Sülfürlü Mineraller İçeren Maden Yataklarında İşletme Sırasında ve Sonrasında Asit Kaya (Maden) Drenajlarının Oluşup Oluşmayacağına Yönelik Kestirimler: Akdağ, Karıncadağ ve Bolkardağ Örneği

Yıl 2014, Cilt: 29 Sayı: 1, 109 - 126, 25.07.2016

Mesut Anıl Ali Can Özdemir Zehra Altınçelep Emine Demirel

https://doi.org/10.21605/cukurovaummfd.242858

Öz

Parajenezlerinde sülfürlü mineraller içeren madenlerin gerek işletilmeleri sırasında ve gerekse işletme sonrası başta akifer kaynakları olmak üzere çevrede oluşturacakları asit kaya/maden drenajı oluşup oluşmayacağının önceden kestirilmesi önemlidir. Türkiye’de son 20 yıldır önem kazanan bu konularda henüz bir geleneğin oluşturulduğu söylenemez. Ancak özellikle düşük tenörlü altın madenleriyle gündeme gelen çok geniş alanlarda sürdürülen açık işletmeler ve büyük hacimli topografik değişimler çevresel kirlenmeler konusunda dikkat çekmiş ve asit kaya/maden drenajlarının sorgulanmasını gerektirmiştir. Bu çalışmada varlığı Roma Döneminden beri bilinen Bolkardağ, Karıncadağ ve Akdağ polimetalik parajenezlerinde yer alan başta pirit olmak üzere sülfürlü minerallerin oluşturacağı asidite ile bunları nötürlemede en etkin formasyonlar olan karbonatlı yankayaçlar dikkate alınarak kestirimde bulunulmuştur. Birinci bölümde öngörülerin (kestirimin) yapılabilmesi için cevherleşmelerin görüldüğü bölgenin genel jeolojisi özetlenmiş, önceki çalışmalar ve bu dönemde alınan numunelerin parajenezindeki tüm minerallerin mineralojik incelemesi hem cevher mikroskopisi ve hem de kimyasal içerikleri XRF yöntemiyle kontrol edilmiş ve XRD difraktometreleri çekilerek faz analizleri yapılmıştır. İkinci bölümde ise derlenen verilere göre asit/baz hesaplamaları yapılarak drenajın oluşup oluşmayacağına karar verilecektir

Anahtar Kelimeler

Genel jeoloji, Sülfürlü mineraller, Mineraloji, Asit kaya/Maden drenajı, Karıncadağ- Bolkardağ

Predictions Related to Whether Acide Mine Drainages will Occur or not in Mine Deposits Containing Sulphurous Minerals During and after Operating: Examples of Akdağ, Karıncadağ and Bolkardağ

Öz

It is important that the prediction of whether acide mine drainage will be occur or not at the mines containing sulphurous minerals in their paragenesis not only during the processing but also after the exploitation. It cannot be said to being created a custom about these issues coming into prominence in the last 20 years. But, open pit mines exploited in too large area due to low grade gold mines and topographic changes at spacious volumes attracted the attention about environmental contamination and necessitated to being investigated acid mine drainages. In this study, it was foretold by considering acidity which will be created by sulphurous minerals such as pyrite located on Bolkardağ, Karıncadağ and Akdağ polymetallic paragenesises known since Roman ages and carbonated wall rock formations which are the best affective formation for neutralising this acidity. In the first chapter, general geology of the area was summarized and mineralogical analysises of all of the minerals in the paragenesis were revealed by applying XRF and XRD methods addition to ore microscopy method. In the second chapter, whether drainage will be occur or not is going to be decided by calculating acid/base equilibrium according to the compiled data

Anahtar Kelimeler

General geology, Mineralogy, Sulphide minerals, Acid rock/mine of the drainage, Karıncadağ-Bolkardağ

Kaynakça

• 1. Dilek, S., 2009., Maden-Madencilik, Altın ve Çevre, Altın Politikaları Sempozyumu, TMMOB Mad. Müh. Odası. Ankara.
• 2. Karadeniz, M., 2008. Sülfürlü Madenlerin Sorunu Asit Maden Drenajı ve Çözümü, MMO Yayını, 231 s, Ankara.
• 3. Çevikbaş, A., 1991. Ulukışla-Çamardı (Niğde) Tersiyer Havzasının Jeodinamik Evrimi ve Maden Yatakları Yönünden Önemi, Doktora Tezi, İ.Ü. Müh. Fak. Jeoloji Müh. Böl., 235 s. (Yayınlanmamış), İstanbul.
• 4. Çevikbaş, A., Öztunalı, Ö., 1991. Ulukışla- Çamardı (Niğde) Havzasının Maden Yatakları, Jeoloji Mühendisliği, 39, 22-40, Ankara.
• 5. Akyıldız, M.,1999. Pozantı’nın (Adana) Doğu (Akdağ) ve Kuzeydoğusunda (Karıncadağ) Yüzeyleyen Kurşun-Çinko Yatakları, Ç. Ü. Fen Bilimleri, Enst., Doktora Tezi, 189 s.
• 6. Uçar, L., 1997. Gülek-Pozantı-Kamışlı (NW Adana) Dolayının Stratigrafik ve Sedimanter Petrografik İncelenmesi, Ç.Ü Fen. Bil. Ens. Doktora Tezi. 472 s.
• 7. Demirtaşlı, E., Turhan, N., Bilgin, A. Z., 1986. Bolkar Dağları ile Ereğli-Ulukışla Havzasının Genel Jeolojisi. MTA Jeoloji etüdleri dairesi, 133 s., Ankara.
• 8. Yetiş, C, 1978. Çamardı (Niğde ili) Yakın ve Uzak Dolayının Jeoloji İncelemesi ve Ecemiş Yanlım Kuşağının Maden Boğazı-Kamışlı Arasındaki Özellikleri: İ.Ü. Fen Fak., Doktora tezi, 151 s, yayınlanmamış.
• 9. Anıl, M., Çetin, H., 2013. Adana ili, Pozantı İlçesi Karıncadağ Mevkiinde Bulunan ve Ruhsat Hukuku Koza Altın İşletmeleri A.Ş. de Bulunan IV. Grup Maden İşletme (Kompleks Cevher/Bakır, Kurşun, Çinko, Altın ve Gümüş) Sahasının Asit Kaya/Maden Drenajı Hususunda İnceleme Raporu, Ç.Ü. Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, (Yayınlanmamış