GÜL DIŞINDAKİ ÇİÇEKLERLE İLGİLİ RİVAYETLERİN TAHLİL VE TENKİDİ

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 305 - 331, 27.09.2018

Sabri Çap

Öz

Mevzûât literatüründe gülle ilgili uydurma rivayetlerle birlikte Ehl-i sünnet ve Şîa kaynaklarında diğer bazı çiçekler hakkında da uydurma rivayetler mevcuttur. Bunların bir kısmı ise müşterek veya benzer özelliktedir. Bazı çiçeklerle Resûlullah ve Ehl-i beyt arasında ilişki kurulmuştur. Tıbb-ı nebevî eserlerinin bu tür rivayetlere oldukça çok yer vermeleri de dikkat çekmektedir. Söz konusu çiçeklerin isimlerinin daha ziyade Farsçadan Arapçaya geçmiş oldukları anlaşılmaktadır. Gülle ilgili rivayetlerin daha iyi anlaşılması maksadıyla diğer çiçekler hakkındaki rivayetlerin de değerlendirilmesi ve mukayesesi gerekli görülmüştür. Bu rivayetlerin Şîa eserlerinde daha yoğun yer alması da bu hususta etkili olmuştur. Gül gibi diğer çiçekler de tasavvuf ve edebiyatta sembolik bazı anlamlar yüklenerek kullanılmıştır. Bu makalede gülle Hz. Peygamber arasında münasebetten söz eden rivayetlerin daha iyi anlaşılması için bir kısım çiçekler hakkında Ehl-i sünnet ve Şîa kaynaklarında yer alan rivayetler muhteva ve mahiyet açısından karşılaştırılarak ele alınmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çiçek, Gül, Uydurma Hadis, Şîa, Hz. Peygamber

