المصنَّفات في النُّكت الحديثيَّة "عوامل نشأتها ومجالاتها"

Yıl 2021, , 451 - 484, 31.03.2021

Yahya Maabdeh

https://doi.org/10.33415/daad.720606

Cited By: 1

Öz

النُّكت الحديثيَّة ظاهرة لاقت اهتماماً علمياً عند المحدِّثين، فنشأت المصنَّفات وأخذت مكانة علميَّة مرموقة بين كتب الحديث المتنوِّعة، وهذا البحث يتناول: العوامل الَّتي رافقت ظهور النُّكت الحديثيَّة، ويوضِّح المراحل الَّتي مرَّت بها، وبين البحث أنَّ نشأة الكتب المستقلَّة في النُّكت الحديثيَّة كانت مرتبطة بعوامل عديدة أهمٌّها: ازدهار التَّصنيف في علوم الحديث واستقراره، وظهور مؤلَّفات مُهمَّة ومحوريَّة في أحد علوم الحديث أو تطبيقاته، وقدَّم البحث إحصاءً للمؤلَّفات المستقلَّة في مجال النُّكت الحديثيَّة، وذلك من خلال: التَّسمية الصَّريحة أو إشارة المؤلفين لمقصدهم بالتَّنكيت وذلك في مقدِّمة مؤلَّفاتهم، أو بالاعتماد على مضمونها العلمي وفق المعيار العلمي المستنبط من استعمال المحدِّثين، وقد بلغ عدد هذه المؤلَّفات 18 كتابا؛ وخلص البحث إلى أنَّ المؤلَّفات المستقلَّة في النُّكت الحديثيَّة كانت في مجالات علميَّة متعدِّدة، وقد تركز معظمها في مجال علم مصطلح الحديث، وكان هناك العديد منها في مجال مناهج المحدِّثين ودراسة شروط المؤلَّفات ودراسة الأسانيد وتخريج الأحاديث وغيرها من المجالات

Anahtar Kelimeler

الحديث, منهج, المحدثون, النُّكَت, المصنفات, نشأت, مجال

HADİS NÜKTELERİ (ORTAYA ÇIKIŞ SEBEPLERİ, ALANLARI VE ESERLER)

Öz

Hadis Nüketleri, muhaddislerin nazarında özel te’lîf sebepleri ve şartları bulunan ilmî eserlerin bir türüdür. Hadis Nüketleri, tarih boyunca hadis ilim dallarına ait olan literatürün arasında yerini almıştır. Bu çalışma, Nüket ismiyle kaleme alınan eserlerin yazılmasına sebep olan etkenleri ve Nüketlerin geçirdiği tarihî ve ilmî aşamaları ele almaktadır. Çalışma, Nüket türünde müstakil eserlerin ortaya çıkmasının, hadis ilimlerinin düzenli ve sistematik bir şekilde sınıflandırılmasında görülen istikrar ve hadis ilimlerinde temel kaynaklar arasına girmiş önemli bir eserin yazılması gibi birçok faktöre bağlı olduğuna temas etmektedir. Araştırma, Nüket başlığı altında toplanan literatürü ve bilimsel alanları konu edinmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, Nüketlerin hadis ilimlerinin farklı dallarında kaleme alındığına dikkat çekilmiştir. Araştırma, Nüketlerin tam isimlerini, müelliflerin bu eserleri neden Nüket olarak adlandırdıklarını, eserlerin mukaddimelerini ve muhtevâlarını ana hatlarıyla ele almaktadır. Araştırmada, Nüketlerin mukaddime ve içeriklerini inceleme sırasında muhaddisler tarafından kabul görmüş ilmî ölçütler kullanılmış ve Nüketlerin müelliflerinin kendi eserleri hakkındaki görüşlerinden yararlanılmıştır. Bu minvâlde on sekiz adet eser tetkik edilmiştir. Nüketlerinin te’lîfinin çoğunun hadis usûlü ve ıstılahları alanında yoğunlaşmasına rağmen hadis edebiyatı, hadis tarihi, isnâd ve hadis tahrîciyle ilgili Nüketlerin varlığı da ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Yöntem, Muhaddis, Nüket, Eserler, Ortaya Çıkış, alan

