IDIOMS IN YAŞAR KEMAL’S NOVEL “FIRAT SUYU KAN AKIYOR BAKSANA”

Year 2024, Volume: 9 Issue: 2, 1238 - 1290, 26.12.2024

Melek Çubukcu

https://doi.org/10.32321/cutad.1548507

Abstract

Vocabulary is not only the signs established by bringing together some sounds in a language, but also the world of concepts of the society that speaks that language, and the vocabulary of a language illuminates the history of that language. Along with a society's lifestyle, its religious beliefs, customs and traditions emerge through the determination of its vocabulary. Elements included in the general vocabulary; basic vocabulary, foreign words, idioms, proverbs, relationship words, clichés, terms and translation words. Considering the vocabulary of Turkish, it is possible to put idioms within this framework. Because Turkish has a rich vocabulary in terms of idioms. The vocabulary and ability to use language that an artist or writer has is reflected in his work. This relevant vocabulary is also revealed through vocabulary studies on the work. In this study, the idioms used in Yaşar Kemal's The Euphrates Water is Blood Flowing, Baksana, which is the first book of the Bir Island Story trilogy and is a novel that tells the story of the displacement of millions of people facing each other in the Aegean. While examining the idioms, the Current Turkish Dictionary, prepared by the Turkish Language Association and presented in digital environment, was consulted in order to identify common or different parts of the idioms in Turkey Turkish. For the idioms that are not in the Current Turkish Dictionary, Proverbs and Idioms Dictionary -II Dictionary of Idioms prepared by Ömer Asım Aksoy was used. First of all, the idioms in the work are listed alphabetically, then the meaning used is mentioned and examples used in connection with the relevant idiom in the text are included. The language used by Yaşar Kemal, who is both a good traditional narrator and the voice of the people, is the natural language used by the people. When considered in this respect, the number of idioms in the relevant novel is also high. Some of the relevant idioms appear in the same way and with the same meaning in the Current Turkish Dictionary; Some of them are common in terms of idiom but different in terms of meaning, while some of them present a completely different view in terms of both form and meaning. Considering this, it is possible to contribute to our current vocabulary regarding idioms with this study. The study is also important in terms of determining the vocabulary of the famous novelist and, according to some, the "narrator of history" in his period and making comparisons with today's vocabulary.

