Sağlık Harcamalarının Etkinliği ile Temel Makroekonomik Değişkenler Arasındaki İlişki: MIST Ülkeleri Üzerine Kanıtlar

Year 2025, Volume: 11 Issue: 2, 478 - 494, 30.11.2025

Cuma Çakmak , Yaşar Turna , İsmail Biçer

https://doi.org/10.30613/curesosc.1750343

Abstract

Bu çalışma, sağlık harcamalarının teknik etkinliği ile temel makroekonomik değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Hedef, ülkelerin sağlık harcamalarını sağlık sonuçlarına ne kadar verimli dönüştürebildiğini değerlendirmektir. Çalışma, 2000–2022 döneminde Endonezya, Meksika, Güney Kore ve Türkiye’ye ait Dünya Bankası verilerini kapsamaktadır. İlk aşamada, Veri Zarflama Analizi (VZA) ile özel, kamu ve cepten yapılan sağlık harcamaları girdi; doğumda yaşam beklentisi ve bebek ölüm oranı ise çıktı olarak kullanılarak teknik etkinlik skorları hesaplanmıştır. İkinci aşamada, Dumitrescu-Hurlin panel nedensellik testi ile sağlık harcama etkinliği ile işsizlik, enflasyon ve kişi başı gelir arasındaki ilişkiler analiz edilmiştir. VZA sonuçları, ülkeler arasında sağlık harcamalarının etkinliğinde farklılıklar olduğunu göstermektedir. Nedensellik analizinde, kişi başına gelir ile sağlık harcama etkinliği arasında çift yönlü nedensellik tespit edilmiştir. Ayrıca, sağlık harcama etkinliğinden işsizlik ve enflasyona doğru tek yönlü nedensellik bulunmuştur. Sonuçlar, sağlık harcamalarının etkinliğinin yalnızca sağlık sonuçlarını değil, makroekonomik istikrarı da etkilediğini ortaya koymaktadır. Özellikle, etkinliğin artması işsizlik ve enflasyonun azalmasına katkı sağlayabilir. Kişi başı gelirle etkinlik arasındaki karşılıklı ilişki, ekonomik büyüme ile etkili sağlık harcamalarını birlikte hedefleyen politikaların önemini vurgulamaktadır.

Keywords

Sağlık Harcamaları , Sağlık Hizmetleri , Kişi Başı Gelir , Makroekonomik Göstergeler

The Relationship Between Health Expenditure Efficiency and Key Macroeconomic Variables: Evidence from MIST Countries

Abstract

This study investigates the Granger causality relationship between the technical efficiency of health expenditures and key macroeconomic indicators. The aim is to assess how efficiently countries convert healthcare spending into health outcomes. The analysis covers Indonesia, Mexico, South Korea, and Türkiye over the period 2000–2022 using World Bank data. In the first stage, Data Envelopment Analysis (DEA) is applied to compute technical efficiency scores, using private, public, and out-of-pocket health expenditures as inputs, and life expectancy at birth and infant mortality rate as outputs. In the second stage, the Dumitrescu-Hurlin panel causality test examines causal links between health expenditure efficiency and macroeconomic variables: unemployment, inflation, and per capita income. The DEA results reveal differences in efficiency levels among the countries studied. The causality analysis identifies a bidirectional relationship between per capita income and health expenditure efficiency. Additionally, unidirectional causality is observed from efficiency scores to both unemployment and inflation. The findings suggest that improving health expenditure efficiency not only enhances health outcomes but also influences macroeconomic stability. While rising efficiency seems linked to lower unemployment and inflation, this claim should be moderated to avoid implying a causal relationship. Moreover, the feedback loop between per capita income and efficiency underscores the need for policies that promote both economic growth and effective healthcare spending.

Keywords

Health Expenditures , Health Services , Per Capita Income , Macroeconomic Indicators

