HZ. PEYGAMBER DÖNEMİNDE SANCAK KULLANIMI VE SANCAKTARLIK YAPAN SAHÂBÎLER

Year 2022, Volume: 22 Issue: 2, 325 - 344, 30.12.2022

Feridun Tekin

https://doi.org/10.30627/cuilah.1176104

Abstract

Bir devlet veya milleti oluşturan gruplar tarih boyunca kendilerini ifade edebilmek için değişik bayraklar edinmişlerdir. Bu bayraklar o topluluklar için bir varoluş, bir aidiyet, bir simge ve bir farkındalık oluşturmuştur. Sancak veya bayraklar sadece elle tutulan gözle görülen bir nesne değil aynı zamanda taşımış olduğu mana itibarıyla bir değer ifade etmişlerdir. Bayrak sayesinde insanlar bir araya gelmiş; aynı hedef ve amaç için ortak hareket etme imkânı bulmuştur. İslâm öncesi dönemde Araplar arasında bayrak ve sancak için özel bir teşkilat kurulmuştur. Livâ teşkilatı olarak adlandırılan bu yapı savaşlar öncesinde harekete geçer, savaş bitinceye kadar komutanın denetim ve gözetiminde olurdu. Hz. Peygamber, Medine döneminde gazve ve seriyyelerde sancak açmış, bu maksatla değişik sahabeleri görevlendirmiştir. Resûlullah (s) sancak vereceği sahâbîlere özenle seçerek kendilerine vazifeler vermiştir. Sancaktar olan sahâbîler sancak taşımanın sorumluluğu ve yüksek motivasyonla görevlerini icra etmişlerdir.

Keywords

İslâm tarihi, Gazve, Seriyye, Sancak, Sancaktar

Use of Banner During The Prophet’s Reign and The Companis who Served as Bannerbearer

Abstract

Groups forming a state or nation have acquired different flags throughout history to express themselves. These flags have created an existence, a belonging, a symbol and an awareness for those communities. Banners or flags are not only an object that can be seen with the hand, but also expressed a value in terms of the meaning it carries. Thanks to the flag, people came together; found the opportunity to act jointly for the same goal and purpose. In the pre-Islamic period, a special organization was established among the Arabs for flags and banners. This structure, called the Livâ organization, would take action before the wars and would be under the control and supervision of the commander until the end of the war. During the Medina period, the Prophet opened a banner in ghazva and sariyyas and appointed different companions for this purpose. The Messenger of Allah (pbuh) carefully selected the Companions to whom he would give the banner and assigned duties to them. Companions who became standard bearers performed their duties with the responsibility of carrying the banner and with high motivation.