Keywords

Yaşar Kemal, Vocabulary, Expression

YAŞAR KEMAL’İN “FIRAT SUYU KAN AKIYOR BAKSANA” ROMANINDA YER ALAN DEYİMLER

Abstract

Söz varlığı yalnızca bir dilde bazı seslerin bir araya getirilmesiyle kurulmuş göstergeler değil, ayrıca o dili konuşan toplumun kavramlar dünyasıdır ve bir dilin söz varlığı, o dilin tarihini aydınlatmaktadır. Bir toplumun yaşam şekliyle beraber, dini inançları, gelenek ve görenekleri de söz varlığının tespitiyle ortaya çıkar. Genel söz varlığının içerdiği ögeler ; temel söz varlığı, yabancı sözcükler, deyimler, atasözleri, ilişki sözleri, kalıplaşmış sözler, terimler, çeviri sözcüklerdir. Türkçenin söz varlığı düşünüldüğünde deyimleri bu çerçeveye koymak pekala mümkündür. Zira Türkçe, deyimler bakımından zengin bir söz varlığına sahiptir. Bir sanatçının veya yazarın da sahip olduğu söz dağarcığı ve dili kullanma yeteneği eserine yansır. İlgili bu söz varlığı da eser üzerine yapılan söz varlığı çalışmalarıyla ortaya çıkarılır. Bu çalışmada, Yaşar Kemal’in Bir Ada Hikayesi dörtlüsünün ilk kitabı olan, Ege’de yüzleri birbirine dönük milyonlarca insanın yerlerinden yurtlarından edilişinin öyküsünün anlatıldığı bir roman olan Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana’da kullanılan deyimler incelenmiştir. Deyimler incelenirken Türkiye Türkçesi’nde yer alan deyimlerin ortaklık veya farklılık arz eden kısımlarını tespit edebilmek için Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan, dijital ortamda sunulan Güncel Türkçe Sözlük’e başvurulmuştur. Güncel Türkçe Sözlük’te olmayan deyimler için ise Ömer Asım Aksoy tarafından hazırlanan Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü –II Deyimler Sözlüğü’nden faydalanılmıştır. Öncelikle eserde geçen deyimler alfabetik olarak sıralanmış, ardından kullanılan anlama değinilmiş ve metinde ilgili deyimle bağlantılı olarak kullanılan örneklere yer verilmiştir. Hem iyi bir geleneksel anlatıcı hem de halkın sesi durumunda olan Yaşar Kemal’in kullandığı dil halkın kullandığı doğal dildir. Bu bakımdan, düşünüldüğünde ilgili romanda yer alan deyim sayısı da fazladır. İlgili deyimlerden bazıları Güncel Türkçe Sözlük’te aynı şekilde ve aynı anlamda geçmekte; bazıları şekil açısından ortak, anlam açısından farklı bir durum arz etmekte, bazıları ise hem şekil hem de anlam özelliği itibariyle tamamen farklı bir manzara sunmaktadır. Bu açıdan düşünüldüğünde, bu çalışma ile deyimlerle ilgili güncel söz varlığımıza katkı sağlamak mümkündür. Çalışma ayrıca, ünlü roman yazarının ve kimilerine göre “tarih anlatıcısı”nın dönemindeki söz varlığının tespit edilmesi ve günümüz söz varlığı ile karşılaştırma yapılabilmesi bakımından da önemlidir.

Keywords

Yaşar Kemal, Söz Varlığı, Deyimler

References

• Aksan D. (2000). Türkçenin sözvarlığı. Engin Yayınevi. Ankara.
• Aksoy Ö. A. (1989). Atasözleri ve deyimler sözlüğü ı: atasözleri sözlüğü. İnkılap Kitabevi. İstanbul.
• Aksoy, Ö. A. (1989). Atasözleri ve deyimler sözlüğü ıı- deyimler sözlüğü. İnkılap Yayınları: İstanbul.
• Çotuksöken Y. (1994). Deyimlerimiz. Özgül Yayınları. İstanbul.
• Göğüş B. (1998). Anlatım terimleri sözlüğü. Kurtuluş Ofset Basımevi. Ankara.
• GTS “Güncel Türkçe Sözlük” (http://www.tdk.gov.tr/)
• Hatiboğlu V. (1978). Dilbilgisi terimleri sözlüğü. Ankara Üniversitesi Basımevi. Ankara.
• Karaağaç G. (2013). Dilbilim terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara.
• Kemal, Y. (2000). Fırat suyu kan akıyor baksana. Adam Yayınları: İstanbul.
• Korkmaz Z. (2010). Gramer terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara.
• Moran, B. (2005). Türk romanına eleştirel bir bakış. İletişim Yayınları: İstanbul.
• Parlatır İ. (2007). Atasözü ve deyimler- ıı, deyimler. Yargı Yayınevi. Ankara.
• Solok, C. K. (1990). Türk edebiyatında hikâye ve roman. Varlık Yayınları: İstanbul.
• Topaloğlu A.(1989). Dil bilgisi terimleri sözlüğü. Ötüken Yayınları. İstanbul.
• Türkçe Sözlük (2011). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uyguner, M. (1993). Yaşar Kemal: yaşamı, sanat, yapıtlarından seçmeler. Bilgi Yayınevi: Ankara.
• Vardar B. (2002). Dilbilim terimleri sözlüğü. Multilingual Yabancı Dil Yayınları. İstanbul.
• Yurtbaşı M. (2013). Sınıflandırılmış deyimler sözlüğü. Doğan Ofset Yayıncılık. İstanbul.
• Yüksel, Ö. Y. (2019). Yaşar Kemal edebiyatında erkekliğin sunumu: bir ada hikâyesi dörtlemesi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi.