16. YÜZYIL BAŞLARINDA RAMAZANOĞLU PİRİ MEHMET PAŞA DÖNEMİNDE ANADOLU VE ÇUKUROVA BÖLGESİNDE MEYDANA GELEN İSYANLAR

Year 2022, Volume: 30. YIL ÖZEL SAYISI, 109 - 131, 30.09.2022

Mehmet Herkiloğlu

https://doi.org/10.30627/cuilah.1156333

Abstract

Tarih boyunca jeopolitik bir öneme sahip olan Çukurova’da birçok devlet kurulmuştur. Bunlardan biri de Ramazanoğulları beyliğidir. Doğu ile batıyı, kuzeyle güneyi birleştiren, bir köprü vazifesi gören ve mümbit bir coğrafyaya sahip olan Çukurova, birçok istilaya ve isyana sahne olmuştur. 16. yüzyılın başlarında gerek Anadolu’da, gerekse Çukurova bölgesinde üst üste isyanlar meydana gelmiştir. Osmanlı Devleti’nin göçerleri vergiye bağlamak istemesi, dirlikleri kesilen timarlı sipahilerin zor durumda kalmalarının yanı sıra Safeviler’in Anadolu’daki çeşitli grupları isyana teşvik etmeleri bu ayaklanmaların başlıca sebepleri olarak görülmektedir. Bu çalışma, Anadolu ve Çukurova bölgesinde Pîrî Mehmet Bey (Paşa) zamanında ortaya çıkan isyanları konu edinmektedir. Konu, sebep- sonuç ilişkisi içerisinde ele alınarak, sosyal, siyasi ve ekonomik yönlerden değerlendirilmektedir.