References

• Afonso, A., & Aubyn, M. S. (2005). Non-parametric approaches to education and health efficiency in OECD countries. Journal of Applied Economics, 8(2), 227–246.
• Akın, F., Dinçer, S., & Özdemir, M. G. (2024). G-7 ülkelerinde göç, karbon emisyonu ve ekonomik büyüme ilişkisi: Dumitrescu-Hurlin panel nedensellik analizi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 16(30), 36–50. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.1427932
• Akin, C. S. (2007). Sağlık ve sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye’de sağlık sektörü ve harcamaları [Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. İstanbul, Türkiye.
• Akobi, K. C., Umeora, C. E., & Atueyi, C. L. (2021). Government expenditure and inflation rate in Nigeria. International Journal of Business Systems and Economics, 13(4), 276–293.
• Alper, A., & Oransay, G. (2015). Cari açık ve finansal gelişmişlik ilişkisinin panel nedensellik analizi ekseninde değerlendirilmesi. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 1(2), 73–85. https://doi.org/10.20979/ueyd.182896
• Amiri, M. M., Kazemian, M., Motaghed, Z., & Abdi, Z. (2021). Systematic review of factors determining health care expenditures. Health Policy and Technology, 10(2), 100498. https://doi.org/10.1016/j.hlpt.2021.01.004
• Badri, A. K., & Badri, S. K. (2016). Health spending and economic growth in selected OECD countries. American Journal of Clinical Neurology and Neurosurgery, 2(1), 5–9.
• Bassey, J. U., Riman, H. B., & Edu, B. E. (2025). Health care expenditure in Nigeria: Does the level of government spending really matter? SSRN. https://ssrn.com/abstract=1540279 (Accessed July 12, 2025)
• Bayraktutan, Y., & Alancıoğlu, E. (2020). Sağlık harcamaları-iktisadi büyüme ilişkisi: Seçilmiş OECD ülkeleri için panel bootstrap Granger nedensellik analizi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 1–12.
• Behdioğlu, S., & Özcan, A. G. G. (2009). Veri zarflama analizi ve bankacılık sektöründe bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 301–326.
• Behera, D. K., & Dash, U. (2017). Impact of GDP and tax revenue on health care financing: An empirical investigation from Indian states. Theoretical and Applied Economics, 2(611), 249–266.
• Behera, D. K., & Dash, U. (2019). Prioritization of government expenditure on health in India: A fiscal space perspective. Socio-Economic Planning Sciences, 68, 100667. https://doi.org/10.1016/j.seps.2018.11.004
• Bhargava, A., Jamison, D. T., Lau, L. J., & Murray, C. J. (2001). Modeling the effects of health on economic growth. Journal of Health Economics, 20(3), 423–440. https://doi.org/10.1016/S0167-6296(01)00073-X
• Bloom, D. E., & Canning, D. (2008). Population health and economic growth (Commission on Growth and Development Working Paper No. 24).
• Bustamante, A. V., & Shimoga, S. V. (2017). Comparing the income elasticity of health spending in middle-income and high-income countries: The role of financial protection. International Journal of Health Policy and Management, 7(3), 255. https://doi.org/10.15171/ijhpm.2017.83
• Castaldo, A., Antonelli, M. A., De Bonis, V., & Marini, G. (2020). Determinants of health sector efficiency: Evidence from a two-step analysis on 30 OECD countries. Economics Bulletin, 40(2), 1651–1666.
• Cole, M. A., & Neumayer, E. (2006). The impact of poor health on total factor productivity. Journal of Development Studies, 42(6), 918–938. https://doi.org/10.1080/00220380600774681
• Coşkun Yılmaz, S. (2023). The effect of health and education expenditures on the employment: Empirical evidence from Türkiye. Journal of Economics and Research, 4(2), 21–34. https://doi.org/10.53280/jer.1357586
• Çalışkan, Ş., Karabacak, M., & Meçik, O. (2013). Türkiye’de eğitim-ekonomik büyüme ilişkisi: 1923–2011 (kantitatif bir yaklaşım). Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(21), 29–48.
• Çıraklı, Ü. (2019). Türkiye’de makroekonomik faktörler ile sağlık harcamaları ve Sağlık Bakanlığı bütçesi arasındaki ilişkinin ARDL sınır testi yaklaşımı ile incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 581–596. https://doi.org/10.32709/akusosbil.449527
• Demir, M. A. (2020). Gelir dağılımı eşitsizliği ve lüks mal ithalatı arasında panel nedensellik analizi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 12(23), 419–430. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.722642
• Dumitrescu, E. I., & Hurlin, C. (2012). Testing for Granger non-causality in heterogeneous panels. Economic Modelling, 29(4), 1450–1460. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2012.02.014
• Elmi, Z. M., & Sadeghi, S. (2012). Health care expenditures and economic growth in developing countries: Panel co-integration and causality. Middle East Journal of Scientific Research, 12(1), 88–91. https://doi.org/10.5829/idosi.mejsr.2012.12.1.64196
