DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI TARAFINDAN HAZIRLANAN HUTBELERDE (2015-2017) SİYER ÖĞRETİMİ –SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ-

Year 2019, Volume: 19 Issue: 2, 714 - 729, 27.12.2019

Asım Sarıkaya

https://doi.org/10.30627/cuilah.634147

Cited By: 2

Abstract

Diyanet İşleri Başkanlığı,
ülkemizde İslâm diniyle ilgili işleri yürüten tek resmî kurumdur ve 1924’te
kuruluşundan günümüze değin toplumu dinî yönden aydınlatmak gayesiyle çeşitli
hizmetler yürütmektedir. Bu hizmetler arasında Cuma ve bayram hutbeleri yer
almaktadır. Diyanet, bu hutbelerle toplumun büyük bir kesimiyle her hafta düzenli
bir şekilde doğrudan iletişim kurabilmektedir. Öyle ki, Cuma ve bayram
namazlarına iştirak edenlerin sayısı, beş vakit namaz ibadetini yerine
getirenlerden katbekat fazladır. Diğer bir ifadeyle Diyanet, hutbelerle
toplumun neredeyse her tabakasına hitap etmektedir. Öte taraftan bu bağlamda
ifade etmeliyiz ki hutbeyle toplumun farklı kesimlerine ulaşmanın kolay olması,
istismar edilmeye açık bir alan olduğunu göstermektedir. Nitekim geçmişte olduğu
gibi günümüzde de gerek İslam dünyası gerekse diğer toplumlar içerisindeki
cemaat, dernek ve vakıf tarzı oluşumlar, liderler tarafından irat edilen
hutbelerden beslenmektedir. Bu yüzden hutbelerin göz ardı edilmemesi
gerekmektedir. Diyanet’in hutbelerin her aşamasında tüm sorumluluğu üstlenmiş
olmasını, bu konudaki farkındalığına işaret olarak değerlendirmemiz mümkündür. Hutbelerin
Müslümanların din algısının oluşmasında, yeniden şekillenmesinde ve hatta
onların gündemini belirlemede de büyük bir yeri vardır. Şüphesiz bu noktada Hz.
Peygamber’in hayatı büyük bir ehemmiyete sahiptir. Malum olduğu üzere Müslümanların
zihin dünyasını ve toplumsal yapısını inşa etmek, onlara ahlakî norm ve
değerleri öğretmek ancak Hz. Peygamber’i anlatmakla, onu model olarak sunmakla,
örnekliğini ulaştırmakla söz konusudur. Bu durum hutbelerin önemini bir kez
daha göstermektedir. Hutbelerin taşıdığı bu kıymetten dolayı siyer anlatımı
bağlamında müstakil bir çalışma olarak ele alınmayı gerekli kılmaktadır. Bu
yüzden çalışmamızda Diyanet İşleri Başkanlığına bağlı camilerde okutulan
hutbelerdeki siyer kapsamına giren anlatımları bütün yönleriyle incelemeyi
amaçladık. Ancak çalışmamızı 2015-2017 yılları arasında okutulan hutbelerle sınırlı
tuttuğumuzu burada kaydetmeliyiz. Söz konusu yıllar arasında camilerde toplamda
162 hutbe irat edilmiştir. Bu hutbelerde siyer anlatımını ve öğretimini saptamaya
çalıştık. Akabinde tespit ettiğimiz problemlere bazı çözüm önerilerinde
bulunduk. Hutbelerde Hz. Peygamber’in sözlerine ve hayatından kesitlere farklı
konular bağlamında sık sık yer verilmektedir. Ancak gerek Hz. Peygamber
hayatından anlatılan kesitler gerekse sunulan peygamber profilleri, muhatap
kitlenin çeşitliliğine karşın oldukça farklılık arz ettiği görülmektedir. Aynı
durumun hutbelerde başvurulan kaynaklar içinde geçerli olduğunu zikretmemiz
gerekmektedir. Esasında bu durum çözümler üretmek yerine bir takım problemlere
sebebiyet vermektedir. Şüphesiz, Hz. Peygamber’in gerek şahsiyetinin gerekse
hayatının istismar edilmesi bunların başında gelmektedir. Bunun neticesinde Müslümanlar
arasında meydana gelen kırılma ve sarsıntılara ise tarih şahitlik etmektedir.

