KOCA RÂGIB PAŞA’NIN MÜNŞEÂT’I VE TARİHÎ EHEMMİYETİ

Year 2016, Volume: 25 Issue: 4, 159 - 172, 30.10.2016

Hüsnü Abdülkadir Özel

Abstract

XVIII. yüzyılın meşhur simalarından biri olan Koca Râgıb Paşa (ö. 1176/1762-1763), başarılı bir devlet adamı olduğu kadar mâhir bir şair ve münşî idi. Elsine-i selâseye vukufiyeti sayesinde sanatkârâne şiirler kaleme alıyor, nesir yazıları vücûda getirebiliyordu. Râgıb Paşa’nın bu çalışmaya konu olan Münşeât’ı, XVIII. yüzyıl Osmanlı bürokrasisinde yaşanan gelişmeler, Râgıb Paşa’nın biyografisi ve devrindeki önemli vakalar ile birlikte değerlendirildiğinde eserin tarihî bakımdan ehemmiyeti anlaşılmaktadır. Râgıb Paşa’nın divitdâr ve mühürdârlığını yapmış olan Ahmed Nüzhet, Paşa’nın ölümünden sonra bu önemli eseri tertip etmiştir. Tertip edilen bu belge suretleri, Râgıb Paşa’nın, sadaret mektupçuluğu, reisülküttaplık, vezâret ve sadâret dönemlerinde kaleme aldığı önemli kayıtlardır. Ayrıca bu vesikalar araştırmacılar için hem edebî hem de tarihî bakımdan değerli bilgiler içermektedir.