• Feliciano, M., Bezerra, A. F. B., & Santo, A. C. G. D. E. (2017). Economic growth and inflation rate: Implications for municipal revenue and health expenditure of the municipalities of Pernambuco, Brazil. Ciência & Saúde Coletiva, 22, 1979–1990. https://doi.org/10.1590/1413-81232017226.05252016
• Gençoğlu, P., Kuşkaya, S., & Büyüknalbant, T. (2020). Seçilmiş OECD ülkelerinde sağlık harcamalarının sürdürülebilirliğinin panel birim kök testleri ile değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 75(4), 1283–1297. https://doi.org/10.33630/ausbf.498440
• Göçer, İ., Mercan, M., & Hotunluoğlu, H. (2012). Seçilmiş OECD ülkelerinde cari işlemler açığının sürdürülebilirliği: Yatay kesit bağımlılığı altında çoklu yapısal kırılmalı panel veri analizi. Maliye Dergisi, 163, 449–467.
• Gönüllü, O. (2024). Ekonomik kalkınma ve insani kalkınma ilişkisi: Kırılgan Beşli ülkeleri üzerine ampirik bir analiz. İnsan ve İnsan, 11(37), 27–40. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.1368996
• Grosskopf, S., Self, S., & Zaim, O. (2006). Estimating the efficiency of the system of healthcare financing in achieving better health. Applied Economics, 38(13), 1477–1488. https://doi.org/10.1080/0003684050042479
• Hartwig, J. (2008). What drives health care expenditure?—Baumol's model of ‘unbalanced growth’ revisited. Journal of Health Economics, 27(3), 603–623. https://doi.org/10.1016/j.jhealeco.2007.05.006
• Hollingsworth, B., & Wildman, J. (2003). The efficiency of health production: Re-estimating the WHO panel data using parametric and non-parametric approaches to provide additional information. Health Economics, 12(6), 493–504. https://doi.org/10.1002/hec.83
• Khan, H. N., Khan, M. A., Razli, R. B., et al. (2016). Health care expenditure and economic growth in SAARC countries (1995–2012): A panel causality analysis. Applied Research in Quality of Life, 11, 639–661. https://doi.org/10.1007/s11482-015-9385-z
• Kirigia, J. M., Emrouznejad, A., Sambo, L. G., Munguti, N., & Liambila, W. (2004). Technical efficiency of public hospitals in Kenya: A data envelopment analysis. Journal of Medical Systems, 28(2), 155–166. https://doi.org/10.1023/B:JOMS.0000023298.31972.c9
• Kim, Y. E., & Loayza, N. (2019). Productivity growth: Patterns and determinants across the world. World Bank Policy Research Working Paper, (8852). https://ssrn.com/abstract=3386434
• Koçbulut, Ö., & Altıntaş, H. (2016). İkiz açıklar ve Feldstein-Horioka hipotezi: OECD ülkeleri üzerine yatay kesit bağımlılığı altında yapısal kırılmalı panel eşbütünleşme analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (48), 145–174. https://doi.org/10.1501/sbfder_0000002355
• Lu, C., Schneider, M. T., Gubbins, P., Leach-Kemon, K., Jamison, D., & Murray, C. J. (2010). Public financing of health in developing countries: A cross-national systematic analysis. The Lancet, 375(9723), 1375–1387. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(10)60233-4
• Melgen-Bello, L., & García-Prieto, C. (2017). Analysis of health expenditure efficiency in countries of Latin America and the Caribbean. Salud Pública de México, 59(5), 583–591. https://doi.org/10.21149/7816
• Miller, S. M., & Upadhyay, M. P. (2000). The effects of openness, trade orientation, and human capital on total factor productivity. Journal of Development Economics, 63(2), 399–423. https://doi.org/10.1016/S0304-3878(00)00112-7
• Ogungbenle, S., Olawumi, O. R., & Obasuyi, F. O. T. (2013). Life expectancy, public health spending and economic growth in Nigeria: A vector autoregressive (VAR) model. European Scientific Journal, 9(19).
• O’Neill, J. (2011). Down with “emerging markets”. Project Syndicate. https://prosyn.org/GAhP3Xx
• Onya, O. R., Uzoigwe, M. C., Ovat, E. O., Abane, O. P., & Osa, I. P. (2024). Public health expenditure, government effectiveness and labour productivity in West Africa. Nurture, 18(1), 55–72. https://doi.org/10.55951/nurture.v18i1.543
• Özden, Ü. (2008). Veri zarflama analizi (VZA) ile Türkiye’deki vakıf üniversitelerinin etkinliğinin ölçülmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37(2), 167–185.
• Pakdaman, M., Geravandi, S., Askari, R., Askarishahi, M., & Afzali, H. R. (2019). The effect of macroeconomic indicators on health-care expenditure in Iran. Journal of Education and Health Promotion, 8(1), 123. https://doi.org/10.4103/jehp.jehp_453_18
• Pesaran, M. H., & Yamagata, T. (2008). Testing slope homogeneity in large panels. Journal of Econometrics, 142(1), 50–93. https://doi.org/10.1016/j.jeconom.2007.05.010