Specialized Works in Hadith's Nukât: Factors of Origins and Fields

Öz

Hadiths' Nukāt are a phenomenon that has received scientific interest Muhaddith's scholars, and took their scientific important position among the various Hadith works,This research discusses the factors behind the emergence of books in the topic,the most important of which was the stability in the classification of Hadith sciences and the emergence of important and central literature in one of the Hadith sciences or its applications, and explains the stages that went through, and the research provides a statistic for independent literature in the field of Hadiths' Nukāt, And that is through: the explicit designation or the authors' reference to their intention of Nukāt, at the front of their books, or by relying on their scientific content, explaining the scientific standard to consider them according to the idiomatic status of Hadiths' Nukāt,The number of these books reached 18 books, The research concluded that the independent literature on Hadiths' Nukāt were in multiple scientific fields. And the Most of the books of them are blongs to field of Hadith terminology, whereas many of them belongs to the fields of Methods of Muhaddith's, studying the conditions of books,studying the chain of narrators, Hadith extraction/Takhrej, among other fields.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Nukāt, Muhaddiths, Classifiers, Origins, Fields

Kaynakça

• Aynî, Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed,ʿUmdetü’l-ḳārî fî şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. Beyrut: Dâru İhyait’turâs el-Arabi. ts.
• Bikaî, Burhânuddîn İbrâhîm b. Ömer. en-Nuketu’l-vefiyye bimâ fî şerḥi’l-Elfiye. thk. Mâhir Yasin el-Fahl. Mektebetu’r-Ruşd Naşirun, 2007.
• Bulkīnî, Ömer b. Reslân. Meḥâsinü’l-ıṣṭılâḥ fî tażmîni Kitâbi İbni’ṣ-Ṣalâḥ. thk. Âişe Abdurrahman. Kahire: Daru’l meârif, 1394/1974.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. et-Taʿrîfât. Beyrut: Daru'l-kutubu'l-ilmiyye, 1.basım. 1983.
• Ebnâsî, İbrahim b. Musa b. Eyyub. eş-Şezâ’l-Feyyah min Ulûmi İbni’s-Salâh. thk. Salâh Fethî. Riyad: Mektebetu'r-ruşd, 1998.
• Ferâhidî, Halil b. Ahmed. Kitabu’l-Ayn. thk. Mehdi Mahzûmî, İbrahim Sâmirî. Beyrut: Dâr ve Mektebetu’l-hilâl, ts.
• Fettân, A’mer. Kütübi’n-Nüket alâ İbni Salâh, (Nüketü’z-Zerkeşî Nemuzecen). 16/3530 el Malezya:Diraset el İslamiyyeh, Temmuz, 2016: 1-24.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. Sifrü (Süferü)’s-saʿâde. Thk. Ahmed Abdürrahim es-Sâyih. Ömer Yusuf Hamza. Kâhire: Merkezü’l-Kitâb li’n-neşr.1997.
• Fureyc, Zeynul abidin. ez Zerkeşi’nin kitabı" en Nuketi ala İbni Salah" . Riyad: Edvâu’s-Selef, 1998.
• Hâkim, en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah, MA‘RİFETÜ ULÛMİ’l-HADÎS, Thk. Ahmed Salloum. Beyrut: Dâru Ibn Hazm, 2003.
• Hakīm al-Tirmidhī, Muḥammad ibn; Mustafá ibn Ismail Dimashqi. Nawādir al-usūl fī ma'rifat ahadith al-Rasul. Bayrut: Dar Al-Jeel, 1992.
• Hatamleh, Thamer," Zerkeşî İle İbn Hacer’in en-Nüket Adlı Eserlerindeki Yöntemlerin Karşılaştırılması" Erzurum, Ataturk Universitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2015) ,425-474.
• Irakî, Zeynuddin Abdirrahim b. el-Huseyin. et-Taḳyîd ve’l-îżâḥ limâ uṭliḳa ve uġliḳa min Muḳaddimeti’bni’ṣ-Ṣalâḥ. thk. Abdurrahman Muhammed Osman. Medine: el Mektebetus’ selefiyye, 1.basım.1969.