Keywords

Koca Râgıb Paşa, münşeât, telhîsât, bürokrasi

References

• Afyoncu, E., (2012), Teşrifatçı Mehmet Âkif Bey-Târih-i Cülûs-ı Sultân Mustafa Hân-ı Sâlis/Sultan Üçüncü Mustafa Tarihi (İnceleme-Tıpkıbasım), Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul. Ahıshalı, R., (2001), Osmanlı Devlet Teşkilatında Reisülküttâblık (XVIII. Yüzyıl), TATAV, İstanbul. Aksan, V., (1997), Savaşta ve Barışta Bir Osmanlı Devlet Adamı Ahmed Resmî Efendi (1700-1783), çev. Özden Arıkan, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. Aktepe, M., (1976), Şemdânizâde Fındıklılı Süleyman Efendi, Mür’i’t-tevârih, C. I, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul. Arslan, M.-Aksoyak, İ., (1994), Haşmet Külliyatı, Sivas. Aycibin, Z., (2002), Ahmed Resmî Efendi’nin Hamîletü’l-küberâ’sı ve Müstakimzâde Zeyli, Belgeler, C. XXII, sy. 26 (2001), 183-226, Ankara. Aydıner, M., (2005), Koca Râgıb Mehmed Paşa-Hayatı ve Dönemi: 1699-1763, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi S. B. E., Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul. ________, (2007), Vak‘anüvis Subhî Mehmed Efendi, Subhî Tarihi (Sâmî ve Şâkir Tarihleri ile Birlikte İnceleme ve Karşılaştırmalı Metin), Kitabevi Yayınları, İstanbul. ________, (2007), “Râgıb Paşa”, TDVİA, C. 34, s. 403-406, Diyanet Vakfı Yay., İstanbul. Aynur, H.- vd, (2012), Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII-Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, Turkuaz Yay., İstanbul. Bostan, İ., (2010), Osmanlılar ve Deniz, Deniz Politikaları, Teşkilat, Gemiler, Küre Yayınları, İstanbul. Derdiyok, İ. Ç., (1999), Osmanlı Devrinde Mektup Yazma Geleneği, Osmanlı Ansiklopedisi, C. 9, s. 731-740, Yeni Türkiye Yay, Ankara. Dîvân-ı Râgıb, (Hicri 1253), Bulak Matbaası, Bulak. Erzi, A.-Lugal N., (1956), Tacizade Sadi Çelebi Münşeât, İstanbul Matbaası, İstanbul. ____________, (1956), Fatih Devrine Ait Münşeat Mecmuası, İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul. Eski Tarz Mektup Suretleri, Süleymaniye Küt., Reşid Efendi, nr. 1059/4. Gültekin, H., (2015), Türk Edebiyatında İnşâ, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara. __________, (2015), “Koca Râgıb Paşa’dan Nâdir Şâh’ın Nedimi Mirza Zeki’ye Cevâb-nâme”, The Journal of Academic Social Science Studies, S: 38, s. 61-70, Bahar 2015, http : // www. jasstudies. com / Makaleler / 589317362 _ 5-Do % C3 % A7 .% 20Dr.%20Hasan%20G%C3%9CLTEK%C4%B0N.pdf, Erişim Tarihi: 03.02.2016, 15:45. -----------------, (2015), “Koca Râgıb Paşa Münşeât’ında Nâdir Şâh ve Caferî Mezhebi Tartışmalarına Dair Mektuplar”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 76, s. 55-76, http : // www. hbvdergisi. gazi. edu. tr / index. php / TKHBVD / article / download /1811/1442, Erişim Tarihi: 05.03.2016, 11:50. Haksever, H., (2009), “Münşeatlarda Yer Alan Tarihi Bilgiler”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (1), s. 24-31, Uşak. ___________, (2016), Koca Râgıb Paşa’nın Padişaha Gönderdiği Üç Telhis, Journal of Turkish Language and Literature, Volume 2, Issue 1(Winter), s. 167-174. Hamadeh, S., Şehr-i Sefâ-18. Yüzyılda İstanbul, İletişim Yay., İstanbul. İlgürel, M.-Ahıshalı R., (1992), Ahmed Resmî Efendi, Halîfetü’r-rüesâ (Sefînetü’r-rüesâ), Enderun Yay., İstanbul. İnalcık, H., (2015), Has-bağçede ‘Ayş u Tarab Nedimler Şairler Mutribler, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul. İnciciyan, P., (1956), XVIII. Asırda İstanbul, çev. Hrand D. Andreasyan, Eren Yay., İstanbul. İsen, M., (1998), “Hoca Neşet”, TDVİA, C. 18, s. 403-406, Diyanet Vakfı Yay., İstanbul. İzgöer, A., (2003), Tahkik ve Tevfik (Osmanlı-İran Diplomatik Münasebetlerinde Mezhep Tartışmaları), Kitabevi Yayınları, İstanbul. Kurtaran, U., (2014), Bir Zamanlar Osmanlı Sultan I. Mahmud ve Dönemi 1730-1754, Atıf Yayınları, Ankara. Kütükoğlu, B., (1994), Vekayi‘nüvis-Makaleler, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul. Kütükoğlu, M., (2013), Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara. Münşeât ve Dîvân-ı Râgıb, Topkapı SMK, Emanet Hazinesi, nr. 1468. Münşeât, Süleymaniye Küt., Râgıb Paşa, nr. 1191. Münşeât-ı Râgıb, Millet Küt., Ali Emiri Edebiyat, nr. 391. Münşeât, İstanbul Üni. Nadir Eserler Küt., nr. 1466. Oral, Y., (1966), Kadı Ömer Efendi, Ruznâme-i Sultan Mahmud Han (Mahmud I. Hakkında 1153/1740-1157/1744 Arası Ruznâme), İstanbul Üniversitesi Tarih Bölümü Mezuniyet Tezi, İstanbul. Özarslan, E., (2007), Harf İnkılâbından Önce Neşredilmiş Türkçe İnşâ, Kitabet, Münşeat Kitapları, Atatürk Üniversitesi T. A. E. Dergisi, S. 34, s. 63-78 Erzurum. Özel, H., (2014), Koca Râgıb Mehmed Paşa’nın Münşe’ât ve Telhîsâtı (Değerlendirme-Metin), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Pakalın, M. Z., (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 3, s. 449, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul. Tarım, Z., (2006), Onsekizinci Yüzyıl Osmanlı Sarayı’nda Bayram Törenleri, Prof. Dr. Mübahat S. Kütükoğlu’na Armağan, s. 573-594, İstanbul. Telhîsât, Medine Kral Abdülaziz Küt., Şeyh Arif Hikmet Mahtûtât, nr. 901/100. Telhîsât-ı Râgıb Paşa, Süleymaniye Küt., Reşîd Efendi, nr. 725. Telhîsât-ı Râgıb, Süleymaniye Küt., Atıf Efendi, nr. 2028. Unan, F., (2013), Küçük Çelebizâde İsmâ‘îl Âsım Efendi, Münşe’ât-ı Âsım, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. ________, (2014), Menâhicü’l-İnşâ, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. Uzun, F., (2000), Fethiyye-i Belgrad (Belgrad Hakkında Râgıp Paşa’ya Ait Bir Risâle-1739), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.