• Piabuo, S. M., & Tieguhong, J. C. (2017). Health expenditure and economic growth—A review of the literature and an analysis between the economic community for central African states (CEMAC) and selected African countries. Health Economics Review, 7(1), 23. https://doi.org/10.1186/s13561-017-0159-1
• Prior, D. (2006). Efficiency and total quality management in health care organizations: A dynamic frontier approach. Annals of Operations Research, 145, 281–299. https://doi.org/10.1007/s10479-006-0036-
• Raifu, I. A., Aminu, A., Afolabi, J. A., & Obijole, E. O. (2024). Government expenditure and unemployment nexus in Nigeria: Does institutional quality matter? Journal of Public Affairs, 24(2), e2917. https://doi.org/10.1002/pa.2917
• Ravangard, R., Hatam, N., Teimourizad, A., & Jafari, A. (2014). Factors affecting the technical efficiency of health systems: A case study of Economic Cooperation Organization (ECO) countries (2004–10). International Journal of Health Policy and Management, 3(2), 63–68. https://doi.org/10.15171/ijhpm.2014.6
• Rengin, A. K. (2012). The relationship between health expenditures and economic growth: Turkish case. International Journal of Business Management and Economic Research, 3(1), 404–409.
• Selim, S., Uysal, D., & Eryiğit, P. (2014). Türkiye’de sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin ekonometrik analizi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 13–24.
• Sghari, M. B. A., & Hammami, S. (2013). Relationship between health expenditure and GDP in developed countries. IOSR Journal of Pharmacy, 3(4), 41–45. https://doi.org/10.9790/3013-0343041-45
• Sousa, R., Ribeiro, C., Cardoso, C., et al. (2024, January). The interplay of inflation, healthcare spending, and suicide rates: An empirical analysis. In International Conference on Information Technology & Systems (pp. 467–476). Cham, Switzerland: Springer Nature. https://doi.org/10.1007/978-3-031-54235-0_42
• Tajudeen, O. S., Tajudeen, I. A., & Dauda, R. O. (2018). Quantifying impacts of macroeconomic and non‐economic factors on public health expenditure: A structural time series model. African Development Review, 30(2), 200–218. https://doi.org/10.1111/1467-8268.12326
• Taskaya, S., & Demirkiran, M. (2016). The causality between healthcare resources and health expenditures in Turkey: A Granger causality method. International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, 6, 98–103. https://doi.org/10.6007/IJARAFMS/v6-i2/2075
• Tıraş, H. H., & Ağır, H. (2018). OECD ülkelerinde sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Panel nedensellik analizleri. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 6(4), 13–29. https://doi.org/10.21547/jss.444411
• Top, M., Konca, M., & Sapaz, B. (2020). Technical efficiency of healthcare systems in African countries: An application based on data envelopment analysis. Health Policy and Technology, 9(1), 62–68. https://doi.org/10.1016/j.hlpt.2019.11.00
• Turgut, M., Ağırbaş, İ., & Aldoğan, U. (2017). Relationship between health expenditure and inflation in Turkey. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(50), 289–299. https://doi.org/10.16992/ASOS.12475
• Turna, B., & Polat, F. (2024). The effect of macro-economic indicators on voter behavior in Turkey: An analysis on general and local elections of 1980–2019. Journal of Mehmet Akif Ersoy University Economics and Administrative Sciences Faculty, 11(1), 153–171. https://doi.org/10.30798/makuiibf.1220288
• Uçar, A. M., & Yılmaz, S. (2025). İşsizlik Oranı ile Sağlık Harcamaları Arasındaki İlişkinin Analizi: Türkiye Örneği [Analysis of the Relationship Between Unemployment Rate and Health Expenditures: The Case of Türkiye]. Journal of Academic Opinion, 5(1), 7–12. e ISSN: 2791 9447.
• World Bank. (2024). World development indicators. https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators
• World Health Organization. (2001). Macroeconomics and health: Investing in health for economic development: Report of the Commission on Macroeconomics and Health. World Health Organization.
• Yıldırım, M., Özpolat, A., & Özsoy, F. N. (2021). MIST ve BRICS ülkelerinde uluslararası ticaret, küreselleşme ve fosil enerji kullanımı çevresel bozulmayı nasıl etkiliyor?: Panel veri analizi tahmini. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 24(2), 475–484. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.971314
• Zhou, L. L., Ampon-Wireko, S., Wireko Brobbey, E., Dauda, L., Owusu-Marfo, J., & Kachie Tetgoum, A. D. (2020). The role of macroeconomic indicators on healthcare cost. Healthcare, 8(2), 123. https://doi.org/10.3390/healthcare8020123
• Zhu, X., Cai, Q., Wang, J., & Liu, Y. (2014). Determinants of medical and health care expenditure growth for urban residents in China: A systematic review article. Iranian Journal of Public Health, 43(12), 1597–1608.