TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDA MİLLÎ KİMLİK İNŞASI

Year 2024, , 111 - 134, 25.06.2024

Neşe Kara Özkan

https://doi.org/10.32321/cutad.1386404

Abstract

Bu çalışma ile Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında yer alan okuma ve dinleme metinlerinde millî kimlik inşası sürecine katkı sunan unsurların nasıl ve ne sıklıkla kullanıldığını belirlemek amaçlanmıştır. Ortaokul Türkçe ders kitaplarının millî kimlik inşası açısından incelendiği araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Çalışma materyali Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 2023-2024 öğretim yılında kullanılması uygun görülen ortaokul Türkçe ders kitaplarından oluşmaktadır. Verilerin analizinde betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Çalışmada ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki okuma ve dinleme metinleri kontrol listesinde bulunan temalara göre incelenmiştir. Araştırmada ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan 32 tema ve bu temalarda bulunan 160 metin betimsel analize tabi tutulmuştur. Bu sırada bulguların sıklıkları, ders kitabındaki temaları, bulundukları metnin başlıkları ve hangi sınıf ders kitabında yer aldıkları listelenmiştir. Ayrıca ilgili tema kapsamında tespit edilen unsurların yer aldığı cümleler bulgularda sunulmak üzere belirlenmiştir. Ortaokul Türkçe ders kitaplarının millî kimlik inşası açısından incelendiği araştırma, yapılan alan araştırması sonucunda millî kimlik inşasında etkili olan tarih, vatan, dil, din, ahlaki ve toplumsal değerler, gelenek, sanat, coğrafya, yemek kültürü ve giyim temaları üzerine temellendirilmiştir. Ders kitaplarında yer alan okuma ve dinleme metinleri bu temalar kapsamına giren unsurlar açısından incelenmiştir. Ders kitaplarının incelenmesinde kullanılan kontrol listesinde bu unsurlar esas alınmıştır. Çalışmada ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki okuma ve dinleme metinleri kontrol listesinde bulunan temalara göre incelenmiştir. Araştırma sonunda millî kimlik inşasında etkili olan unsurlar öncelikle temalarına sonrasında da sınıf düzeyinde bulunma sıklıklarına göre değerlendirilmiştir. Buna göre millî kimlik unsurlarının en yoğun olduğu temaların sırasıyla tarih, vatan, dil, din, ahlaki ve toplumsal değerler, gelenek, sanat, coğrafya, yemek kültürü ve giyim olduğu tespit edilmiştir. Bu unsurlar ortaokul Türkçe ders kitaplarında sınıf düzeyinde bulunma sıklıklarına göre incelendiğinde en yoğun vurgunun 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yapıldığı görülmektedir. Sonrasında 7. sınıf Türkçe ders kitapları yer alırken bunu sırasıyla 6. sınıf ve 5. sınıf Türkçe ders kitapları takip etmektedir. Başka bir deyişle ortaokul Türkçe ders kitaplarında millî kimlik inşasına 5. sınıftan başlayarak her yıl giderek artan bir seyirle yer verildiği tespit edilmiştir. Araştırma sonunda millî kimlik unsurlarının Türkçe ders kitaplarında bulunmasına yönelik olarak önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Millî Kimlik, Millî Kimlik İnşası, Türkçe Ders Kitapları

NATIONAL IDENTITY CONSTRUCTION IN TURKISH COURSE BOOKS

Abstract

This study aims to determine how and how often elements that contribute to the process of national identity construction are used in the reading and listening texts in Secondary School Turkish Course Books. In the research where secondary school Turkish textbooks were examined in terms of national identity construction, document analysis method, one of the qualitative research methods, was used. The study material consists of secondary school Turkish textbooks that are deemed appropriate for use in the 2023-2024 academic year by the Ministry of National Education. Descriptive analysis technique was used to analyze the data. In the study, reading and listening texts in secondary school Turkish textbooks were examined according to the themes in the checklist. In the research, 32 themes in Secondary School Turkish Course Books and 160 texts in these themes were subjected to descriptive analysis. Meanwhile, the frequencies of the findings, the themes in the textbook, the titles of the text in which they are found, and which grade textbook they are in are listed. In addition, sentences containing the elements identified within the scope of the relevant theme were determined to be presented in the findings. The research, in which secondary school Turkish textbooks were examined in terms of national identity construction, was based on the themes of history, homeland, language, religion, moral and social values, tradition, art, geography, food culture and clothing, which are effective in the construction of national identity, as a result of the field research. The reading and listening texts in the textbooks were examined in terms of the elements within the scope of these themes. These elements were taken as basis in the checklist used in reviewing textbooks. In the study, reading and listening texts in secondary school Turkish textbooks were examined according to the themes in the checklist. At the end of the research, the elements that are effective in the construction of national identity were evaluated first according to their themes and then according to their frequency at the class level. Accordingly, it has been determined that the themes with the most intense elements of national identity are history, homeland, language, religion, moral and social values, tradition, art, geography, food culture and clothing, respectively. When these elements are examined according to their frequency of presence at grade level in secondary school Turkish textbooks, it is seen that the most intense emphasis is made in the 8th grade Turkish textbooks. Afterwards, there are 7th grade Turkish textbooks, followed by 6th grade and 5th grade Turkish textbooks, respectively. In other words, it has been determined that the construction of national identity is included in secondary school Turkish textbooks with an increasing trend every year, starting from the 5th grade. At the end of the research, suggestions were made for the inclusion of national identity elements in Turkish textbooks.

