Elazığ: TDV Elazığ Şu-besi Yayınları, 1999.
Demirayak, Kenan. “Kasîdetü’l-Bürde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/566-567. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
Durmuş, İsmail. “İsâmüddin el-İsferâyînî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/516-517. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
İlhan, Mevlüt. “Na‘imî’nin Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi”. Journal of Turkish Language and Literature 3/4 (Sonbahar 2017), 42-61.
Kahraman, Bahattin. “Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürdesi Etrafında Yazılmış Türkçe Eserler”. SÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi 6 (1991), 167-174.
Kahraman, Bahattin. “Le‘âlî ve Abdurrahim Karahisarî’nin Manzum Kasîde-i Bürde Tercümele-ri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi 4 (1997), 57-107.
Karakoç, Sezai. Üç Kaside: Kaside-i Bürde Endülüs’e Ağıt Bürüyen Kaside. İstanbul: Fatih Yayı-nevi, 1967.
Kaya, Mahmut. Kasîde-i Bürde’yi Türkçe Söyleyiş. İstanbul: Damla Yayınevi, 2014.
Kaya, Mahmut. “Kasîdetü’l-Bürde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/568-569. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
Kılavuz, Ahmet Saim. “Bâcûrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/416. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
Koç, Hamza. “Ahmed-i Rıdvan’ın Manzum Kaside-i Bürde Tercümesi”. Osmanlı Mirası Araştır-maları Dergisi 5/12 (Temmuz 2018), 9-31.
Kuzubaş, Muhammet. “Muhammed Fevzî’nin Miftâhu’n-necât Adlı Eseri (Kaside-i Bürde Tah-mis ve Şerhi)”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 1/1 (Sonbahar 2007), 156-192.
Mermer, Kenan. Klâsik Şerh Geleneğinde Üslup Kasîde-i Bürde Örneği. İstanbul: İz Yayıncılık, 2018.
Özcan, Ayşe. Nazîfî İsmâil Akhisarî ve Manzum Kasîde-i Bür’e Tercümesi: İklîdu’s-sa‘âde. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Sezer, İsmail Hakkı. İmam Busîrî ve Bürde’si. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensti-tüsü, Doktora Tezi, 1985.
Sezer, İsmail Hakkı. “Kaside-i Bürde ve Nesir ve Manzum Tercümesi”. SÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (2000), 65-88.
Sivâsî, Şemseddin. Tercüme-i Kasîde-i Bürde İrşâdü’l-avâm. haz. Hüseyin Akkaya. Sivas: Sivas Belediyesi Yayınları, 2015.
Şahin, Ebubekir Sıddık. Kaside-i Bürde’nin Türkçe Şerh ve Tercümeleri. Ankara: Gazi Üniversi-tesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1997.
Şener, Halil İbrahim. Kaside-i Bürde Kaside-i Bür’e ve Su Kasidesi. İzmir: İrfan Kültür Eğitim Derneği Yayınları 2, 1995.
Uğur, Mücteba. “Kasîde-i Bürde’ye Reddiye Kitapçığına Kısacık Reddiye”. Dinî Araştırmalar 4/2 (Ağustos 1999), 5-20.
Uzun, Mustafa. “Nahîfî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/297-299. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Yazar, Sadık. “Amasyalı Seyyid Hüseyin Efendi ve Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi”. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2/3 (Haziran 2018), 145-187.
Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
Yıldız, Musa. Niyâzî Mısrî Kasîde-i Bürde Tesbî‘i. İstanbul: Elif Yayınları, 2007.
Yücel, Yusuf İbrahim. “Kasîde-i Bürde Üzerine Son Dönemde Yapılan İlmî Çalışmalar”. İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi 1 (2016), 86-106

There are 33 citations in total.

Details

Primary Language	Turkish
Subjects	Religious Studies
Journal Section	Research Articles
Authors	Yılmaz Öksüz 0000-0003-3543-4186
Publication Date	June 15, 2020
Submission Date	March 15, 2020
Published in Issue	Year 2020 Volume: 24 Issue: 1

Cite

ISNAD	Öksüz, Yılmaz. “Mütercimi Meçhul Bir Kasîde-I Bürde Tercümesi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24/1 (June 2020), 211-245. https://doi.org/10.18505/cuid.704116.