Türkiye Diyanet Vakfı Tarafından Yayımlanan Alevî-Bektaşî Klâsiklerinde Hz. Ali

Yıl 2012, Cilt: 12 Sayı: 1, 57 - 100, 01.03.2012

Kıyasettin Koçoğlu

Öz

Türkiye Diyanet Vakfı Tarafından Yayımlanan Alevî-Bektaşî Klâsiklerinde Hz. Ali

Öz

Türkiye Diyanet Vakfı tarafından Alevî-Bektâşî Klasikleri isimli on üç eser yayımlandı. Bu klasikler içerdikleri bilgilerin Alevî Bektaşi temel fikir yapısını ortaya koyması açısında önem arz etmektedir. Hz. Ali, adı geçen geleneğin ana unsurlarından birisidir. Hz. Ali bu klasiklerde oldukça farklı tasavvur ve tesmiyelerle karşımıza çıkmaktadır. Onun hakkında bazen veli,  imam, Nebi, bazen daha da üst tanımlamalarda bulunulmaktadır. Bu değişim çoğunlukla tarihsel gelişime paralel bir görünüm arz etmektedir. Klasiklerin en eski tarihlisi olan Hac-ı Bektâşî Velî’ye atfedilen eserlerde neredeyse olmayan Ali tasavvurunda sonraki süreçlerde Hurufi ve Batıni etkilerin etkisiyle klasik tasavvufi algıdaki veli anlayışından nübüvveti aşan anlayışa doğru değişim gözlenmektedir. Bu değişime bağlı olarak Hz. Ali algısında Şia motiflerinin de zamanla yer aldığı görülmektedir.  Çalışmamızda sözü edilen klasiklerdeki Hz. Ali algıları ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Alevi, Bektaşi, Hurûfî, Bâtınî, Hz. Ali, Hacı Bektaş

Kaynakça

• Aclûnî, İsmâil b. Muhammed, Keşfü’l-Hafâ, Kahire ts.
• Aktaş, Çiğdem, “Erenlerin Ser Çeşmesi: Hacı Bektaş Velî”, http://www.hbvdergisi.gazi.edu.tr/ui/dergiler/14-199-232.pdf
• Altınok, Baki Yaşa, Alevilik, Hacı Bektaş Veli, Bektaşilik, Oba Kitabevi Yay., Ank., 1998.
• Atlı, Ahmet, Tasavvufta Ricâlu’l-Gayb, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2011.
• Aydın, Hayati, Gadirihum, Şa-to Yayınları, İst., Nisan, 2001.
• Bekrî, Mustafâ Kemâülüddîn, Hz. Peygamber'in Dilinden Dört Halîfesi ve Ashâbı, Çev., Ali Fikri Yavuz, Sönmez Nşr., İst., 1967.
• Dâstân-ı İbrâhîm Edhem, Dâstân-ı Fâtıma, Dâstân-ı Hâtun, Haz., Mahfuz Söylemez, TDV. Yay. I. Baskı, Ankara, Şubat, 2007.
• Eğri, Osman, “Alevi Bektaşi Kaynaklarının Neşri Problemi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, c. 28, 2003
• Erkânnâme I, Haz., Doğan Kaplan, TDV. Yay. I. Baskı, Ankara, Şubat, 2007.
• Gölpınarlı, Abdulbâki, Vilayetnâme, Menâkıb-Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî, İnkılab Kitabevi, İst., 1958.
• Gölpınarlı, Abdülbâki, Alevî- Bektâşi Nefesleri, İnkılap Yay., İst., 1930.
• Gölpınarlı, Abdülbâki, Pir Sultan Abdal Hayatı Sanatı Eserleri, Varlık Yay. İst., 1992.
• Hacı Bektâş-ı Velî, Velâyetnâme, Haz., Hamiye Duran, TDV. Yay. I. Baskı, Ankara, 2007.
• Hindî, Alauddîn Ali b. Hüsâmüddîn, Müntehâbü’l-Kenz, Daru’s-Sadr, Beyrut, ts.
• Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî, Besmele Tefsiri, Haz., Hamiye Duran, TDV. Yay. I. Baskı, Ankara, Şubat, 2007.
• Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî, Makâlât, Haz., Ali Yılmaz, Mehmet Akkuş, Ali Öztürk, TDV. Yay. I. Baskı, Ankara, Şubat, 2007.
• İzzeddin b. Esîr el Cezrî, Üsdü’l-Gâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe, Darü’ş-Şa’b, Kahire, 1970.
• Kaygusuz Abdal, Dil-güşâ, Haz., Abdurrahman Güzel, TDV. Yay., I. Baskı Ank., 2009.
• Kaygusuz Abdal, Saraynâme, Haz., Abdurrahman Güzel, TDV. Yay., I. Baskı Ank., 2010.
• Kitâb-ı Cabbâr Kulu, Haz., Osman Eğri, TDV. Yay. I. Baskı, Ankara, 2007.
• Kitâb-ı Dâr, Anonim, Haz., Osman Eğri, TDV. Yay. I. Baskı, Ankara, Şubat, 2007.
• Kunduzî, Süleyman Yenâibü’l-Mevedde, Müessesetü’l-Alemi li’l-Matbûât, Beyrut, 1997.
• Kutlu, Sönmez, Alevilik, Bektaşilik Yazıları, Aleviliğin Yazılı Kaynakları, Buyruk, Tezkret-i Şeyh Safi, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2006
• Muhammed b. Hanefiyye Cengi, Anonim, Haz., Ceyhun Ünlüer, I. Baskı, Ankara, 2010.
• Müttakî el Hindî, Kenzü’l-Ummâl, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1993.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri Ve Terimleri Sözlüğü, M.E.B. Yay. İstanbul, 1993.
• Radâvî, Abdulğanî Muhammed b. Alâuddîn el-Hüseynî (930/1524?), Fütüvvetnâme-i Tarîkat, Haz., Osman Aydınlı, TDV. Yay., I. Baskı, Ankara, Temmuz 2011.
• Sarıkaya, Saffet, “Alevî İnanç Kültüründe Hz. Muhammed”, http://www.msaffets.com/wp- content/uploads/Alevi_Muhammed.pdf
• Seyyid Alizâde Hasan b. Müslim, Hızırnâme Alevî Bektâşî Âdab ve Erkânı (Buyruk), Haz., Baki Yaşa Altınok, TDV. Yay. I. Baskı, Ankara, Kasım, 2007.
• Üçer, Cenksu, Tokat Yöresinde Geleneksel Alevilik, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2005.
• Virânî Baba, İlm-i Câvidân, Haz., Osman Eğri, TDV. Yay. I. Baskı, Ankara, Temmuz, 2008.
• Yeşil, Şemseddin, Hz. Muhammed, 8. Baskı, İstanbul, 2000.
• Zeynüddin-i Hâfî, Mühimmâtü’l-Vâsılîn, Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa Kol., kyt no: 1391.