Keywords

National Identity, National Identity Construction, Turkish Textbooks

References

• Aksoy, B. (2003). Millî kimliğin kazanılmasında coğrafyanın önemi. Türk Yurdu Dergisi, 23(194), 55-59.
• Aktaş, A. (2019). Milliyetçilik kuramları bağlamında Ömer Seyfettin’in hikâyelerine göre Türk kimliğinin tanımları ve millî kimlik bağları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 23(2), 413-439.
• Aktaş, Ş. (1996). Milli romantik duyuş tarzı ve Türk edebiyatı I. Türkiye Günlüğü, 38, 170-175.
• Alan, S. (2016). Tanzimat Edebiyatı’nda millî kimlik inşası-kurgu kahramanları örneği. Yayımlanmamış doktora tezi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bekteş, S. ve Kurt, M. (2022). Değerler eğitimi bağlamında Ziya Gökalp’ın “Alageyik” ve “Turan” adlı şiirlerinin millî kimlik inşası sürecine etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(2), 440-453.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik inşası. İzmir: Aşina Kitaplar.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. A., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çonoğlu, S. (2015). Bekir Çobanzade’nin şiirlerinde millî kimliğin yeniden inşası süreci ve millî kültür unsurları. Akademik Kaynak, 3(6), 1-11 .
• Demir, A. (2007, Eylül). Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde milli kimlik inşa unsuru olarak mekân. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi’nde sunulmuş bildiri, ICANAS 38, Ankara.
• Güleç, C. (1992). Türkiye’de kültürel kimlik krizi. Ankara: V Yayınları.
• Güvenç, B. (2010). Türk kimliği. İstanbul: Boyut Yayınları.
• Kanter, F. (2014). Millî edebiyat dönemi Türk şiirinde benlik algısı ve kimlik kurgusu. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Kara Özkan, N. (2022). Ana dili eğitimi ve yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde çok kültürlülük. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 27, 258-273.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kırmıt, Ö. F. (2020). Öğrencilere milli kimlik kazandırmada tarih ders kitaplarının önemi. TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 12(47), 146-151.
• Kısa, O. (2020). Mehmed Niyazi Özdemir’in eserlerinde kişiler ve millî kimlik inşası. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Kösoğlu, N. (1995). Kültür/kimlik üzerine. Türkiye Günlüğü İki Aylık Fikir ve Kültür Dergisi, 33(1), 41-47.
• Miles, M. B., and Huberman, A. M. (2015). Nitel veri analizi (Akbaba Altun, S. ve Ersoy, A., Çev. Ed.). Ankara: Pegem.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: MEB.
• Özhan, Ö. (2019). Millî kimlik inşası bağlamında Ömer Seyfettin’in turan hikâyeleri. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi (IJHE), 5(11), 652 – 667.
• Özünal, S. (2015). Sosyal bilgiler dersinde coğrafya konularının kimlik inşası ve vatandaşlık bilinci kazandırmasına ilişkin öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış doktora Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Sayar, E. (2021). 7. Geçmişten geleceğe bir köprü: şu çılgın Türkler örneğinde “millî kimlik” ve “kemalizm” inşası. Gazi Türkiyat, 28, 91-101.
• Smith, A. D. (1994). Millî kimlik. (Şener, B. S., Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, A. M. (2016). Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun hikâyelerinde millî kimlik inşası. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi (IJHE), 5(10), 275-292.
• Takış, T. (2003). Kimliklerle buluşma. Doğu Batı Üç Aylık Düşünce Dergisi, 23(3), 6-7.
• Thiesse, A. M. (2010). Ulusal Kimlikler, Ulus-aşırı Bir Paradigma. Milliyetçiliği Yeniden Düşünmek içinde (Dieckhorf, A. ve Jaffrelot, C., Ed.),. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Uğurlu, S. (2010) Gelenek ve kimlik ilişkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Ünveren, D. (2020). Türkçe öğretiminde aşkın bir millî kimlik alanı: Salur Kazan’ın evinin yağmalandığı destan. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 21, 175-199.
• Vatandaş, C. (2004). Ulusal kimlik/Türk ulusçuluğunun doğuşu. İstanbul: Açılım Kitap.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, T. (2014). Meşrutiyet’ten günümüze tarih ders kitaplarında Türk kimliğinin inşası. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldız, S. (2007). Kimlik ve ulusal kimlik kavramlarının toplumsal niteliği. Millî Folklor, 74, 9-16.