Farklı İki Mesnevide Hz. Muhammed'in Veysel Karanî Övgüsü

Year 2018, , 254 - 280, 17.12.2018

Nuran Öztürk

https://doi.org/10.32321/cutad.426578

Abstract

Bir
kısmı hadislere, önemli bir kısmı ise Attar’ın Tezkiretü’l-Evliya adlı
eserindeki rivayetlere dayanan sonrasında da edebî metinlere dönüşen Veysel
Karanî menkıbesi, dinî-tasavvufî edebiyatın
mühim örnekleri arasında yer alır. Söz konusu menkıbe anonim ve anonim olmayan
metinler halinde günümüze kadar gelmiştir. Bu yazıda biri Dâstân-ı Hazret-i
Veyse’l-Karanî adlı anonimleşmiş mesnevi, diğeri ise 16. yüzyılda Sabâyî’nin
yazdığı Üveysnâme adlı mesnevi olmak üzere menkıbenin örneklerinden iki
temsili metin ele alınmıştır. Bu metinlerde, Veysel Karanî’nin Hz. Muhammed’i olağanüstü bir dille anlattığı
görülecektir. Ancak aynı metinlerde Hz. Muhammed’in de Veysel Karanî’yi aynı ölçüde yüceltişinin
bilindiği ve bu yüceltişin şimdiye kadar dikkatleri çektiği söylenemez. Hâlbuki
dinî-tasavvufî çevrelerde menkıbenin yayılmasında sözü edilen yüceltmenin belirleyici
rol üstlendiği anlaşılmaktadır.

 Bu
makalede seçilmiş olan iki eserden tespit edilmiş örnek beyitlerle Hz. Peygamber ile Veysel Karanî arasındaki söz konusu konumlandırma üzerinde durulmuş
ve sonuçta menkıbe dilinin tarih dili değil sanat dili oluşuna dikkat çekilmiştir.

Keywords

Hz. Muhammed, Veysel Karanî, Sabâyî, Üveysnâme, Dâstân-ı Hazret-i Veyse’l-Karanî

References

• GÜNDOĞAR, Bayram (1998), Menâkıbnâmeler ve Lâmi’î Çelebi’nin Menâkıb-ı Üveys el-Karânî Adlı Eserinin Tahlili (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Danışman: Prof. Dr. Mustafa Kara), Bursa.
• HATİBOĞLU, İbrahim, (1985). Muhadramûn, DİA, 59, XXX/7.
• KAPLAN, Yusuf (2008), “Destân-ı Veysel Karani”, Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, The Journal of International Social Research, Volume1/5, Fall, ss.379-397.
• KUZUBAŞ, Muhammed (2008), “Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karanî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. İbrâhim, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)”, Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, The Journal of International Social Research, Volume ½ Winter, ss. 304-340.
• OCAK, A. Yaşar (1982), Veysel Karani ve Üveysîlik, İstanbul: Dergâh Yay.
• SAVRAN, Ömer (2009). “Sabâyî ve Üveys-nâme’si”. Turkish Studies: Türkoloji Araştırmaları 4 (7): 478-536. http://www.turkishstudies.net/Makaleler/700208365_123.pdf [erişim tarihi: 08.11.2013]
• SAVRAN, Ömer (hzl.) (2010), Sabâyî ve Üveys-nâme’si. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-90187/sabayi---uveys-name.html [erişim tarihi: 08. 11. 2013]
• TANSEL, Fevziye Abdullah (1975), “Uveys Karanî Hakkında Notlar ve Türk Edebiyatı’nda Şiirler”, İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi II, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam İlimleri Enstitüsü Yayınları, Ankara, ss.221-255.
• http://catalog.hathitrast.org/Record/006822168
• Dâstân-ı Hazret-i Veyse’l-Karanî , Milli Kütüphane, Yz. A. 8211/11