Keywords

XVI. Yüzyıl, Ramazanoğlu Pîrî Paşa, Çukurova., İsyanlar

References

• Referans1 Ağalarlı, Mübariz, “XVI. Yüzyılın Başlarında Safevi Devletiyle Memlük Devleti Arasında Siyasi İlişkilere Genel Bir Bakış”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/2 (2010).
• Referans2 Akgündüz, Ahmet-Öztürk, Said, Bilinmeyen Osmanlı, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2000.
• Referans3 Akyel, Salih-Şimşek, Zülküf, Klasik Kaynaklara Göre XVI. Yüzyılda Osmanlı Devletinde Meydana Gelen Kızılbaş Ayaklanmaları, Tarih Okulu Dergisi yıl: 7, sayı: 19 (Eylül 2014).
• Referans4 Altınay, Ahmet Refik, On Altıncı Asırda Rafızilik ve Bektaşilik, Sad., Mehmet Yaman, Ufuk Matbaası İstanbul 1994.
• Referans5 Aslanoğlu, İbrahim, “Aleviliğin Tarihsel- Sosyal Temelleri”, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2002/23.
• Referans6 Âşık Paşazade, Osmanoğulları’nın Tarihi, haz. Kemal Yavuz, M. A. Yekta Saraç Mas Matbaacılık. İstanbul 2003.
• Referans7 Barkan, Ömer Lütfi, Türkiye’de Toprak Meselesi, haz. Abidin Nesimi, Mustafa Şahin, Abdullah Özkan, Gözlem Yayınevi, İstanbul 1960.
• Referans8 Cezar, Mustafa, Mufassal Osmanlı Tarihi, Resimli – Harîtalı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2010.
• Referans9 Çakar, Enver, “XVI. Yüzyılda Şam Beylerbeyiliğinin İdarî Taksimatı”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13/ 1 (Elâzığ 2003).
• Referans10 Çeçen, Anıl, Türk Devletleri, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1986.
• Referans11 Danişmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1975.
• Referans12 Dedeyev, Bilal, “Safeviler Tarikatı ve Osmanlı Devleti İlişkileri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi,1/5 Sonbahar 2008.
• Referans13 Emecen, Feridun M., “XVI. Asırda Hukuk” Mimarbaşı Koca Sinan; Yaşadığı Çağ ve Eserleri Mimarbaşı, Vakıflar Genel Müdürlüğü sayı: 11 (1988).
• Referans14 Emecen, Feridun M, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• Referans15 Ercan, Yavuz, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.
• Referans16 Göğebakan, Göknur, “Doğu Anadolu'nun Osmanlı Hâkimiyetine Girişi”, Türkler Ansiklopedisi.
• Referans17 Gökbilgin, Tayyip, “Süleyman I”, Türkler Ansiklopedisi.
• Referans18 Hammer, Von Joseph, Osmanlı Tarihi, çev. Mehmet Ata, MEB, İstanbul 1991.
• Referans19 Heyet, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Çağ Yayınları, İstanbul 1989.
• Referans20 Hoca Sadettin Efendi, Tâcü’t-Tevârih, sad. İsmet Parmaksızoğlu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1979.
• Referans21 Hüseyniklioğlu, Ayşegül, Mühimme Defterlerine göre Osmanlı Devleti’nde Eşkıyalık Olayları, FÜSBE, (Yüksek Lisans Tezi), Elâzığ 2001.
• Referans22 İlgürel, Mücteba, “Celâlî İsyanları”, DİA, İstanbul 1993.
• Referans23 İnalcık, Halil, Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar II. Tegayyür ve Fesad Dönemi (1603-1656) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Referans24 İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), çev. Ruşen Sezer, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003.
• Referans25 İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, ed. Halil İnalcık-Donald Quataert, çev. Berktay, Halil, Eren Yayıncılık, İstanbul 2000.
• Referans26 Karadeniz, Hasan Basri, “Osmanlı Devleti'nin Beylikleri İlhak Siyaseti ve Dulkadirli Beyliği'nin İlhakı”, Türkler Ans.
• Referans27 Kartekin, Enver, Ramazanoğulları Beyliği Tarihi, Doğuş Matbaası, İstanbul 1979.
• Referans28 Remzi Kılıç, “Kanuni Sultan Süleyman’ın Irakeyn Seferi Öncesi Anadolu’da Meydana Ortaya Çıkan Bazı Gelişmeler,1533-1535”, Türk Kültürü, yıl: 38, sayı: 442 (Ankara 2000.).
• Referans29 Kurt, Metin-Woodhead, Christine, Kanuni ve Çağı, çev. Sermet Yalçın, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2002.
• Referans30 Kurt, Yılmaz-Erdoğdu, M. Akif, Çukurova Tarihinin Kaynakları IV, Adana Evkaf Defteri T.T.K Ankara 2000.
• Referans31 Kurt, Yılmaz, “Pîrî Mehmet Paşa Ramazanoğlu” DİA, Ankara 2007.
• Referans32 Öz, Baki, Osmanlı’da Alevi Ayaklanması, Ant Yayınları, İstanbul 1992.
• Referans33 Öztuna, Yılmaz, Yavuz Sultan Selim, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul trs.
• Referans34 Pamuk, Şevket, Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2007
• Referans35 Pitcher, Donald Edgar, Osmanlı İmparatorluğunun Tarihsel Coğrafyası, çev. Bahar Tırnakcı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001.
• Referans36 Ramazanoğlu, Gözde, Adana’da Tarih, Tarihte Adana, Etik Yayınları, İstanbul 2012.
• Referans37 Solak-Zâde, Mehmet Hemdemi Çelebi, Solak-Zâde Tarihi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989.
• Referans38 Sümer, Faruk, “Çukurova Tarihine Dair Araştırmalar (Fetihten XVI. Yüzyılın İkinci Yarısına Kadar)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, AÜDTCF, cilt: 1, sayı:1 (Ankara 1964).
• Referans39 _____, Safevi Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1992.
• Referans40 Süreyya, Mehmet, Sicill-i Osmani yahut Tezkire-i Meşahir-i Osmaniyye, haz. Mustafa Keskin, Ayhan Öztürk, Ramazan Tosun, Sebil Yayınevi, İstanbul 1996.
• Referans41 Tızlak, Fahrettin, “Teke Türkmenlerine Osmanlıların Bakış Açısı”, XIV. Türk Tarih Kongresi, Ankara 9-13 Eylül 2002.
• Referans42 Topkapı Sarayı Arşivi H. 951-952 Tarihli ve E. 12321 Mühimme Defteri.
• Referans43 Turan, Ahmet-Yıldız, Harun, Tarihten Günümüze Anadolu Aleviliği, OMÜİFD, 2008, sayı: 26-27.
• Referans44 Turan, Şerafettin, Kanuni Süleyman Dönemi Taht Kavgaları, Bilgi Yayınevi, Ankara 1997.
• Referans45 Türk Dünyası El Kitabı, Türk Dünyasını Araştırma Enstitüsü, Ankara 2001.
• Referans46 Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara1994.
• Referans47 Ünver, Günay-Harun, Güngör, Türk Din Tarihi, Laçin Yayınları, İstanbul 1998.
• Referans48 Üzüm, İlyas, “Kızılbaş”, DİA, Ankara 2002.
• Referans49 Yiğit, Fatma Akkuş, “Ramazanoğulları Beyliği’nin Kuruluşu”, Akademik Bakış, cilt: 7, sayı: 13 (Kış 2013).
• Referans50 Yücel, Yaşar- Sevim, Ali, Fatih, Yavuz, Kanuni, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991
• Referans51 Yücel, Yaşar- Ali, Sevim, Türkiye Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1995.
• Referans52 Zaim, Sabahaddin, Osmanlı Ansiklopedisi, ed. Güler Eren, Semih Ofset, Ankara 1999.