Education of Holy Qur'an Memorization in Islamic Countries From the Beginning Until Present

Yıl 2011, Cilt: 11 Sayı: 2, 199 - 220, 01.04.2011

Hatice Şahin Aynur

Öz

Throughout history, The Holy Qur’an has been protected both by memorization and literary composition from the very beginning of it’s revelation until now. The name “Qur’an” of The Holy Qur’an refers to it’s verbal protection, whereas the name “Kitap” (The Book) refers to it’s literal protection. We have our Holy Book as Mushaf (specific name for the full written text of Qur’an) now, however for the most part of the history, it had been protected by memorization depending on oral tradition and transferred from generation to generation. In the beginning, the main purpose of memorization of The Holy Qur’an was the protection of itself, yet the positive effect of worshipping aspect of memorization is high enough to be considered important. As a matter of fact, it does not seem to be possible to explain the continuous increase of Qur’an memorization otherwise. In this study, historical course of Qur'an Memorization which is of remarkable interest in every period of time in Islamic territories and today's application methods for Indonesia case will be examined.

Anahtar Kelimeler

Memorization, Qur’an, Tradition.

Başlangıcından Günümüze Kadar İslam Coğrafyasında Hafızlık Tedrisatı

Öz

Kur’ân-ı Kerîm, nazil olduğu dönemden bu yana tarih boyunca hem kitabet hem de hıfz yoluyla muhafaza edilmiştir. Kur’ân-ı Kerîm’in “Kur’ân” ismi onun sözlü olarak, “Kitap” ismi de yazılı olarak korunmasını ifade etmektedir. Kutsal kitabımız günümüzde Mushaf olarak elimizde bulunmaktadır. Ancak o, bu güne kadar tarihin büyük bir bölümünde sözlü geleneğe dayalı olarak hıfz yoluyla korunmuş ve nesilden nesile aktarılmıştır. Kur’ân-ı Kerîm’in ezberlenmesi, başlangıçta, temel amaç olarak kendisinin ko-runmasına yönelik olsa bile, hıfzın ibadet boyutunun duruma olumlu etkisi önemsenmeye değecek kadar yüksektir. Nitekim günümüzde hala Kur’ân hafızlığının artarak devam etmesinin başka bir yolla açıklanması mümkün görünmemektedir. Bu çalışmada tarihin her döneminde, İslam coğrafyasında ilgiye şayan olan Kur’ân hıfzının tarihi süreci ve günümüzdeki uygulama biçimlerinden Endonezya örneği ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hafızlık, Kur’ân, Gelenek.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybanî el-Mervezî (241/ 855), Müsned, I-X, Alemü‟l-Kütüb, Beyrut 1419/ 1998.
• Albayrak, Halis, Tefsir Usulü, Şule Yayınları, İstanbul 1998.
• Âlûsî, Ebû‟s-Senâ Şihabüddîn Mahmûd b. Abdillah b. Mahmûd el-Hüseynî (1270/ 1854), Ruhu‟l-Me„ânî fî Tefsîri‟l-Kur‟âni‟l-Azîm ve‟s-Seb„i‟l-Mesânî, I-XVI, Tah. Alî Abdülbarî Atiye, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrût 1422/ 2001.
• Ayhan, Halis, “Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimine Genel Bakış”, AÜİF Dergisi, Özel Sayı, Ankara 1999.
• Beydâvî, Nâsirüddîn Ebû Sa„id (Ebû Muhammed) Abdullah b. Ömer b. Muhammed (685/ 1286), Envâru‟t-Tenzîl ve Esrâru‟t-Te‟vîl, I-II, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrût 1424/ 2003.
• Bozkurt, Nebi, “Dârülkurra”, DİA, İstanbul, 1993.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed. b. İsmail b. İbrahim el-Cufî (256/ 870), el-Cami‟u‟s- Sahih, I-IX, Tah. Kasım eş-Şemmâ‟î er-Rifâ‟î, Dâru‟l-Erkâm, Beyrut ts.
• Bursevî, İsmâîl Hakkı (1137/ 1725), Ruhu‟l-Beyân, I-X, Cümle Yayınları, İstanbul ts.
