Uydurma Hadis Nüshaları ve “Nüshatü Nübeyt b. Şerît” İsimli Uydurma Hadis Nüshasından Nakledilen Bazı Rivâyetlerin Değerlendirilmesi

Yıl 2007, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 26, 01.03.2007

Muhammet Yılmaz

Öz

Hz. Peygamber’in, kendi adına yalan söylemeyi kesin bir dille yasaklamış olmasına rağmen, değişik sebep ve gayelerle çok sayıda hadis uydurulduğu bilinen bir husustur. Bu uydurma hadisler, Müslümanların İslam'ı anlamalarında bir takım problemlere yol açınca, hadis âlimleri de bu faaliyete karşı bazı tedbirler aldılar. Zayıf, yalancı ve hadis uyduran râvileri tanıtmak amacıyla telif edilen kitaplar, bu tedbirlerin önemli bir adımını teşkil eder. Hadis âlimleri bu çalışmalarında bazı râvilerin "uydurma hadis nüshası" adı verilen küçük çaplı eserlere sahip olduklarına dikkat çekmişlerdir. Ahmed b. İshâk'a ait olan Nüshatü Nübeyt b. Şerît bu nüshalardan sadece biridir. Bu nüshada uydurma bir isnadla Hz. Peygamber'e izafe edilen rivâyetler vardır. Bunlar içinde metin olarak uydurma olanlar yanında, farklı isnadlarla gelen sahih hadisler de bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Uydurma Nüsha, Nübeyt b. Şerît, Sahih, Rivâyet

