TRABZONLU TAYYİB-ZÂDE HÂFIZ MEHMED ZÜHDÎ’NİN II. ABDÜLHAMİD’E YAZDIĞI TEBRİKNAME: KASÎDE-İ HAMÎDİYYE

Year 2024, Volume: 9 Issue: 2, 966 - 991, 26.12.2024

Büşra Karasu

https://doi.org/10.32321/cutad.1533855

Abstract

Klasik Türk edebiyatı metinleri, ait oldukları dönemin edebî atmosferini yansıtmalarının yanı sıra, zengin içerikleriyle tarihî dönem ve hadiseler hakkında da bilgi içeren birer vesika niteliğindedirler. Bu noktada bazı türler öne çıkmaktadır. Türk edebiyatında 15 ilâ 20. yüzyıllar arasında pek çok şair tarafından yazılmış olan tebriknameler de bunlardandır. Çeşitli vesilelerle kaleme alınmış olan bu tür eserlerden cülus-terfi-makam amacıyla yazılanları tarihî olayların doğrudan edebî metinlere dâhil edilmesi suretiyle oluşturulmuşlardır. Manzum veya mensur olarak yazılabilen bu metinlerde yazar, tebriknamenin telifine neden olan olayı metninin temeline oturtarak muhatabını över, ona dua eder, iyi dileklerini iletir ve bazen de kendi isteklerini dile getirir. Çalışmamızın konusu olan Kasîde-i Hamîdiyye de bu tür bir eser olarak karşımıza çıkmaktadır.
Metin, Trabzon’un önemli şahsiyetlerinden biri olan Trabzonlu Tayyib-zâde Hâfız Mehmed Zühdî tarafından Sultan II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. yıldönümünde, bu yıla tekabül eden 1318-1316/1900 yılında yazılmıştır. Müellif, bu bilgiyi eserin giriş bölümünde belirtmiştir. Şair, tebriknamede Sultan II. Abdülhamid’i övmüş, onun döneminde yapılan yeniliklerden bahsetmiş, kendisine dua etmiş ayrıca memuriyetten azliyle alakalı olan mağduriyetini de dile getirmiştir. Kasîde-i Hamîdiyye’de bu özelliklerin yanı sıra Tayyib-zâde Hafız Mehmed Zühdî’nin şahsî hayatı hakkında da bilgiler yer almıştır.
Çalışmamızda öncelikle Kasîde-i Hamîdiyye’nin şairi Trabzonlu Tayyib-zâde Hâfız Mehmed Zühdî hakkında bilgi verilmiş, ardından metin bir tebrikname örneği olarak incelenmiş, sonrasında Kasîde-i Hamîdiyye’nin çeviri yazısı dil içi çeviriyle birlikte verilerek makaleye metnin tıpkıbasımı eklenmiştir.

Keywords

Klasik Türk Edebiyatı, Kaside, Edebî Tür, Tebrikname, Cülus, II. Abdülhamid

TAYYIB-ZADE ZUHDI FROM TRABZON’S TEBRIKNAME WRITTEN TO ABDULHAMID II: QASIDA-I HAMIDIYYE

Abstract

Classical Turkish literature texts are documents that reflect the literary atmosphere of their period as well as containing information about historical periods and events with their rich content. At this point, some genres stand out. Tebriknames written by many poets between the 15th and 20th centuries in Turkish literature are among these. Among these types of works written for various reasons, those written for the reason of enthronement-promotion-rank were created by directly including historical events in literary texts. In these texts, which can be written in verse or prose, the author praises his addressee, prays for him, wishes him well and sometimes expresses his own wishes by placing the event that caused him to write the tebrikname as the basis of his text. Qasida-i Hamidiyye, which is the subject of our study, also stands out as a work of this kind.
The text was written by one of the important figures of Trabzon, Tayyib-zade Hafiz Mehmed Zühdi from Trabzon, on the occasion of the 25th anniversary of the accession of Sultan Abdulhamid II. The work was written in 1318-1316/1900, which corresponds to this year. The author stated this information in the introduction of the manuscript. In the tebrikname, the poet praised Sultan Abdulhamid II, mentioned the innovations made during his reign, said that he was his supplicant, and also expressed his grievance regarding his dismissal from his official position. In addition to these features of Qasida-i Hamidiyye, it is also important that the text contains information about Tayyib-zade Hafiz Mehmed Zühdi from Trabzon’s personal life. In the study, firstly, information is given about the poet of Qasida-i Hamidiyye, Tayyib-zade Hafiz Mehmed Zühdi from Trabzon, then Qasida-i Hamidiyye is examined as an example of a tebrikname, and then the written text and facsimile of the tebrikname, including its intralingual translation, are given.