Keywords

History of Islam, Ghazwa, Sariyya, Banner, Bannerbearer

References

• Algül, Hüseyin. “Gâbe Gazvesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13/267. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Algül, Hüseyin, “Gazve”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13/488. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Algül, Hüseyin, “Mus’ab b. Umeyr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/226-227. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Avcı, Casim. “Kaynukâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/88. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
• el-Belâzürî, Ebul’l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Cebbar, Ensâbü’l-Eşrâf, thk. Süheyl Zekkâr, 13 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1996.
• Bicavî, Ali Muhammed Bicâvî, İbrahim, Muhammed Ebü’l-Fazl. Eyyamü’l Arab fi’l-İslâm, Beyrut: Darû’l-Ceyl, 1988.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as b. İshâk el-Ezdî es-Sicistânî, el-Kütübü's-Sitte ve Şüruhuha: Sünenu Ebî Dâvûd, fihrist. Bedreddin Çetiner, 4 Cilt. 2. Basım., İstanbul: Çağrı Yayınları; Tunis: Dâru Sahnûn, 1992.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as b. İshâk el-Ezdî es-Sicistânî, Sünen-i Ebû Dâvûd terceme ve şerhi, haz. Necati Yeniel, Hüseyin Kayapınar; yay. haz. Beşir Eryarsoy, 16 Cilt. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1988-2003.
• Ezrakî, Ebü'l-Velid Muhammed b. Abdullah, Ahbâru Mekke ve ma cae fiha mine'l-asar, thk. Rüşdi es-Salih Melhese, 2. Basım., Cidde, 2005.
• Halife b. Hayyat, Ebû Amr eş-Şeybânî, Tarih, thk. Ekrem Ziyâ el-Ömerî, 2. Basım., Riyad: Daru Taybe, 1985.
• Hamidullah, Muhammed, Mecmuatü'l-vesaiki's-siyasiyye li'l-ahdi'n-nebevi ve'l-hilafe, 5. Basım., Beyrut: Dârü'n-Nefâis, 1985.
• Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, trc: Salih Tuğ, 2 Cilt. 5. Basım., İstanbul: İrfan Yayıncılık, 1993.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed Kurtubî, ed-Dürer fî ihtisari'l-megazi ve's-siyer, thk. Şevki Dayf, 2. Basım., Kahire: Dârü’l-Ma’ârif, 1983.
• İbn Cemaa, Ebû Ömer İzzeddin Abdülazîz b. Muhammed b. İbrâhim, el-Muhtasarü'l-kebir fî sireti'r-Resul, thk. Sami Mekki Ani, Amman: Dârü'l-Beşir, 1993.
• İbnü’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. el-Muntazam fî Târihi'l-Mülûk ve'l-Ümem. thk. Muhammed Abdülkadir Ata, Mustafa Abdülkadir Ata. 18 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. 1992.
• İbn Ebû Şeybe, Ebu Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrahim, Kitabü'l-Megazi, dirase ve tahkik. Abdülaziz b. İbrahim el-Amrî, 2. Basım., Riyad: Dâru Künûzi İşbiliyâ (Künûzu İşbiliyâ), 2001.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’I-Hasan İzzuddin Ali b. Muhammed el-Cezerî. Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe, thk. Ali Muhammed Muavviz v dğr., 8 Cilt. Beyrut: Darû’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’I-Hasan İzzuddin Ali b. Muhammed el-Cezerî, el-Kâmil fi't-Târih, thk. Ebi’l-Fida Abdullah el-Kadî, 11 Cilt, Beyrut: Darû’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihabüddîn Ahmet b. Ali b. Muhammed el-Askalânî, el-İsâbe fi Temyîzî’s-Sahâbe, dirase ve tahkik Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavvaz, 9 Cilt. Beyrut: Darû-l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• İbn Hibban, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibban b. Ahmed et-Temîmî, Kitâbü's-sikat, 10 Cilt. Haydarabad, Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye, 1978.
• İbn Hîşâm, Ebû Muhammed Abdulmelik, es-Siretü'n-nebeviyye, thk: Mustafa es-Sekka, İbrahim el-Ebyari, Abdülhafız Şelebi, 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai't-Türâsi'l-Arabi, ts.
• İbn Kesir, Ebü'l-Fidâ İmadüddîn İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’n-Nihâye, thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, 21 Cilt. Cize: Hicr li't-Tıbaa ve'n-Neşr, 1997-1999.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe Dîneverî. el-Maârif. thk. Servet Ukkaşe, 8 Cilt. 4. bs., Kahire: Dârü'l-Maârif, 1969.
• İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d Ebû Abdillah el-Basrî. et-Tabakâtü’l-Kübrâ, thk. Muhammed Abdulkadir Ata, 9 Cilt, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İbn Seyyidünnas, Ebü'l-Feth Fethuddin Muhammed b. Muhammed, Uyunü'l-eser fî fünuni'l-megazi ve'ş-şemail ve's-siyer, thk. Muhammed el-Îdü'l-Hatrâvî, Muhyiddin Müstû, 2 Cilt. Medine: Dârü't-Türas, 1992.
• İbrahim, Muhammed Ebü’l-Fazl, Ali Muhammed Bicâvî, Eyyamü’l Arab fi’l-İslâm, Beyrut: Darû’l-Ceyl, 1988.
• İslâm Medeniyet Tarihi, 15 Cilt. edt. Mehmet Şeker, İstanbul: Siyer Yayınları, 2018.
• Makrizî, Ebü'l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Ali b. Abdülkadir, İmtaü’l-esmâ’ bima li’n-nebi mine’l-ahvâl ve’l-emval ve’l-hafede ve’l-metâ’, tahkik ve talik: Muhammed Abdülhamid en-Nemisi, 15 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Mütercim Âsım Efendi, el-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi, edt. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014.
• Musa b. Ukbe b. Ebû Ayyaş Esedî, el-Megazi, Rabat: Câmiatu İbn Zühr, 1994.
• Süheyli, Ebü'l-Kâsım Abdurrahman b. Abdullah b. Ahmed, er-Ravzü'l-ünüf fî şerhi's-Sireti'n-nebeviyye li-İbn Hişam, thk: Mecdî b. Mansur b. Seyyid el-Şûrâ, 4 Cilt. Lübnan: Darû’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
• Şahin, İlhan. “Sancak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/97. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Şakir, Abdülhamid. Gazavatü’r-Resûl (s.a.v), Lübnan, 1996.
• Şâmî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf Sâlihî, Sübülü'l-hüda ve'r-reşad fî sireti hayri'l-ibad, thk. Abdülazîz Abdülhalik Hilmi, 12 Cilt. Kahire: Vizaretü’l-Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslâmiyye, 1997.
• Şulul, Kasım. Son Peygamber Hz. Muhammed’in Hayatı, 3. Basım., İstanbul: Siyer Yayınları, 2018.
• Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdilkebîr b. Muhammed Hasenî İdrîsî, Hz. Peygamber’in Yönetimi, et-Terâtîbu’l-İdariyye, çev. Ahmet Özel, 2 Cilt. 2. Basım., İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.
• Kilaî, Ebü'r-Rebi' Süleyman b. Musa, el-İktifa' fî megazi Resulillah ve's-selaseti'l-hulefa, thk: Mustafa Abdülvahid, 2 Cilt. Kahire: Mektebetü'l-Hanci, 1970.
• Köksal, Mustafa Âsım. İslam Tarihi: Hazreti Muhammed (a.s) ve İslamiyet: Medine Devri, 13 Cilt. 3. Basım., İstanbul: Işık Yayınları, 1987.
• Köprülü, M. Fuad. “Bayrak”, MEB İslâm Ansiklopedisi, 2/402. 5. Basım., İstanbul: MEB Yayınları, 1979.
• en-Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb, el-Kütübü's-Sitte ve Şüruhuha: Sünenü’n-Nesâî, fihrist. Bedreddin Çetiner, 8 Cilt. 2. Basım., İstanbul: Çağrı Yayınları; Tunis: Dâru Sahnûn, 1992.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerir, Tarihu’r-Rusül ve’l-Mülük, thk: Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim,11 Cilt. 2.bs., Mısır: Dârû’l- Maârif, 1968.
• Tantavî, Muhammed Seyyid, es-Seraya'l-harbiyye fi'l-ahdi'n-nebevi, Kahire:ez-Zehra li'l-İ'lami'l-Arabi, 1990.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî, el-Kütübü's-Sitte ve Şüruhuha: Sünenü’t-Tirmizi, fihrist: Bedreddin Çetiner, 8 Cilt. 2. Basım., İstanbul: Çağrı Yayınları; Tunis: Dâru Sahnûn, 1992.
• Orazsahedov, Abdylla. “İslâm’ın İlk Sancaktârı Büreyde Bin Husayb el-Eslemî’nin Hayatı”, Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/2 (2017), 209-243.
• Önkal, Ahmet. “Katan Seferi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/28. İstanbul: TDV Yayınları, 2022.
• Özdemir, Serdar Özdemir. “Seriyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/566, İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer. Kitabu’l-Meğâzî, thk. Marsden Jones, 3 Cilt. 3. Basım., Beyrut: Âlemü'l-Kütüb, 1984.
• Yakut Hamevi, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh Hamevî Bağdâdî, Mu'cemü'l-büldan, 5 Cilt. Beyrut: Dâru Sadır, 1977.