Kaynakça

• ‘Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfü'l-Hafâ ve Müzîlü'l-İlbâs, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1988.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed, Müsned, Çağrı Yayınları, İstanbul 1982.
• -------- el-‘Ilel ve Ma‘rifetü'r-Ricâl, (tahk. Vasıyyullah b. Muhammed Abbâs), el-Mektebetü'l-İslâmî, Beyrut 1408/1988.
• Aşık, Nevzat, "Hicrî VI. Asırda Sahabî Olduğunu İddia Eden Ebû'r-Rida Reten el-Hindî ve Uydur- duğu Hadisler", DEÜ. İF. Dergisi, İzmir 1992, VII, 47-65.
• A‘zamî, Muhammed Mustafa, İlk Devir Hadis Edebiyatı ve Peygamberimiz’in Hadisleri’nin Tedvin Tarihi, (Çev. Hulûsi Yavuz), İz Yayıncılık, İstanbul 1993.
• Beyhakî, Ahmed b. Hüseyn, Şu‘abü'l-İmân, (tahk. Muhammed es-Sa'îd), Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1410.
• Buhâri, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmail, el-Câmi‘u's-Sahîh, Çağrı Yayınları İstanbul 1982.
• Cihan, Sadık, Uydurma Hadislerin Doğuşu Siyasi ve Sosyo-Politik Olaylarla İlgisi, Kardeşler Ofset ve Matbaası, Samsun, 1996.
• Çakan, İsmail Lütfi, Hadis Edebiyatı: Çeşitleri-Özellikleri-Faydalanma Usulleri, İFAV Yayınları, İstanbul 1989.
• Dârekutni, Ebü'l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed, el-‘Ilelü'l-Vâride fi'l-Ehâdîsi'n-Nebeviyye, Dâru'l- Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1403.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullâh b. Abdirrahmân, Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul 1982.
• Deylemî, Ebû Mansûr Şehrdâr b. Şirveyh, el-Firdevs bi Me'sûri'l-Hıtâb, (tahk. es-Sa'îdî Besyûnî Zağlûl), Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1406/1986.
• Ebû Davud, Süleyman b. Eş'âs es-Sicistânî, Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
• Ebû Hâtim er-Râzî, Abdurrahman b. Ebî Hâtim et-Temîmî, el-Cerh ve't-Ta‘dîl, Dâru İhyâi't- Türâsi'l-'Arabiyye, Beyrut 1271/1952.
• Elbanî, Muhammed Nasırüddîn, Silsiletü'l-Ehâdîsi'd-Da‘îfe ve'l-Mevdû‘a, el-Mektebetü'l-Meârif, Riyad, 2000-2002.
• Fettenî, Cemaleddîn Muhammed Tahir b. Ali el-Hindi, el-Kânûn fî Dabdi'l-Ahbâri'l-Mevdû‘a (Zeyl) Emin Demc, Beyrut t.y.
• Halebî, Burhâneddîn, el-Keşfü'l-Hasîs ‘ammen Rumiye bi Vad‘ı'l-Hadîs, (tahk. Subhî el-Bedrî es- Sâmirrâî), Âlemü'l-Kütüb, Beyrut 1416/1996.
• Hamidullah, Muhammed, Muhtasar Hadis Tarihi ve Sahife-i Hemmâm İbn Münebbih, (çev. Kemal Kuşcu), Bahar Yayınları, İstanbul 1967.
• Heysemî, Ebü'l-Hasan Nureddin Ali b. Ebi Bekr b. Süleyman, Mecme‘u'z-Zevaid ve Menbeü'l- Fevâid, Darü'l-Kitabi'l-Arabi, Beyrut 1407.
• İbn‘Abdi'l-Berr, Yusuf b. Abdillah b. Muhammed, el-İstî‘âb fi Ma‘rifeti Ashâb, (tahk. Ali Muham- med el-Bicâvî), Dâru'l-Cîl, Beyrut 1412.
• İbn‘Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî el-Cürcânî, el-Kâmil fi Du‘afâi'r-Ricâl, (tahk. Yahyâ Muhtâr Ğazzâvî), Dâru'l-Fikr, Beyrut 1409/1988.
• İbn ‘Arrâk, Ebü'l-Hasan Nureddîn Ali b. Muhammed b. Ali Kinânî, Tenzîhü'ş-Şerî‘ati'l-Merfû‘a ‘ani'l-Ahbâri'ş-Şerî‘ati'l-Mevdû‘a, (tahk. Abdülvehhâb Abdüllatîf), Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1401/1981.
• İbn‘Asâkir, Ebu'l-Kâsım Ali b. el-Hasen b. Hibetullah b. Abdillah, Tarîhu Medineti Dımeşk, (tahk. Ömer b. Ğurâme el-Amrî), Dâru'l-Fikr, Beyrut 1415/1995.
• İbn Fellâte, Ömer b. Hasan, el-Vad‘ fi'l-Hadîs, Müessesetu Menahili'l-İrfan, Beyrut 1988.
• İbn Hacer el-Askalani, Ebü'l-Fazl Şehabeddîn Ahmed, el-İsâbe fî Temyîzi's-Sahâbe, Beyrut t.y.
• --------, Lisânü'l-Mîzân, Müessetü'l-A'lemî, Beyrut 1390/1971.
• --------, Tehzîbü't-Tehzîb, Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, I-VI, Beyrut 1414/1993.
