Hanefî-Mâtürîdî Düşünce Akımında İsbat-ı Vâcibe ve İlahî Sıfatlara Yönelik İstidlâller

Year 2015, Volume: 15 Issue: 2, 29 - 63, 30.12.2015

Nail Karagöz

Abstract

Bu çalışmada İslam
düşüncesinin önemli bir ayağını oluşturan Hanefî-Mâtürîdî ekolün isbat-ı vâcibe
ve ilahî sıfatlara yönelik istidlâlleri ele alınmıştır. İstidlâl, bilgi
üretmenin en önemli yollarından birisidir. Hanefî-Mâtürîdî Kelam okulu bu yola
en fazla başvuran düşünce akımlarındandır. Çalışmada ilk önce istidlâlin tanımı
ve kullanım alanları üzerinde durulmuştur. Ardından Hanefî-Mâtürîdî düşünce akımının
Allah’ın varlığı ve sıfatlarının ispatı konusunda sık başvurduğu istidlâl
yollarına örnekler sunulmuştur. Nihayet bu düşünce akımının istidlâllerinde öne
çıkan tutarlılık, düşünce disiplini gibi hususlar vurgulanmıştır.

Keywords

Hanefî-Mâtürîdî düşünce akımı, istidlâl, isbât-ı vâcib, ilahî sıfatlar

References

• Abdünnâfî Efendi (v. 1308/1890), Mizân-u Şerh-i Mütercim-i Burhan, yy., 1295.
• Altıntaş, Ramazan, “Kelâmî Epistemolojide Aklın Değeri” Kelâm'da Bilgi Problemi, Bursa 2003.
• Altıntaş, Ramazan, “Delil ve Delillendirme Yöntemleri”, Kelâm El Kitabı, (Ed. Şaban Ali Düzgün), Ankara 2012.
• Apaydın, H. Yunus, “Kıyas”, DİA, XXV, Ankara 2002.
• Bağdâdî, Abdulkâhir (v. 429/1037-38), Usûlü’d-Dîn, Lübnan 1997.
• Bâkıllânî, Ebû Bekir (v. 403/1013), Kitâbü’t-Temhîd, (Thk. İmâdüddin Ah-med Haydar), Beyrut 1407/1987.
• Basrî, Ebû’l-Hüseyin (v. 436/1044), Mu’temed fî Usûli’l-Fıkh, I-II, (Thk. Halil Meyyis), Beyrut 1403.
• Beyazî, Kemâleddin, Usûlü’l-Münîfe, (Çev. İlyas Çelebi, İmam A’zam Ebu Hanife’nin İtikâdî Görüşleri) İstanbul 1996.
• Bingöl, Abdulkuddüs, “İstidlâl”, DİA, XXIII, İstanbul 2001.
• Cerrahoğlu, İsmail, “Garîbü’l-Kur’ân”, DİA, XIII İstanbul 1996.
• Cürcânî, Seyyid Şerif (v. 816/1413), Ta’rîfât, Beyrut 1985.
• Çapak, İbrahim, Ebû Hamid Gazali’nin Mantık Anlayışı, (Ankara Üniversi-tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Mantık Ana-bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2003.
• Çapak, İbrahim, Anahatlarıyla Mantık, İstanbul 2012.
• Debûsî, Ebû Zeyd (v. 430/1038), Takvîmü’l-Edille fî Usûli’l-Fıkh, (Thk. Halil Muhyiddin Meyyis) Beyrut, 1421/2001.
• Emiroğlu, İbrahim, Ana Hatlarıyla Klasik Mantık, İstanbul, 1999.
• Emiroğlu, İbrahim, Klasik Mantığa Giriş, Ankara 2009.
• Erkol, Ahmet, “Kelâm İlminde ‘Kıyasü’l-gâib ala’ş-şâhid’ Metodunun Kulla-nımı”, Ekev Akademi Dergisi, Yıl: 8, sy. 20 (Yaz 2004).
• Gazâlî, Ebû Hâmid (v. 505/111), el-İktisâd fi’l-İtikâd, Beyrut 1993.
• Gazâlî, Ebû Hâmid (v. 505/111), el-Mustasfâ fî İlmi’l-Usûl, (Thk. Muham-med Abdusselam Abduşşâfi), Beyrut 1413.
