OBSERVATIONS ON THE USING OF THE WORD PEKİ

Year 2023, , 904 - 910, 21.12.2023

Murat Aksakallı

https://doi.org/10.32321/cutad.1236610

Abstract

The word peki is formed by the combination of the words pek and iyi. It often has the same meanings as approval and acceptance as words like evet, tamam, elbette, pekâlâ. However, it appears to stand in a different place in terms of usage. In daily life and literary texts, it is used as a reproachful expression in an undesirable situation, beyond the meaning of approval and acceptance. It is a word that differs in semantic value beyond the words pekâlâ, evet and tamam, which mean acceptance and approval. It is used as a result of involuntary acceptance, dissatisfaction with the current situation, submission and sadness. This word, which appears with these meanings in the language of literature, can also express these meanings precisely in non-dialogical texts in connection with the content. Likewise, the meanings of approval and acceptance are also determined by the contexts in the sentences preceding the word peki. Considering all these, it would be correct to think that meanings such as submission, involuntary acceptance, helplessness and dissatisfaction with the current situation, such as approval and acceptance, are also included in the basic meanings of the word peki. As is known, there are various classifications of word types in grammar books. Within these classifications, different evaluations regarding the meanings of words can also be seen. When we look at the appearances of the word peki in grammar books, it is handled under various headings as a type and categorized with different meanings. It is seen that the word peki is generally included in articles on discourse markers. In the studies on discourse markers, it is seen that the meanings of approval, acceptance, involuntary acceptance and reproach are not included in the word peki. A corpus-based study on the word peki was also considered. In the search, more than ten thousand data were accessed. However, since it is not possible to evaluate this much data within the framework of an article, the meanings related to the word peki are conveyed through sentences constructed as a result of observations. In this study, the meanings of the word peki and the meanings of reproach, involuntary acceptance, submission and helplessness within these meanings were emphasized through these fictional sentences.

Keywords

Word, Part of Speech, Approval, Reproach, Semantics

PEKİ SÖZCÜĞÜNÜN KULLANIMI ÜZERİNE GÖZLEMLER

Abstract

Pek ve iyi sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuş peki sözcüğü, genel olarak evet, tamam, elbette, pekâlâ gibi sözcüklerle onay ve kabullenme gibi aynı anlamlara sahip olduğu düşünülse de kullanımı açısından farklı bir yerde durduğu görülmektedir. Günlük hayatta ve edebî metinlerde, onay ve kabullenme anlamlarının ötesinde, istenmeyen bir durumda kalındığı takdirde, sitemkâr bir ifade olarak kullanılmaktadır. Kabul ve onay anlamları ifade eden pekâlâ, evet ve tamam sözcüklerinden öte, istemsiz kabullenme, içinde bulunulan durumdan hoşnutsuzluk, boyun eğme ve üzüntü duyma neticesinde kullanılan, duygu değeri açısından farklılık arz eden bir sözcüktür. Yazın dilinde bu anlamlarıyla karşımıza çıkan bu sözcük, diyalog hârici metinlerde de bağlamla ilintili olarak yine bu anlamları baskın bir şekilde ifade edebilmektedir. Kezâ, onay ve kabul anlamları da peki sözcüğünden önce yer alan cümlelerdeki bağlamların belirleyici olduğu görülmektedir. Bütün bunların ışığında onay ve kabul gibi boyun eğme, istemsiz kabullenme, çaresizlik ve içinde bulunulan durumdan hoşnutsuzluk gibi anlamları da peki sözcüğünün temel anlamlarına dâhil olduğunu düşünmek, isabetli olacaktır. Bilindiği gibi, dil bilgisi kitaplarında sözcük türleri ile ilgili tasnifler çeşitlilik göstermektedir. Bu tasnifler içerisinde sözcüklerin anlamlarına dair farklı değerlendirmeler de görülebilmektedir. Peki sözcüğünün dil bilgisi kitaplarındaki görünümlerine bakıldığında, tür olarak çeşitli başlıklar altında ele alınmış ve farklı anlamlarla kategorize edilmiştir. Peki sözcüğüne genellikle söylem belirleyicilerin ele alındığı makalelerde yer verildiği görülmektedir. Söylem belirleyicilerine dair yapılmış çalışmalar içerisinde de peki sözcüğüne dair onay, kabul anlamları dışında, istemsiz kabul etme ve sitem anlamlarının yer almadığı görülmektedir. Peki sözcüğü ile ilgili derlem tabanlı bir çalışma da düşünülmüştür. Yapılan taramada, on binden fazla veriye ulaşılmıştır. Ancak, bu kadar verinin bir makale çerçevesinde değerlendirilmesi pek de mümkün olmadığı için bu çalışmada, peki sözcüğü ile ilgili anlamlar gözlemler neticesinde kurgulanan cümleler ile aktarılmıştır. Peki sözcüğünün kabul ve onaylama anlamlarının ötesinde, ağırlıklı olarak sitem ifade eden yönüyle yani istemsiz kabul etme, üzüntü duyma, hoşnutsuzluk, boyun eğme ve çaresizlik anlamları bu kurgusal cümleler aracılığıyla öne çıkarılmıştır.

Keywords

Sözcük, Sözcük Türü, Onaylama, Sitem, Anlambilim

References

• Aksan, D. (2009). Anlambilim. İstanbul: Engin Yayınları.
• Banguoğlu, T. (2011). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Baran, B. (2017). Yanıt ifade eden evet, hayır ve benzeri sözcükler üzerine. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(3), 1306-1315.
• Bilgin, M. (2006). Anlamdan anlatıma Türkçemiz. Ankara: Anı Yayınları.
• Ediskun, H. (2010). Türk dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ergin, M. (2004). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gencan, T. N. (2007). Dilbilgisi. Ankara: Tek Ağaç Yayınları.
• Günay, V. D. (2018). Sözcükbilime giriş. İstanbul: Papatya Yayıncılık Eğitim.
• Hacıeminoğlu, N. (2015). Türk dilinde edatlar. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• İmamova, H. (2020). Türkiye Türkçesinde onay anlatan cümlelerde nezaket ifadesi. Dil Araştırmaları, Güz 2020(27), 101-110.
• Karaağaç, G. (2012). Türkçenin dil bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özbek, N. (1998). Türkçede söylem belirleyicileri. Dilbilim Araştırmaları, 37-47.
• Ruhi, Ş. (2013). The ınteractional functions of tamam in spoken Turkish. Dil ve Edebiyat Dergisi, 10(2), 9-32.
• Sebzecioğlu, T. (2016). Dilbilim kavramlarıyla Türk dilbilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.