Tekke Mûsikîmizde Toplu Evrâd-ı Şerîf Okuma Geleneğine Bir Örnek: Rifâî Evrâd-ı Şerîfi

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 1, 47 - 72, 30.06.2018

Mehmet Nuri Uygun Safiye Şeyda Erdaş

https://doi.org/10.30627/cuilah.440565

Cited By: 1

Öz

Tekke mûsikîmizde yüzyıllardır her tarikat âyininin
başında yer alan ve dervişlerin zikre rûhî olarak hazır olmalarına yardımcı
olan besteli evrâd-ı şerîfler günümüzde çok az bilinen ve henüz çoğu tespit
edilememiş bir dinî musiki formudur. Her tarikatın pîri tarafından tertîb
edilmiş, bazı sûre, salavât ve duâlardan müteşekkil evrâdlar, belirli bir
müzikal yapıya sahiptir ve her tarikatın zikir günü olarak kabul edilen hafta
gününde zikirden önce ve vakit namazının ardından toplu olarak okunmaktadır.
Dini mûsikîmizdeki bu gelenek çeşitli sebeplerle kesintiye uğramıştır.
1950-60'lı yıllardan sonra dergâhlardaki yüksek mûsikî zevkini tatmış olan ehil
zâtların kişisel gayretleri ile sonraki nesillere aktarılarak günümüze
ulaşmıştır. Toplu evrâd-ı şerîf okuma geleneği üzerine yaptığımız bu çalışmada
öncelikle evrâd literatürü ve tekke kültürümüzdeki yeri hakkında bilgi verdik
ve Rifâî Evrâdı'nın metin olarak ana hatlarını sunduk. Çalışmamızın müzikal
kısmını İstanbul ve Üsküp'te okunan Rifâî evrâdları ile sınırlandırdık.
İstanbul ekolü için Cumhuriyet döneminin son Rifâî şeyhlerinden olan Ken'ân
Rifâî'nin faaliyete geçirdiği ve İstanbul'daki Rifâî usül ve erkânının en yetkin
kişiler aracılığı ile icrâ edildiği Ümmü Ken'ân Dergâhı'ndan bugüne çok değerli
mûsikîşinaslarımız tarafından nesilden nesile aktarılan icrâ tavrını esas
aldık. Üsküp ekolü için ise Üsküp Rifâî Âsitânesi'nden gelen gelenek ile 1956
senesinde Türkiye'ye göç eden âsitânenin 6. şeyhi Mustafa Haznedar Baba ve oğlu
Râik Haznedar tarafından günümüze ulaşmış icrâ tavrını esas aldık. Her iki
coğrafyada okunan evrâd icrâslarını notaya aldık ve müzikal analizlerini
yaptık. Daha sonra beste olarak ne gibi etkileşimleri olduğunun izini sürmeye
çalıştık. Sonuç olarak her iki ekolün benzerlik ve farklılıklarını
incelediğimizde her iki icrânın da kadîm İstanbul Tekke Mûsikîsi'nden doğduğu
ve beslendiği düşüncesi ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Rifâî, Evrâd, Tekke Mûsikîsi, Zikir, Vird

Kaynakça

• Çakan, İ. L. (1991) “Amelü’l-Yevm Ve’l-Leyle”. DİA, c. 3. İstanbul: Türkiye Di-yanet Vakfı Yayınları
• Gazzâlî (1974) İhyau Ulûmi’d-Dîn. Tercüme: Ahmet Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınevi
• Gölpınarlı, A. (1963), Mevlevî Âdab ve Erkânı. İstanbul: Yeni Matbaa
• İnançer, Ö. T. (2005) “Osmanlı Tarihinde Sûfîlik Âyin ve Erkânları”. Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sûfîler. Hazırlayan: Ahmet Yaşar Ocak. Anka-ra: Türk Tarih Kurumu
• Kara, M. (2005), Dervişin Hayatı Sufinin Kelamı. İstanbul: Dergâh Yayınları
• Kara, M. (1995) “Evrâd”. DİA, c. 11. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• Topaloğlu, B. Karaman, H. (1980) Yeni Kamus. İstanbul: Elif Ofset Tesisleri
• Kuşeyrî, A. (2014) Kuşeyrî Risâlesi. Hazırlayan: Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları
• Mekkî, Ebû Tâlib (1999) Kûtu’l-Kulûb. c. 1. İstanbul: Umran Yayınları
• Mütercim Asım Efendi (1305). Kamus Tercümesi. İstanbul: Cemal Efendi Matbaası
• Ozak, M. (1973) Ziynetü’l-Kulûb. İstanbul: Salah Bilici Kitabevi
• Pakalın, M. Z. (1971) Osmanlı Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı
• Rıhtım, M. (2013) “Yahyâ-yı Şirvânî”. DİA, c. 43. İstanbul: Türkiye Diyanet Vak-fı Yayınları
• Yücer, H. M. (2014) “Evrâd”. Keşkül, sy. 30. İstanbul: Sufi Kitap.