• Çelebi, Evliya (1093/ 1682), Evliya Çelebi Seyahatnamesi (Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu- Dizini), Hazırlayanlar, Zekeriya Kurşun, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, I- X, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul ts.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl (255/ 869), es-Sünen, I-II, Dâru İhyâi‟s-Sünneti‟n-Nebeviyye, yy. ts.
• Demirci, Mustafa, Kur‟ân Tarihi, MÜİFV Yayınları, İstanbul 1997.
• Doğan, Recai, “Cumhuriyet‟in İlk Yıllarında Tevhid-i Tedrisat Çerçevesinde Din Eğitim- Öğretimi ve Yapılan Tartışmalar”, Cumhuriyet‟in 75. Yılında Türkiye‟de Din Eğitimi ve Öğretimi İlmi Toplantısı (İzmir 4- 6 Aralık 1998 Tebliğler), Yayına Hazırlayanlar, Fahri Unan, Yücel Hacaloğlu, Ankara 1999.
• Draz, M. Abdullah, En Mühim Mesaj Kur‟ân, Ter. Suat Yıldırım, Akçağ Yayınları, Ankara, 1985.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş„as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî (275/ 889), es-Sünen, I-IV, Dâru İhyâi‟s-Sünneti‟n-Nebeviyye, yy. ts.
• Ekşioğlu, İlyas, Asr-ı Saadette Kur‟ân Öğretimi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul ts.
• el-Endelusî, Muhammed b. Yûsuf Ebû Hayan (745/ 1344), Tefsîru‟l-Bahru‟l-Muhîd, I-IX, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrût 1422/ 2001. el-Heysemî, Ebû'l-Hasan Nureddin Ali b. Ebî Bekr b. Süleyman (807/ 1405), Mecmâ„uz- Zevâid ve Menbaü'l-Fevâid, I-X, 2.bs., Dârü'l-Kitâbi'l-Arabî, Beyrut 1967. el-Kevserî, Muhammed Zâhid b. el-Hasan b. Ali Zâhid (1371/ 1952),Makalatü‟l-Kevserî, Matbaatü‟l-Envâr, Kâhire 1372.
• Elmalılı, Mehmed Hamdi Yazır (1294/ 1942), Hak Dini Kur‟ân Dili, I-IX, Çelik-Şura Yayınları, İstanbul ts.
• el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd es-Semerkandî (333/ 944), Tefsîru‟l-Kur‟âni‟l-„Azîm: Te‟vîlatü Ehli‟s-Sünneh, I-V, Tah., Fâtimetü Yûsuf el Haymî, Müessesetü‟-Risâle, Beyrût 1425/ 2004.
• Göksoy, İsmail Hakkı, “Muhammediyye”, DİA, İstanbul 2006.
• ________, “Nehdatü‟l-Ulemâ”, DİA, İstanbul 2006.
• Gürgür, Nuri, “Cumhuriyet‟in 75. Yılında Türkiye‟de Din Eğitimi ve Öğretimi”, Cumhuri- yet‟in 75. Yılında Türkiye‟de Din Eğitimi ve Öğretimi İlmi Toplantısı (İzmir 4- 6 Ara- lık 1998 Tebliğler), Yayına Hazırlayanlar, Fahri Unan, Yücel Hacaloğlu, Ankara 1999.
• Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, I-II, Çev. Salih Tuğ, İrfan Yayımcılık, İstan- bul 1993.
• ________, Kur‟ân-ı Kerim Tarihi, Ter. Salih Tuğ, İFAV Yayınları, İstanbul 2000.
• ________, İslama Giriş, Çev. Cemal Aydın, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1996.
• İbn Kesîr, Ebû‟l-Fidâ İmâmüddîn İsmail b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav‟ el-Kaysî el- Kureşî el-Busrâvî ed-Dımeşkî eş-Şafiî (774/ 1373), Tefsiru‟l-Kur‟âni‟l-Azim, I-XVI, Çev. Bekir Karlığa, Bedrettin Çetiner, Çağrı Yayınları, İstanbul ts.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî (273/ 887), es-Sünen, I-II, Îsâ el- Bâbî el-Halebî, Mısır 1972.
• İbnü‟l-Cezerî, Şemsüddîn Ebî‟l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî ed- Dimeşkî eş- Şafiî (833/ 1429), en-Neşr fi‟l-Kıraati‟l-„Aşr, Tah. Ali Muhammed Dabba‟, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrût, ts.
• Karaçam, İsmail, Kur‟ân-ı Kerîm‟in Faziletleri ve Okunma Kaideleri, İFAV, İstanbul 2008.
• Kettanî, Muhammed Abdülhay b. Abdülkebir b. Muhammed (1382/ 1962), Nizamü‟l- Hükümeti‟n Nebeviyye (et-Terâtibü‟l-İdâriyye), I-IV, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrût, ts.
• Köşklü, Zerrin, “Vakfiyelere Göre 17. ve 18. Yüzyıllarda Bir Eğitim Kurumu Olarak Os- manlı Darülkurraları”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 14, Erzu- rum 2000.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh (671/ 1273), el-Cami‟ li Ahkâmi‟l-Kur‟ân, I-XX, Tah. Sâlim Mustafâ el-Bedrî, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrût 1424/ 2004.