Keywords

Diyanet İşleri Başkanlığı, Hutbe, Siyer Öğretimi, Siyer

TEACHING SIRAH IN THE KHUTBAH (2015-2017) PREPARED BY PRESIDENCY OF RELIGIOUS AFFAIRS – PROBLEMS AND SOLUTION OFFERS –

Abstract

The Presidency of Religious Affairs is the only
official institution carrying out the works related to the Islamic religion in our
country and it has been undertaking various services in order to enlighten the
society in terms of religion since its establishment in 1924. These services
include Friday and religious holiday khutbahs. With these khutbahs, Religious
Affairs communicates directly with a large part of the society on a regular
basis every week. In fact, the number of those who attend the Friday and Eid
prayers is higher than those who perform the five-time prayers in a day. In
other words, Religious Affairs addresses almost every layers of society with
khutbahs. On the other hand, in this context, it should be stated that the fact
that it is easy to reach different layers of the society with khutbahs shows
that there is an area open to abuse. In fact, nowadays, as in the past,
communities, associations and foundations in the Islamic world as well as other
societies are fed by khutbahs delivered by the leaders. Therefore, khutbahs
should not be ignored. It is possible to consider that Religious Affairs has
assumed full responsibility at every stage of khutbahs as a sign of its
awareness on this issue. Khutbahs have a great place in the formation and
remodeling of religious thoughts of Muslims, and even in the setting of their agenda.
Undoubtedly, life of the Prophet Muhammed (pbuh) has great importance. To build
the mind worlds and social structures of Muslims, to teach them moral norms and
values are built only with the Prophet. This shows again the importance of
khutbahs. Because of this value of khutbahs, it is necessary to be considered
as an autonomous study in the context of the teaching sirah. Therefore, in this
study, we aimed to examine all aspects of sirah narratives in the khutbahs
taught in mosques affiliated to The Presidency of Religious Affairs. However,
we should say here that we limit our study to the khutbahs taught between 2015
and 2017. During these years, 162 khutbahs totally were given in mosques. In
these khutbahs, we tried to determine narrative and teaching of the sirah. We
offered some solutions to the problems identified. Hadishs and sections of the
prophet life are often included in the context of different subjects. However,
both the sections described in the life of the Prophet and the profiles of the
prophet presented are seen to be quite different despite the diversity of the audience. We should
mention that the same is true to the sources referenced in khutbahs too. In
fact, this situation gives rise to a number of problems instead of producing
solutions. No doubt, the exploitation of both the person and the life of the
prophet is one of these. As a result of this, history witnesses the breaks and
concussions that occur among Muslims.

Keywords

Presidency of Religious Affairs, Khutbah, Teaching Sirah, Sirah

References

• Akgün, Vahdettin. “Diyanet Gazetesinde Yayınlanan Hutbe Konular.” Diyanet İlmi Dergi, no 30 (1994): 77-94.
• Akkaya, Ahmet Yaşar. “Darbe Döneminde Diyanet Hutbeleri.” Hutbe Kitabı, editör Emine Görsoy Naskali, 331-341. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2017.
• Aksoy, Mehmet. “Şeyhülislamlıktan Diyanet İşleri Başkanlığı'na Geçiş.” Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, 1997.
• Boyacıoğlu, Ramazan. “Hilafetten Diyanet İşleri Başkanlığı’na Geçiş.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 1992.
• Demir, Zekiye. “Diyanet Hutbelerinde Kadın Söylemi (2011-2013).” Toplum Bilimleri Dergisi, no 7 (2013): 95-118. Diyanet. Erişim Tarihi: Ekim 16, 2019. https://www2.diyanet.gov.tr/DinHizmetleriGenelMudurlugu/sayfalar/hutbelerlistesi.aspx.
• Doğan, Recâi. “Cumhuriyet Öncesi Dönemde Yaygın Din Eğitimi Açısından Hutbeler.” Ankara Üniversitesi İFD, no 39 (1999): 491-533.
• Hamdi Keleş. Erişim Tarihi: Ekim 16, 2019. http://hamdikeles.blogspot.com.tr/2016/02/cuma-hutbesi-ve-bize-kuran-yeter-anlays.html.
• Hutbe Hazırlama Kılavuzu. Erişim Tarihi: Ekim 16, 2019, B.02.1.DİB.0.12.00.01/203-02 sayılı “Hutbe Kılavuzu”.
• İhvanlar. Erişim Tarihi: Ekim 16, 2019. https://ihvanlar.net/2016/02/12/diyanetten-hadis-inkar-eden-kuran-muslumanligina-cevap-hutbesi/.
• Naskali, Emine Gürsoy. “Cuma Hutbeleri ve Toplumun Talepleri.” Hutbe Kitabı, editör Emine Görsoy Naskali, 343-346. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2017.
• Odatv. Erişim Tarihi: Ekim 16, 2019. https://odatv.com/diyanetten-tartisma-yaratan-hutbe-1202161200.html.
• Risalehaber. Erişim Tarihi: Ekim 16, 2019. http://www.risalehaber.com/mustafa-islamoglu-ve-cuma-hutbesi-17943yy.html.
• Rize Müftülüğü. Erişim Tarihi: Ekim 16, 2019, http://www.rizemuftulugu.gov.tr/haberler.asp?katID=14.
• Şık, Mehmet Sırrı. “Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 2008-2011 Yıllarında Hutbelerde Kullanılan Hadislerin Değerlendirilmesi.” Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, 2019.
• Yarcı, Güler. “Osmanlı’da Hutbe.” Hutbe Kitabı, editör Emine Görsoy Naskali, 3-102. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2017.
• Yaşaroğlu, M. Kâmil. “Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Hutbe Hizmetlerine Genel Bir Bakış.” Hutbe Kitabı, editör Emine Görsoy Naskali, 103-122. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2017.
• Yazıcı, Nesimi. “Osmanlı Son Döneminden Cumhuriyete Hutbelerimiz Üzerine Bazı Düşünceler.” Ankara Üniversitesi İFD, Özel Sayı (1999): 209-16.
• Zengin, Zeki Salih. “Osmanlılar Döneminde Yaygın Din Eğitimi Faaliyeti Olarak Hutbeler.” Çukurova Üniversitesi SBED, no 17 (2008): 379-98.