HENDIADYOINS IN BEHCETÜ’L-HADÂİK

Year 2021, , 482 - 501, 01.06.2021

Yahya Kemal Beyitoğlu

https://doi.org/10.32321/cutad.906860

Abstract

Due to Turkish has spread to many geographies throughout history and has been fed by many different cultural resources has enabled to write rich works in terms of vocabulary. One of these works is Behcetü'l-Hadâik, which is the oldest writing work that can be determined to have been written in Anatolia until now. The work is also considered among the mixed language works in terms of its linguistic features. Until today, many studies have been carried out on both the publication and language features of the work. However, there is no study directly examining the hendiadyoins in the work. Hendiadyoins are generally defined as structures formed by the repetition of synonyms, near-synonymous or antonyms. In addition to this, hendiadyoins are one of the most important elements that reveal the richness of Turkish in terms of vocabulary.
In this study, 95 hendiadyoins determined in Behcetü'l-Hadâik were examined by classifying them according to their semantic structures, word types and different establisment structures.

Keywords

Behcetü’l-Hadâik, Old Anatolian Turkish, Hendiadyoins, Vocabulary

BEHCETÜ’L-HADÂİK’TA İKİLEMELER

Abstract

Türkçenin tarih boyunca çok geniş coğrafyalara yayılmış ve çok farklı kültürel kaynaklardan beslenmiş olması, söz varlığı açısından oldukça zengin eserler yazılmasını sağlamıştır. Bu eserlerden biri de şimdiye değin Anadolu sahasında yazıldığı tespit edilebilen en eski telif eser olan Behcetü’l-Hadâik’tır. Eser, aynı zamanda taşıdığı dil özellikleri bakımından karışık dilli eserler arasında sayılmaktadır. Bugüne kadar eserin hem neşri hem de dil özellikleri konusunda pek çok çalışma yapılmıştır. Ancak doğrudan eserde geçen ikilemeleri inceleyen bir çalışma bulunmamaktadır. İkilemeler, genel olarak eş, yakın veya zıt anlamlı kelimelerin tekrarıyla oluşan yapılar olarak tanımlanmaktadır. Bununla birlikte ikilemeler, Türkçenin söz varlığı yönünden zenginliğini ortaya koyan en önemli unsurlarından biridir.
Bu çalışmada, Behcetü’l-Hadâik’ta tespit edilen 95 ikileme anlamsal kuruluşlarına, kelime türlerine ve farklı kuruluş yapılarına göre sınıflandırılarak incelenmiştir.

Keywords

Behcetü’l-Hadâik, Eski Anadolu Türkçesi, İkilemeler, Söz Varlığı

References

• Abik, A. D. (2010). (İsim1+lI/+lU) (İsim2+lI/+lU) kuruluşundaki ikilemeler. Ankara Üniversitesi DTCF Türkoloji Dergisi, 17(2), 1-20.
• Aksan, D. (2004). Türkçenin sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Aktan, B. (2010). Dîvânu Lügâti’t-Türk’ün söz varlığında yer alan ikilemeler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 28, 1-12.
• Aktan, B. (2016). Türkiye Türkçesinin söz dizimi. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Atmaca, E. ve Kral, Ö. F. (2015). Kazak Türkçesindeki ikilemelerin sınıflandırılması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(1), 194-213.
• Başkan, Ö. (2003). Lengüistik metodu. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Birinci, A. (2018). Lügat-i Remzî (inceleme-tıpkıbasım). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Buluç, S. (1955). Eski bir Türk dili yadigârı Behcetü’l-Hadâik fi Mev’izeti’l-Halâik. İÜ TDED, VI, 119-131.
• Buluç, S. (1956). Behcetü’l-Hadâik fi Mev’izeti’l-Halâik’den örnekler. İÜ TDED, VII, 17-44.
• Buluç, S. (1964). Behcetü’l-Hadâik fi Mev’izeti’l-Halâik’den derlenmiş koşuklar. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 161-201.
• Canpolat, M. (1960). Behcetü’l-Hadâik fi Mev’izati’l-Halâik incelemesi. Yayımlanmamış mezuniyet tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Canpolat, M. (1968). Behcetü’l-Hadâik’in dili üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 165-175.
• Canpolat, M. (2018). Behcetü’l-Hadâik fi Mev’izati’l-Halâik. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Coşan, E. (1964). Behcetü’l-Hadâik’ın yeni bir nüshası. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XIII, 159-161. Demir, N. ve Yılmaz, E. (2014). Türk dili el kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Doğan, L. (2012). Türkmen Türkçesinde ikilemeler. Odü Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 3(6), 90-103.
• Ertaylan, İ. H. (1949). VII H./XIII.M. asra ait çok değerli bir Türk dili yadigârı Behcetü’l-Hadâik fi Mev’izeti’l-Halâik. İÜ TDED, III, 275-293.
• Ertaylan, İ. H. (1960). Behcetü’l-Hadâik (tıpkıbasım). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Karahan, L. (2014). Türkiye Türkçesi ağızlarında {-I} zarf-fiil ekli ikilemeler. VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi, 30 Eylül - 4 Ekim 2013, Bildiri Kitabı, II, 75-84.
• Karaman, A. (2021). Eski Türkçede (VIII.-XII. yüzyıl) ikilemeler. Yayımlanmamış doktora tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Koç, M. (2011). Anadolu’da ilk Türkçe telif eser. Bilig Dergisi, 57, 159-174.
• Korkmaz, Ş. ve Korkmaz Bulut, T. (2017). Şeyyâd Hamza’nın Yûsuf u Zelîhâ mesnevisindeki ikilemeler ve yinelemeler. Türük, Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 5(11), 240-279.
• Özkan, M. ve Sevinçli, V. (2017). Türkiye Türkçesi söz dizimi. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Tozlu, M. (2014). Âsım Dîvânı’nda mûsikî unsurları. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 13, 141-166.
• Tunca, H. (2011). Eski Anadolu Türkçesinde ikilemeler. Yüksek lisans tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.