• İbn Fâris, Ahmed b. Fâris er-Râzî el-Kazvînî. Mu‘cemu mekāyîsi’l-luga. thk. Abdusselam Muhammed Harun. Kahire: Daru’l-fikr, 1979.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. en-Nuket alâ Kitâbi İbni’s-Salâh. thk. Rebî' b. Hâdi Umeyr el-Medhâli. Medine: İslam Üniversitesi Bilimsel Araştırma Dekanlığı, 1984.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. el-Mecmaü'l-müesses li'l-muʿcemi'l-müfehres. Thk: Yusuf Abdurrahman el-Meraşlî. Beyrut: Darü’l-Marife. 1994.
• ……………. , en-Nüket alâ kitâbi İbni's-Salâh. Thk.Mâhir Yâsîn el-Fahl v.dğr.Riyâd: el-Meymân(el-Mîmân). 2013.
• ……………., en-Nüket alâ Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Hişâm b. Ali v.dğr. Kâhire: el-Mektebetü’l-İslâmiyye. 2005.
• ……………., en-Nüketü'z-zırâf ʿale'l-Etrâf. Thk. Abdüssamed Şerafeddin.yy:el-Mektebetü’l-İslâmiyye. 1983.
• ……………, Fethu’l-Bârî Şerhi Sahîh el-Buhârî. thk. Muhammed Fuad Abdülbaki. Beyrut: Dâru’l-Meârif, 1379.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr b. Hallikân el-Bermekî el-İrbilî. Vefeyâtü’l-aʿyân ve enbâʾü ebnâʾi’z-zamân. Thk:İhsân Abbâs. Beyrut: Dâru Sâdr, 1971.
• İbn Himmât ed-Dımeşkî, Muhammed b. Hasan. et-Tenkît ve’l-ifâde fî tahrîc Ehâdîsi Hâtimeti Sifri’s-Seâde. Thk. Ahmed el-Büzra. Dimeşk:Dârü’l-Me’mûn. 1987.
• İbn nâsırüddin, Ebû Bekr Şemsüddîn Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Kaysî. En-Nüketü’l-Eseriyye alâ’l-Ehâdîsi’l-Cezeriyye. Thk. İsmail b. Muhammed el-Cezâirî. Riyâd: Dârü Atlasi’l-Hadrâi.2002.
• İbn rüşeyd, Ebû Abdillâh Muhibbüddîn Muhammed b. Ömer b. Muhammed el-Hatîb el-Fihrî es-Sebtî. es-Senenü’l-ebyen ve’l-mevridü’l-emʿan fi’l-muḥâkeme beyne’l-imâmeyn fi’s-senedi’l-muʿanʿan. Thk.Salâh b. Sâlim. Medine: Mektebetü’l-Ğurabâ, 1417.
• İbnu’s-Salâh, Ebû Amr Osman b. Abdurrahman eş-Şehrezûrî. Maʿrifetü envâʿi ʿilmi’l-ḥadîs̱ (Muḳaddimetü İbni’ṣ-Ṣalâḥ). thk. Nuredddin Itır. Şam: Daru’l-fikr, 1986.
• Istiri, Jamal. altashif wa'atharah fi alhadith walfaqih wjhwd almuhdathin fi mukafahatih..Riyad: Dar Taiba, 1997.
• Kevserî, Muhammed Zâhid. en-Nüketü’t-tarîfe fi’t-tehaddüs ʿan Rudûdi İbn Ebî Şeybe ʿalâ Ebî Hanîfe. Thk. Hamza Muhammed Vesîm el-Bekrî. Ammân: Dâru’l-Feth, 2015.
• Makdisî, Abdülganî b. Abdilvâhid, Umdetü’l-ahkâm. Thk. Semîr b. Emin. Riyâd: Mektebetü’l-meârif.1998.
• Mizzî, Yûsuf b. Abdurrahman. Tuhfetü’l-eşrâf bi-maʿrifeti’l-etrâf. Thk. Abdüssamed Şerafeddin. yy.: el-Mektebetü’l-İslâmiyye. 1983.
• Moğultay b. Kılıç, Ebû Abdillâh Alâüddîn. İslâhu İbni’s-Salâh fî ʿulûmi’l-hadîs. Thk. Muhyiddin el-Bekkârî. Kâhire: Mektebetü’l-İslâmiyye.2007.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed es-Sehâvî. Fethu’l-muğîs bi-şerhi Elfiyyeti’l-hadîs li’l-ʿIrâkî. Thk. Ali Hüseyin Ali. Mısır: Mektebetü’s-Sünne.2003.
• Süyûtî, bü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. en-Nüketü'I-Bediat alâ'I-Mevzuât. Thk. Abdullah Şa’bân. Mısır:Dârü Mekketi’l-Mükerrame. 2004.
• ……………., Tuhfetü’l-Ebrâr binüketi’l-Ezkâri’n-Nevevî. Thk. Muhyiddîn Mestû. Medine: Mektebetü Dâri’t-Türâs.1987.
• Zerkeşî, Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh el-Minhâcî. en-Nüket ʿale’l-ʿUmde fi’l-ahkâm (Tashîhu ʿUmdeti’l-ahkâm, Şerhu’l-ʿUmde).Thk. Merzûk b. Heyyâs ez-Zehrânî. Medine: Mecelletü’l-Câmiʿati’l-İslâmiyye.1407.
• ……………., en-Nüket ʿalâ Muḳaddimeti İbni’ṣ-Ṣalâḥ. thk. Zeynelabidin b. Muhammed Bela Feric. Riyad: Edvau’s-Selef, 1998.