• Kuşeyrî, Ebû‟l-Kâsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik (465/ 1072), Letâifü‟l-İşârât, I-III, Tah. Abdüllatif Hasen Abdurrahman, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrût 1420/ 2000.
• Lembaga, Tahfızh- Tilawah al-Qur‟an Instıtut PTIQ, Pedoman Tahfizh al-Qur‟an Instıtut PTIQ, yy. Jakarta, 2008.
• Maşalı, Mehmet Emin, “Mushaf”, DİA, İstanbul 2006.
• Müslim, Ebû‟l-Hüseyn Müslim b. el-Haccac el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî (261/ 875), Sahih-u Müslim, I-V, Tah. Muhammed Fuad Abdulbâkî, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrut 1413/ 1992.
• Nesefî, Ebû‟l-Berekât Hafizüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd (710/ 1310), Medâri- kü‟t-Tenzîl ve Hakâiki‟t-Te‟vîl, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrût 1421/ 2001.
• Özcan, Tahsin, “Osmanlılar”, DİA, İstanbul 2007.
• Pondok,Tahfidh Yanbu„ul Qur‟an Kudus, Thoriqoh Baca Tulis Dan Menghafal al-Kur‟ân Yanbu„a, 1-7, 6. bs., Tidak Untuk Dijual, yy. 2009.
• Râzî, Ebû Abdillah Fahruddin Mahmud b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistanî (606/ 1210), Mefatihu‟l-Gayb, I-XXIII, Çev. Suat Yıldırım, Lütfullah Cebeci, Sadık Kılıç, Sadık Doğru, Akçağ Yayınları, Ankara ts.
• Sâbûnî, Muhammed Alî, Safvetü‟t-Tefâsîr, I-III, Dâru‟Fikr, Beyrût 1421/ 2001.
• Suyûtî, Ebû'l-Fazl Celâleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr (849/ 1445), el-İtkân fî Ulumi‟l- Kur‟ân, I-II, Tah. Mustafa Dib el-Buga, Dâru İbn Kesîr, Beyrût, 1427/ 2006.
• Şükrü, Öztürk, “Diyanet İşleri Başkanlığı‟nın Yaygın Din Eğitimi ve Hizmet İçi Eğitim Faaliyetleri”, Cumhuriyet‟in 75. Yılında Türkiye‟de Din Eğitimi ve Öğretimi İlmi Top- lantısı (İzmir 4- 6 Aralık 1998 Tebliğler), Yayına Hazırlayanlar, Fahri Unan, Yücel Hacaloğlu, Ankara 1999.
• Tabâtabâî, Seyyid Muhammed Hüseyin (1401/ 1981), el-Mizan fî Tefsîri‟l-Kur‟ân, I-XXII, Müessesetü‟l-A„lemî, Beyrût 1417/ 1997.
• Taberî, Ebû Ca„fer Muhammed b. Cerîr (310/ 926), Câmi„u‟l-Beyân „an Te‟vîli Âyi‟l-Ku‟rân, I-XXX, Dâru‟l-Fikr, Beyrût 1420/ 1999.
• Tanman, M. Baha, “Darülkurra”, DİA, İstanbul 1993.
• Temel, Nihat, Kur‟ân Kıraatında Vakf ve İbtida, İFAV Yayınları, İstanbul 2001.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre (279/ 892), el-Camiu‟s-Sahih, I-V, el- Mektebetü‟l-İslamiyye, yy. ts.
• Watt, Montgomery W., Kur‟ân‟a Giriş, Çev. Süleyman Kalkan, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2000.
• Yıldırım, Selahattin, Kur‟ân Eğitimi Açısından Şehzade Selim‟in Tire‟deki Vakfiyesi, Dûrul- hadis Yayınları, İstanbul 2004.
• ________, Vakıfnâme-i Şehzâde-i Civânbaht Hazret-i Sultân Selim (III. Selim Vakfiyesi), Ekrem Matbaası, İstanbul 2004.
• Yıldız, İlhan, “Hz. Peygamber‟in Mekke Dönemi Yaygın Eğitim Çalışmaları”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1998/ 2.
• Zemahşerî, Ebû‟l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer el-Havarizmî (538/ 1143), el-Keşşâf „an Hakâiki Ğivâmizi‟t-Tenzîl ve „Uyûni‟l-Ekâvîl fî Vucûhi‟t-Te‟vîl, I-IV, Tah. Muham- med Abdüsselâm, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrût 1424/ 2003.
• Zerkeşî, Ebû Abdillah Bedreddin Muhammed b. Bahadır b. Abdillah (794/ 1392), el- Burhân fî Ulumi'l-Kur'ân, Tah. Muhammed Ebû'l-Fazl İbrâhim, Dâru İhyâi'l-Kütübi'l- Arabiyye, Kâhire, 1376/ 1957.
• Zurkanî, Muhammed Abdul Azim (1368/ 1948), Menâhilü‟l-İrfân fi Ulûmi‟l-Kur‟ân, I-II,
• Dâru‟l-Mağrife, Beyrut 1999. ııı