AHMET HAMDİ TANPINAR’IN HUZUR ROMANINDA ZAMAN KURGUSU

Year 2024, Volume: 9 Issue: 2, 1174 - 1184, 26.12.2024

Nesrin Mengi

https://doi.org/10.32321/cutad.1558527

Abstract

Yansıtmacı romanda yazar fiziksel gerçekliği nesnel bir gerçeklikle romana yansıtmaktır. Modernist anlayışa göre ise, gerçek tek değildir. İnsanın bilinci gerçeğin merkezindedir. Edebiyata da yansıyan bu anlayış romanın bilinen zaman algısını değiştirir. Zaman, roman figürünün algısı doğrultusunda çizgisel olmaktan çıkarak değişken bir yapıya bürünür. Başka bir ifadeyle, yansıtmacı kurguda geçmiş, an, gelecek kronolojik bir sıralamayı izlerken kurgunun odağına bilinçaltının yerleştiği modernist romanla birlikte, iç dünya ile dış gerçeklik arasındaki sınırlar ortadan kalkar ve insan zihnindeki karmaşık zaman sıralaması esas alınır.
Yansıtmacı roman, gerçekliği sağlam bir neden sonuç ilişkisine dayandırır ve sınırları net olarak belirlenmiş zaman algısına sahiptir. Bu anlayışın temel sebebi, nesnel gerçeklikte zamanın yalın, sürekli olarak ileriye dönük oluşu ve yazarın bu nesnel bilgiye bağlı olarak hareket etmesidir. Buna karşın modernist romanda gerçek tek değildir. Bireyin iç dünyası merkeze alınır, zaman algısı değişir. Figürün algısına dayandırılan zaman anlayışı çizgisel/kronolojik olmaktan çıkar, görece bir hal alır. Başka bir ifadeyle, bilinçaltının yerleştiği modernist romanla birlikte, iç dünya ile dış gerçeklik arasındaki sınırlar silinir. Yazar bu kez kurgusunda insan zihnindeki kronolojik olmayan zaman çizgisine bağlı kalır. Çünkü modernist edebiyatın amacı, parçalanan, karmaşık gerçekliği romanın biçimine de taşımaktır.
Romanda gerçekçi estetik modernist tarzla birlikte hakimiyetini kaybeder. Bireyin bilincinin öne çıkmasıyla romanın en temel enstrümanlarından biri olan zaman kurgusunda kırılma gerçekleşir. Böylece bireyin algıladığı zaman öncelenir ve bu zaman algısı karmaşık bir zaman kurgusunu beraberinde getirir.
Türk edebiyatında dönemin yaygın biçim anlayışının dışına çıkan, alışılagelen yöntemden, figür olmayan anlatıcının neden sonuç ilişkisi ve kronolojik düzen içinde olaylar dizisini anlatması formundan uzaklaşan bu tarz romanların ilk örnekleri 1940’lı yıllarda kaleme alınmaya başlanır. Makalede, bu romanlardan biri olan Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur adlı eserinin kronolojik olmayan modernist zaman anlayışının ve bu anlayışın kişilerin iç dünyalarında yarattığı karmaşıklığın kurgudaki yeri üzerinde durulmuştur. Romanda geriye dönüş, iç konuşma tekniklerinin kullanılmasıyla zamanda oluşan sıçramalar karmaşık ve değişken ruhsal durumun göstergeleri olarak ele alınmıştır.

