Ebû Zeyd Seâlibî (ö. 875/1471) ve el-Cevâhiru’l-Hısân fî Tefsîri’l-Kur’ân Adlı Eseri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2014, Cilt: 14 Sayı: 2, 129 - 142, 27.11.2015

Ertuğrul Döner

Öz

Bu çalışma Kuzey Afrika’nın yetiştirdiği önemli ilim adamlarından biri olan Ebû Zeyd Abdurrahman b. Muhammed b. Mahlûf es-Seâlibî’nin (ö. 875/1471) hayatı, ilmî kişiliği, eserleri ve tefsir tarihindeki yeri hakkında birtakım mütevazı bilgiler vermektedir. Ayrıca bu makalede özellikle İbn Atiyye’nin el-Muharreru’l-Vecîz ve Ebû Hayyân el-Endelusî’nin el-Bahru’l-Muhît isimli eserlerinden etkilenmiş ve çalışmasını bu iki eser üzerine kurmuş olan Seâlibî’nin, bir Rivayet Tefsiri örneği olan el-Cevâhirü’l-Hisân fî Tefsîri’l-Kur’ân adlı en önemli ve meşhur eserini kaleme alma ve bu başlıkla isimlendirme sebepleri üzerinde durulmuş ve tefsiri hakkında önemli bilgilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ebû Zeyd es-Seâlibî, el-Cevâhirü’l-Hisân fî Tefsîri’l-Kur’ân, tefsir, elMuharrerü’l-Vecîz, el-Bahru’l-Muhît

Kaynakça

• Aykul, Selami, Abdurrahman es-Seâlibî ve Tefsirdeki Metodu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2005.
• Bilmen, Ömer Nasûhi, Tabakâtü’l-Müfessirîn, Bilmen Yayınları, İstanbul 1974.
• Brockelmann, Carl, Gesthichte Der Arabischen Litteratur, Leiden 1938.
• _____, Gesthichte Der Arabischen Litteratur, Supplementband, Leiden 1938.
• Döner, Ertuğrul, Seâlibî’nin el-Cevâhirü’l-Hısân fî Tefsîri’l-Kur’ân Adlı Tefsirinde İsrâiliyyât, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2009.
• Edirnevî, Ahmed b. Muhammed, Tabakâtü’l-Müfessirîn, thk. Mustafa Özel, Muammer Erbaş, İzmir 2005.
• Sehâvî, Şemseddin Muhammed b. Abdirrahman, ed-Dav’ü’l-Lâmi, Dâru’l-Mektebeti’lHayat, Beyrût/Lübnan trs.
• İbnü’l Gazzî, Ebü’l Meâli Şemseddin Muhammed b. Abdurrahman, Divânü’l-İslâm, thk. Seyyid Kisrevî Hâsân, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût 1990.
• Kâhir, Muhammed eş-Şerîf, el-Envâr fî âyâti’n-Nebiyyi’l-Muhtâr, Cezayir-Beyrut 1426/ 2005.
• Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdulkebir b. Muhammed, Fihrüsü’l-Fehâris ve’l Esbâti ve Mu’cemü’l-Meâcim ve’l-Meşihât ve’l-Müselselât, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrût 1382/1962.
• Mahmud Fehmi Hicâzî, Târihu Edebi’l-Arabî, Mısır 1995.
• Mertoğlu, Mehmet Suat, “Seâlibî, Ebû Zeyd”, DİA, İstanbul 2009.
• Münestirî, Muhammed b. Muhammed b. Mahluf, Şeceratu’n-Nuri’z-Zekiyye, Dâru’l-Kitâbi’lArabî, Beyrût/Lübnan 1349/1941.
• Nüveyhiz, Âdil, Mu’cemü’l-Müfessirîn min Sadri’l-İslâm hatte’l-Asri’l-Hadîs, Müessesetü Nüveyhizü’s-Sekafî, Beyrût 1983.
• Sâlihî, Muhammed İsa, el-Mu’cemü’ş-Şâmil li’t-Turâsi’l-Arabî el-Matbu’, Ma’hadü’lMahtutati’l Arabiyye, Kâhire 1992.
• Seâlibî, Ebû Zeyd Abdurrahman b. Muhammed b. Mahluf el-Cezâirî el-Mâlikî, elCevâhiru’l-Hısân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût/Kâhire 1418/1997.
• Tinbüktî, Ebu’l Abbas Ahmed b. Ahmed b. Ahmed Ahmed Baba, Neylü’l-İbtihâc bi Tatrîzi’dDibâc, Külliyetü’d-Da’veti’l-İslâmiyye, Trablus 1036/1627.
• Zâhî, Muhammed, el-Hayâtü’s-Sekâfiyye, Tunus 1983.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin, et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn, Mektebetü’l-Vehbe, Kahire trs.
• Zirikli, Hayreddin, el-Aʻlâm Kâmûsu Terâcim, Mektebetü’l-Müsenna, Beyrut 1989