Kaynakça

• Aclûnî, İsmâîl b. Muhammed (ö. 1162/1748), Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs amma’ştehere mine’l-ehâdîs alâ elsineti’n-nâs (I-II), Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 2. Baskı, Beyrut 1351/1932.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasan Ali b. Sultan Muhammed el-Herevî (ö. 1014/1605), el-Esrâru’l-merfûa fi’l-ahbâri’l-mevzûa, thk.: Muhammed Saîd b. Besyûnî Zağlûl, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1. Baskı, Beyrut 1405/1985.
• Âsım Efendi, Kâmûsu’l-muhît Tercümesi (I-VI), Editör: Mustafa Koç, Türkiye Yazma Eserler Başkanlığı, İstanbul 2013.
• Bağdâdî, Muvaffakuddin Abdüllatif (ö. 629/1232), et-Tıbbü’n-nebevî, thk.: Yusuf Ali Bedîvî, Dâru İbn Kesîr, Beyrut 1410/1990.
• Bayram, Yavuz, “Burdur’un ve Divanların Gülü”, I. Burdur Sempozyumu, 16-19 Kasım 2005, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, Burdur 2007, ss. 368-386.
• Bayram, Yavuz, “Çiçeklerle Diğer Bitkilerin Divan Şiirine Yansıma Biçimleri ve Anlam Çerçeve-leri”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Samsun, 2001.
• Bayram, Yavuz, “Klasik Türk Şiirinde Duyguların Dili: Çiçekler”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4, Fall: 2007, ss. 209-219.
• Çap, Sabri, “Gülün Yaratılışı ve Hz. Peygamber’le İlişkisi Özelinde Uydurma Rivayet Algısı”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 18/1 (2018): 259-297.
• Deylemî, Ebû Şüca‘ Şîreveyh b. Şehrdâr el-Hemedânî (ö. 509/1115), el-Firdevs bi me’sûri’l-hitâb (I-V), thk.: Said b. Besyûnî Zağlûl, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1. Baskı, Beyrut 1406/1986.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah el-İsfahânî (ö. 430/1038), et-Tıbbü’n-nebevî (I-II), thk.: Musta-fa Hızır Dönmez, 1. Baskı, Dârü İbn Hazm, yy. 2006.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit (ö. 463/1071), Târîhu Bağdâd (I-XVI), thk.: Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, Dârü’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1. Baskı, Beyrut 1422/2002.
• Heysemî, Ali b. Ebî Bekr (ö. 807/1404), Mecmeu’z-zevâid ve menbeu’l-fevâid (I-X), Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1408/1988.
• Hur el-Âmilî, eş-Şeyh Muhammed b. Hasan (ö. 1104/1693), Tafsîlü vesâili’ş-Şîa ilâ tahsîli mesâili’ş-şerîa (I-IX?), thk.: Müessesetü âli’l-beyt li ihyâi’t-türâs, 2. Baskı, Kum 1414/1994.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Abdullah el-Cürcânî (ö. 365/975), el-Kâmil fî du‘afâi’r-ricâl (I-VIII), thk.: Süheyl Zekkâr, Yahya Muhtar Ğazzâvî, Dârü’1-fikr, 3. Baskı, Beyrut 1409/1988.
• İbn Arrâk, Nûreddin Ali b. Muhammed el-Kenânî, (ö. 963/1556), Tenzîhü’ş-şerîati’l-merfûa ani’l-ahbâri’ş-şenîati’l-mevzûa (I-II), thk.: Abdülvehhâb Abdüllatif, Abdullah Mu-hammed Sıddık el-Ğumârî, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1. Baskı, Beyrut 1399/1979.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. Hasan b. Hibetullah (ö. 571/1176), Târîhu Dımeşk (I-LXXX), thk.: Amr b. Garâme el-Amravî, Dârü’l-fikr, Beyrut 1415/1995.
• İbn Başkuvâl, Ebü’l-Kâsım Halef b. Abdülmelik el-Hazrecî el-Endelûsî (ö. 578/1182), el-Âsâru’l-merviyye fi’l-et‘imeti’s-seriyye, thk.: Muhammed Yâsir eş-Şe‘îrî, Advâü’s-selef, 1. Baskı, Riyad 2004.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed el-Kûfî (ö. 235/849), Kitâbü’l-musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr (I-VII), thk.: Kemal Yûsuf el-Hût, Mektebetü’r-rüşd, 1. Baskı, Riyad 1409/1989.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şehâbeddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî (ö. 852/1449), Lisânü’l-mîzân (I-X), thk.: Abdülfettah Ebû Gudde, Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1. Baskı, y.y. 2002.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmed et-Temîmî el-Büstî (ö. 354/965), Kitâbü’l-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn ve’d-du‘afâ ve’l-metrûkîn (I-III), thk.: Mahmûd İbrâhîm Zâyid, Dârü’l-va‘y, 1. Baskı, Haleb 1396/1976.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ebî Bekr el-Hanbelî (ö. 751/1350), et-Tıbbü’n-nebevî, thk.: Abdülmu’tî Emin Kal’acî, Dârü’t-Türâs, 2. Baskı, Kahire 1402/1982.