Keywords

Ahmet Hamdi Tanpınar, Huzur, Zaman, Kurgu

TIME FICTION IN AHMET HAMDI TANPINAR'S NOVEL OF PEACE

Abstract

In the reflective novel, the author reflects the physical reality in the novel with an objective reality. According to the modernist understanding, reality is not unique. Human consciousness is at the center of reality and the understanding reflected in literature changes the perception of time in the novel. Time ceases to be linear in line with the perception of the novel figure and takes on a variable structure. In other words, while the past, present and future follow a chronological order in reflective fiction, with the modernist novel, in which the subconscious takes center stage, the boundaries between the inner world and external reality disappear and the complex time sequence in the human mind takes center stage.
The reflective novel bases reality on a solid cause and effect relationship and has a clearly defined perception of time. The main reason for this understanding is that in objective reality, time is simple, constantly forward-looking and the author acts based on this objective knowledge. On the other hand, in the modernist novel, reality is not unique. The inner world of the individual takes centre stage and the perception of time changes. The understanding of time based on the perception of the figure ceases to be linear/chronological and becomes relative. In other words, the boundaries between the inner world and external reality are erased with the modernist novel in which the subconscious is established. This time, the author sticks to the non-chronological time line in the human mind in his fiction. Because the aim of modernist literature is to carry the fragmented and complex reality to the form of the novel.
In the novel, realistic aesthetics loses its dominance with the modernist style. As the consciousness of the individual comes to the fore, a break occurs in the fiction of time, one of the most basic instruments of the novel. Thus, the time perceived by the individual is prioritised and this perception of time brings about a complex time fiction.
In Turkish literature, the first examples of such novels, which go beyond the common understanding of form of the period and move away from the usual method, the form of the non-figure narrator narrating the series of events in a cause and effect relationship and chronological order, were written in the 1940s. In this article, the non-chronological modernist understanding of time in one of these novels, Ahmet Hamdi Tanpınar's Huzur, and the place of this understanding in the fiction of the complexity of the inner worlds of the people will be emphasized. The jumps in time through the use of flashbacks and inner speech techniques in the novel will be discussed as indicators of the complex and changing mental state.

Keywords

Ahmet Hamdi Tanpınar, Huzur, Time, Fiction

References

• Apaydın, M. (2006). Adalet Ağaoğlu’nun Dar Zamanlar Üçlemesinde zaman kurgusu üzerinde bazı değerlendirmeler. ÇÜ. Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 17-38.
• Çetin Baycanlar, S. (2014). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur romanının düşünsel arka planı: Edebiyat Üzerine Makaleler. Asos Journal, 5, 431-439.
• Can, A. (2013). Romanda zaman meselesi. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 9, 107-137.
• Ecevit, Y. (2001). Türk romanında postmodernist açılımlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ekinci Nayır, H. (2019). Asaf Hâlet Çelebi’nin Nigâr-ı Çîn şiirinde mesnevilerin izleri. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 6(32), 296-300.
• Ertop, K. (2008). Ahmet Hamdi Tanpınar: romancı kişiliği ve geçmişle hesaplaşması. Bir Gül Bu Karanlıklarda, Tanpınar Üzerine Yazılar (Abdullah Uçman, Handan İnci, Haz.). İstanbul: 3F Yayınları.
• Gülsoy, M. (2009). 602.Gece. İstanbul: Can Yayınları.
• Kaplan, M. (1997). Bir Şairin Romanı: Huzur. Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karaca, A. (2007). 1970’ten Günümüze Roman. Türk Edebiyatı, 401, 78-85.
• Moran, B. (2011). Türk romanına eleştirel bir bakış 1. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Okumuş, S. ve Şahin, İ. (2012). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Romanlarında Zaman ve Mekân Bağlamında Yabancılaşmanın Tezahürleri. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5, 108-120.
• Parla, J. (2000). Donkişot’tan bugüne roman. İletişim Yayınları.
• Perin, C. (2008). Huzur. Bir Gül Bu Karanlıklarda. Tanpınar Üzerine Yazılar (Abdullah Uçman, Handan İnci, Haz.). İstanbul: 3F Yayınları.
• Sazyek, H. (2008). Abdülhak Şinasi Hisar’ın romanlarında özel yabancılaşma. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Sazyek, H. (2013). Roman terimleri sözlüğü. Ankara: Hece Yayınları.
• Şaylan, G. (1999). Postmodernizm. İstanbul: İmge Yayınevi.
• Tanpınar, A. H. (1992). Edebiyat üzerine makaleler. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1997). Huzur. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tekin, M. (2011). Roman sanatı roman unsurları 1. İstanbul: Ötüken Yayınları.