Keywords

Classical Turkish Literature, Qasida, Literary Genre, Tebrikname, Accession, Abdülhamid II

References

• Açık. T. (2023). Kerim devletin duacıları ve/veya Osmanlı İmparatorluğu’nda sosyal yardım uygulaması olarak duâgûyân maaşı. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi. T.C. 100. Yılı Özel Sayısı, 291-308.
• Akçakale, G. (2020). Zühdî, Tayyip-zâde Mehmed”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zuhdi-mehmed-tayyipzade. Erişim Tarihi: 10 Temmuz 2024.
• Arslan, M. (2019). Osmanlı padişahlarının manzum târihçeleri fihrist-i şâhânlar. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınevi.
• Baytal, Y. (2000). Tanzimat ve II. Abdülhamid dönemi eğitim politikaları. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 11(11), 23-32.
• Çakmak, S. (2000). Sultan II. Abdülhamid’in 25. cülûs kutlamaları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Demir, Yasemin (2007). Tayyib-zâde Hâfız Mehmed Zühdî hayatı eserleri ve Nevbâve’si. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Doğan, H. (2017). Levâmiü’l-hamîdiyye (Sultan Abdülhamid parıltıları). İstanbul: Buhara Yayınları.
• Doğan, H. (2022). Kasîde-i Hamîdiyye (Zühdî). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kaside-i-hamidiyye-zuhdi. Erişim Tarihi: 16 Temmuz 2024.
• Gür, Süleyman (2018). Osmanlı döneminde yetişen Trabzonlu müellifler ve eserleri: bir literatür tespiti denemesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 5(1), 155-239.
• İpşirli, M. (1994). Duâ-gû. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C. 9, ss. 541-542).
• İzgöer, A. Z. vd. (2017). Tebrikname-i Milli Sultan Abdülhamid’in ilk yirmi beş yılı (1876-1900). İstanbul: Sağlık Bilimleri Üniversitesi.
• Kaçar, M. (2023). “Tayyibzade Hâfız Mehmed Zühdî”, Trabzon’un kültürel yüzü 2-100 biyografi ikinci kitap. (Muhsin Kalkışım vd., Eds.) İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları.
• Kasîde-i Hamîdiyye. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, NEKTY04606, 1b-6b. Köksal, Ülkü (2016). II. Meşrutiyet dönemi’nden Cumhuriyet’e Trabzon’da dinî neşriyat. 1. Uluslarası Geçmişten Günümüze Trabzon’da Dini Hayat Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt II. (Şenol Saylan vd., Eds.) (ss. 747-754). Trabzon: Trabzon Büyükşehir Belediyesi.
• Kubbealtı Lugati: https://lugatim.com/
• Küçük, C. (1988). Abdülhamid II. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C.1, ss. 216-224).
• Tuğluk, İ. Halil (2010). Divan şiirinde manzum tebrik-nâmeler. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi TAED, 42, 41-68.
• Şemseddin Sâmî. (1317). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası.
• Uzun, M. İ. (2023). Zühdî Mehmed Efendi ve eserleri. Trabzonlu Müellifler ve Eserleri Osmanlı Dönemi (Süleyman Gür vd., Eds.) (ss. 691-695). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Tayyib-zâde Zühdî, Kasîde-i Hamîdiyye. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Demirbaş No: NEKTY04606.
• Yüksel, M. (1990). Nazmu’s-siyer. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.