• İbn Kayyim, Zâdü’l-me‘âd fî hedyi hayri’l-ıbâd (I-V), thk.: Şuayb el-Arnavut, Abdülkâdir el-Arnavut, Müessesetü’r-risâle, 27. Baskı, Beyrut 1415/1994.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed et-Temîmî el-Kureşî (ö. 597/1200), Garîbü’l-hadîs (I-II), thk.: Abdülmu‘tî Emin Kal‘acî, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1. Baskı, Beyrut 1405/1985.
• İbnü’l-Cevzî, Kitâbü’l-Mevzûât (I-III), thk.: Abdurrahmân Muhammed Osmân, el-Mektebetü’s-selefiyye, 1. Baskı, Medine 1386-1388/1966-1968.
• İbnü’l-Hanbelî, Muhammed b. İbrahim el-Halebî (ö. 971/1563), Sehmü’l-elhâz fî vehmi’l-elfâz, thk.: Hâtem Salih ed-Dâmin, Âlemü’l-kütüb, 1. Baskı, Beyrut 1407/1987.
• Kastallânî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed (ö. 923/1517), el-Mevâhibü’l-ledünniyye (I-III), el-Mektebetü’t-tevfîkiyye, Kahire tsz.
• Kettânî, Ali b. Muhammed (ö. 1422/2002) İnbiâsü’l-İslâm fi’l-Endülüs, Dârü’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1. Baskı, Beyrut 1426/2005.
• Kummî, Şeyh Abbas (ö. 1359/1941), Sefînetü’l-bihâr ve medînetü’l-hikem ve’l-âsâr (I-IV), thk.: Mecmeu’l-buhûsi’l-islâmiyye, Takdim: Ali Ekber âl-i Horasânî, 3. Baskı, Meşhed 1430/2009.
• Küleynî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ya‘kûb er-Râzî (ö. 329/941), el-Kâfî, Menşûrâtü’l-fecr, Beyrut 1428/2007.
• Kütüb-i Tis‘a (Concordance’a uyumlu baskılar esas alınmıştır).
• Meclisî, Muhammed Bâkır b. Muhammed (ö. 1110/1699), Bihâru’l-envâr el-Câmia li-düreri ahbâri’l-eimmeti’l-athâr (I-CX), Müessesetü’l-Vefâ, 4. Baskı, Beyrut 1404/1984.
• Muhaddis en-Nûrî, el-Hâc el-Mirzâ Hüseyin (ö. 1320/1902), Müstedrakü’l-vesâil ve müstenbe-tu’l-mesâil (I-XVIII), Müessesetü âli’l-beyt li ihyâi’t-türâs, 1. Baskı, Kum 1408/1988.
• Müstağfirî, Ebü’l-Abbas Ca‘fer b. Muhammed (ö. 432/1041), Tıbbü’n-nebî, el-Mektebetü’l-haydariyye, Necef 1385/1966.
• Nehrevânî, Ebü’l-Ferec el-Muâfâ b. Zekeriyyâ b. Yahyâ el-Cerîrî (ö. 390/1000), el-Celîsü’s-sâlihu’l-kâfî ve’l-enîsü’n-nâsihu’ş-şâfî, thk.: Abdülkerim Sâmî el-Cündî, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1. Baskı, Beyrut 1426/2005.
• Nemâzî, Hasan b. Ali (ö. 1405/1985), Müstedrakü Sefîneti’l-bihâr (I-X), thk. ve Tash.: Hasan b. Ali en-Nemâzî, Müessesetü’n-neşr el-islâmî, Kum 1419/1998.
• Sehâvî, Muhammed b. Abdurrahmân (ö. 902/1496), el-Mekâsıdü’l-hasene fî beyâni kesîrin mine’l-ehâdîsi’l-müştehira, thk.: Muhammed Osman el-Haşt, Dârü’l-kütübi’l-Arabî, 1. Baskı, Beyrut 1405/1985.
• Süyûtî, Celâlüddîn Ebü’l-Fazl Abdurrahmân b. Ebî Bekr (ö. 911/1505), Husnü’l-muhâdara fî târîhi Mısra ve’l-Kâhira (I-II), thk.: Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim, Dâru ihyâi’l-kütübi’l-Arabiyye, 1. Baskı, Mısır 1387/1967.
• Süyûtî, el-Le’âli’ü’l-masnûa fi’l-ehâdîsi’l-mevzûa (I-II), thk.: Salah b. Muhammed b. Uvayda, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1. Baskı, Beyrut 1417/1996.
• Süyûtî, el-Müzhir fî ulûmi’l-lüga ve envâ‘ihâ (I-II), thk.: Fuad Ali Mansur, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1. Baskı, Beyrut 1418/1998.
• Şeyh Sadûk, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ali b. Bâbeveyh el-Kummî (ö. 381/991), Uyûnu Ahbârı’r-Rızâ (Uyûnu’l-ahbâr) (I-II), İntişârâtü’ş-şerîf er-Rızâ, 1. Baskı, Kum 1378/1958.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb (ö. 360/971), el-Mu‘cemü’l-kebîr (I-XXV), thk.: Hamdî Abdülmecîd es-Silefî, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 2. Baskı, y.y. 1404/1983.
• Taberânî, el-Muʻcemü’l-evsat (I-X), thk.: Târık b. Ivazullah-Abdülmuhsin b. İbrâhîm el-Hüseynî, Dârü’l-harameyn, Kahire 1415/1995.
• Tabersî, Raziyyüddin el-Hasan b. el-Fazl (ö. 548/1154), Mekârimü’l-ahlâk, Mektebetü’l-elfeyn, Kuveyt 1407/1987.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (ö. 279/892), eş-Şemâilü’l-Muhammediyye ve’l-hasâilü’l-Mustafaviyye, thk.: Seyyid b. Abbas el-Celemî, Müessesetü’l-kütübi’s-sekâfiyye, 1. Baskı, Beyrut 1412/1992.
• Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ el-Mekkî (ö. 323/935), Kitâbü’d-du‘afâ’i’l-kebîr (I-IV), thk.: Abdülmu‘tî Emîn Kal‘acî, Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1. Baskı, Beyrut 1404/1984.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed Murtezâ el-Hüseynî (ö. 1205/1790), Tâcü’l-arûs min cevâhi-ri’l-Kâmûs (I-XXXX), Dârü’l-hidâye, yy. tsz.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1347), Telhîsu kitâbi’l-Mevzûât, thk.: Yâsir b. İbrahim b. Muhammed, Mektebetü’r-rüşd, 1. Baskı, Ri-yad 1419/1998.