• Güneş, Kamil, İslâmi Düşüncenin Şekillenmesinde Akıl ve Nass, İstanbul 2003.
• İbn Manzûr (v. 711/1311), Lisânü’l-Arab, I-VI, Kahire 1119.
• İsfehanî, er-Rağıb, (v. 425/1033-34), Müfredâtu Elfâzı’l-Kur’ân, Beyrut 1992.
• İzmirli, İsmail Hakkı (v. 1946), Felsefe Dersleri, I-II, İstanbul 1330.
• Karagöz, Nail, “Allah’ın İradesi ve Kötü Fiiller”, Çukurova Üniversitesi İla-hiyat Fakültesi Dergisi, 2006 (2), 191-216.
• Karagöz, Nail, Hanefî-Mâtürîdî Gelenekte Kıyas İçerikli İstidlâl (Hulviyyât Örneği), (Çukurova Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü, Basıl-mamış Doktora Tezi), Adana 2014.
• Koca, Ferhat, “İstidlâl”, DİA, XXIII, İstanbul 2001.
• Lâmişî, Mahmûd b. Zeyd, (v. 536/1141), Kitâbü’t-Temhîd li Kavâidi’t-Tevhîd, (Thk. Abdülmecid Türkî), Beyrut 1995.
• Mâtürîdî, Ebû Mansur Muhammed (v. 333/944), Kitâbü’t-Tevhîd, (Thk. Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi), Ankara 2005.
• Nesefî, Ebû’l-Muîn (v. 508/1114), Tabsiratü’l-Edille, I-II, (Thk. Hüseyin Atay-Ş. Ali Düzgün), Ankara 1993-2003.
• Nesefî, Ebû’l-Muîn (v. 508/1114), Kitâbü’t-Temhîd li Kavâidi’t-Tevhîd (Çev. Hülya Alper, Tevhidin Esasları), İstanbul 2010.
• Neşşar, Ali Sâmi Menâhicü’l-Bahs inde Müfekkiri’l-İslâm, Beyrut 1404/1984.
• Özdemir, Metin, “Kelâmî İstidlâlin Problematiği”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, V. C. II. sy. Sivas 2001.
• Özlem, Doğan, Mantık Klasik/Sembolik Mantık, İstanbul 2004.
• Pezdevî, Sadru’l-İslâm Ebûl-Yüsr, (v. 493/1099), Ehl-i Sünnet Akâidi, (Çev. Şerafettin Gölcük Usûlü’d-Din ), İstanbul 1994.
• Râzî, Fahruddîn (v. 606/1209), Kelâma Giriş/Muhassal, (Çev. Hüseyin Atay), Ankara 2002.
• Semerkandî, Şemsüddin Muhammed b. Eşref (v. 702/1303), el-Mu’tekad, (Haz. İsmail Yürük-İsmail Şık, İslâm İnanç İlkeleri), Ankara 2011.
• Serahsî, Ebû Bekir Şemsü’l-Eimme (v. 483/1090), Usûlü’s-Serahsî, I-II, Beyrut 1993.
• Şık, İsmail, “Burhan-ı Temanu’ya Eleştirel Bir Yaklaşım”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010 (2), ss. 17-44.
• Şık, İsmail, “Eş’arî’nin Kelâm Metodu”, Dinî Araştırmalar, C. 8, s. 24, ss. 219-244.
• Tehânevî, Muhammed Ali (v. 1158/1745’ten sonra), Keşşâfü Istılâhâti’l-Fünûn ve’l-Ulûm, I-II, (Thk. Ali Dahruc), Lübnan 1996.
• Topaloğlu, Bekir, Kitâbü’t-Tevhîd Tercümesi, Ankara 2002.
• Topaloğlu, Bekir- Çelebi, İlyas, Kelâm Terimleri Sözlüğü, İstanbul 2010.
• Uludağ, Süleyman, İslâm’da İnanç Konuları ve İtikâdî Mezhepler, İstanbul 1998.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “İstidlâl”, DİA, XXIII, İstanbul 2001.