• İbn Hibbân, Ebû Hatim Muhammed b. Hibban b. Ahmed et-Temimî, Kitâbü'l-Mecrûhîn mine'l- Muhaddisîn ve'd-Du‘afâ ve'l-Metrûkîn; (tahk. Mahmud İbrâhîm Zayed), Dârü'l-Vâî, Haleb 1976.
• İbn Sa‘d, et-Tabakâtü'l-Kübrâ, (thk. İhsan Abbas), Dâru Sâdır, Beyrut 1968.
• İbn Ved‘an el-Mevsılî, Kâdî Ebû Nasr Muhammed b. Ali b. Ved'ân, el-Erbe‘ûne'l-Ved‘âniyye, (tahk. Ali Hasan Ali Abdulhumeyd), el-Mektebetü'l-İslâmî, Beyrut 1407/1987.
• İbnü'l-Cevzî, Ebû'l-Ferec, Abdurrahman b. Ali b. Muhammed ed-Du‘afâ ve'l-Metrûkîn (tahk., Ab- dullah el-Kâdî), Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1406.
• ---------, el-Muntazam fî Târîhi'l-Mülûk ve'l-Ümem, Dâru Sâdır, Beyrut 1368.
• ---------, el-Mevdû‘ât, (tahk. Tevfîk Hamdullah), Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1415/1995.
• ---------, el-‘Ilelü'l-Mütenâhiye fi'l-Ehâdîsi'l-Vâhiye, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1983.
• İzmirli İsmail Hakkı, Hadis Tarihi, (Tenkitli neşir: İbrahib Hatiboğlu), Dâru'l-Hadîs, İstanbul 2002.
• Kandemir M. Yaşar, Mevzû Hadisler Menşei Tanıma Yolları Tenkidi, D.İ.B.Y., Ankara ty.,
• Kudâî, Ebu Abdillah, Muhammed b. Sellâme b. Ca'fer, Müsnedü'ş-Şihâb, Müessesü'r-Risâle, Beyrut 1407/1908, I, 221.
• Müslim, Ebû'l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, el-Câmi'u's-Sahîh, (tahk: M. Fuâd Abdulbâ- kî), Çağrı Yayınları, İstanbul 1982.
• Nesâî, Ahmed b. Şu'ayb, Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Nübeyt b. Şerit, Nüshatu Nübeyt b. Şerît el-Eşce'î fi'l-Ehâdîsi'l-Mevdû'a, (tahk. Ebû Meryem Mecdi Fethi İbrâhîm), Dârü's-Sahabe, Tanta 1989.
• Râzî, Ebû'l-Kâsım Temmâm b. Muhammed, el-Fevâ'id, (tahk. Hamdî Abdülmecîd es-Silefî), Mektebetü'r-Rüşd, Riyad 1412.
• Sağânî, Ebü'l-Fezail Radıyyüddîn Hasan b. Muhammed b. Hasan, el-Mevdû'at, (tahk. Necm Abdurrahmân Halef), Dârü'l-Me'mun li't-Türas, Dımaşk 1985
• Semânî, Ebû Sa'd Abdulkerîm Muhammed b. Mansûr, el-Ensâb, (tahk. Muhammed Abdulkâdir Atâ), Dâru'l-Kütübi'l-'İlmiyye, Beyrut 1419/1993.
• Şevkânî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Havlani, el-Fevâidü'l-Mecmû'a fi'l- Ehâdîsi'l-Mevdû'a, thk. Abdurrahmân b. Yahya el-Yemani, Mektebetü's-Sünneti'l- Muhammed, Kahire 1960.
• Taberânî, Ebü'l-Kasım Süleyman b. Ahmed b. Eyyub el-Lahmi, el-Mu'cemü's-Sağîr, (tahk. Mu- hammed Şekûr-Mahmûd el-Hâc Emîr), el-Mektebü'l-İslâmî, Beyrut 1405/1985.
• ---------, el-Mu'cemü'l-Kebîr, (tahk. Hamdi Abdülmecid Selefi), Mektebeü'l-Ulûm ve'l-Hikem, Musul 1404/1983.
• Tirmizî, Ebû Îsa Muhammed b. İsa, Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
• Ünal, Yavuz, Hadisin Doğuş ve Gelişim Tarihine Yeniden Bakış, Etüt Yayınları, Samsun 2001
• Yahyâ b. Ma‘în, Târihu İbn Ma‘în, (tahk. Ahmed Muhammed Nûr Seyf), Merkezü'l-Bahsi'l-İmî ve İhyâi't-Türâsi'l-İslâmî, Mekke, 1399/1979.
• Yıldırım, Enbiya, Hadis Problemleri, Umran Yayınları, İstanbul 1996.
• Zebîdî, Ebü'l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed, Tâcü'l-‘Arûs min Cevâhiri'l-Kamus, (tahk. Ali eş-Şiri), Dârü'l-Fikr, Beyrut 1994/1414.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Mîzânü'l-İ‘tidâl fi Nakdi'r-Rical, (tahk. Ali Muhammed Muavvad, Adil Ahmed Abdülmevcut, Abdülfettah Ebû Sünne), Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1995/1416.
• ---------, Tarihü'l-İslâm ve Vefeyatü'l-Meşahir ve'l-A'lâm, (tahk. Ömer Abdüsselam Tedmurî), Dârü'l-Kitâbi'l-Arabi, Beyrut 1996/1417.
• ---------, Mîzânü'l-İ'tidâl fî Nakdi'r-Ricâl, (tahk. Ali Muhammed Muavved, Âdil Ahmed Abdulmevcûd), Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1416/1995.