Dreams In The Qur’an And Their Reflections On Life

Yıl 2005, Cilt: 5 Sayı: 4, 39 - 60, 01.08.2005

Hidayet Aydar

Öz

In this article; the approach of the holy book of Islam, the Qur’an, to dreams which have an important impact on human life will be evaluated. With this purpose, first, expressions used in the Qur’an about dreams and these expressions’ grammatical meanings will be taken into consideration. Later we will discuss them in the context they are used. The Qur’an mentions the dreams of prophet firstly Abraham’s and then Joseph’s, Mohammed’s and some other prophets' dreams. For example the Prophet Abraham, sees himself killing his son Ishmael in his dream. Prophet Joseph sees eleven stars, sun and moon while prostrating himself in his dream. Prophet Mohammed also sees himself conquering Mecca. Some people’s dreams, other than prophets also take a part in the Qur’an. We can mention the dreams of Prophet Joseph’s friends, who were in prison with him in this regard. According to Islamic understanding, revelation first begins with coming to Prophet Mohammed as dreams, and every dream came true, as exactly as he had, in the following day. For this reason, dreams are considered as the part of prophethood. Additionally, the establishment of the adhan (call to prayer), which is one of th most important symbols of Islam and which has been recited five times a day from minarets, is also historically connected to Prophet Mohammed’s friends’ dreams. All these dreams will be briefly explained in the article. The issue of whether dreams became true or not, the effects of dreams on the seers and on the people around them, and the developments the dreams cause in their lives are also studied. Their effects on the religious and social life are also examined. While examining all these, how the Qur’an evaluates dreams, and how dreams are looked upon and evaluated in Islam based on the Qur’an are also studied. The article will be concluted end with comments from the Qur’anic perspective and the Islamic basic references on the psychological effects of dreams on practical, daily human life, and ways to avoid their negative effects.

Anahtar Kelimeler

The Qur’an, Dream, Dreams of prophets, Relation between revelation and dream, the Adhan and dream.

Kur'an'da Rüyalar ve Rüyaların Hayata Yansımaları

Öz

Bu çalışmada, insanoğlunun hayatında önemli bir yeri bulunan rüyalara, İslam dininin kutsal kitabı Kur'an'ın yaklaşım tarzı ele alınmaktadır. Bu maksatla öncelikle rüya için Kur'an'da kullanılan lafızlar ve bu lafızların gramatik anlamları üzerinde durulmakta,daha sonra bunların hangi bağlamda kullanıldıkları işlenmektedir. Kur'an'da başta Hz. İbrahim olmak üzere Hz. Yusuf, Hz. Muhammed ve diğer bazı peygamberlerin gördükleri rüyalardan bahsedilmektedir. Söz gelişi Hz. İbrahim, rüyasında oğlu İsmail'i boğazladığını; Hz. Yusuf, rüyasında onbir yıldız, güneş ve ayın kendisine secde ettiğini ve Hz. Muhammed de, rüyasında Mekke'yi fethettiğini görmüştür. Peygamber olmayan bazı insanların rüyaları da Kur'an'da yer almaktadır. Hz. Yusuf ile birlikte hapiste bulunan arkadaşlarının rüyaları bu bağlamda zikredilebilir. İslam anlayışına göre Hz. Muhammed'e vahiy ilk olarak rüya şeklinde gelmeye başlamış ve her gördüğü rüya, ertesi gün aynen gerçekleşmiştir. Bu yüzden de rüya, peygamberliğin bir cüzü olarak değerlendirilir. Ayrıca İslam dininin en önemli sembollerinden biri olan ve günde beş kez minarelerden okunan ezan da, Hz. Muhammed'in bazı arkadaşlarının gördüğü rüya ile sabit olmuştur. Bütün bu rüyalar çalışmada ana hatlarıyla anlatılmaktadır. Söz konusu rüyalardan gerçekleşenler ve gerçekleşmeyenler, rüyaların onları görenler ve çevresindekiler üzerinde yaptığı etki, hayatlarında meydana getirdiği değişiklikler de işlenmektedir. Ayrıca dînî ve içtimâî hayat üzerindeki etkileri de ele alınmaktadır. Bütün bunlar incelenirken, Kur'an'ın rüyaları nasıl değerlendirdiği; ayrıca Kur'anî temeller üzerine bina edilmiş olan İslam dininde rüyaya nasıl bakıldığı ve ne tür bir değer atfedildiği de mevzu bahis edilmektedir. Çalışma, rüyaların pratikte insan hayatında ne tür psikolojik sonuçlar doğurdukları ve bunların zararlarından sakınma yöntemleriyle ilgili olarak, Kur'an ve İslam dininin temel referansları çerçevesinde yapılan bir değerlendirmeyle son bulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, rüya, peygamber rüyaları, vahi rüya ilişkisi, Ezan ve rüya.

Kaynakça

• Abdulbâkî, Muhammed Fuâd, el-Mu'cemu'l-Mufehres li Elfâzi'l- Kur'âni'l-Kerîm, el-Mektebetu'l-İslâmî, İstanbul 1982.
• Açıkalın, Bünyamin, Kur'an-ı Kerim'de Rüya Kavramı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), M.Ü.Sos.Bil.Ens. İstanbul 1996.
• Ahmed b. Hanbel, Musnedu Ahmed b. Hanbel, Çağrı yay., İstanbul 1402/1982.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur'an'ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul tarih yok.
• al-Avadî, Usâme Muhammed, Ahkâmu Tefsîri’r-Ru'yâ ve’l-Ahlâm fî’l- Qur'ani’l-Kerîm ve’s-Sunneti’l-Mutahhara, Dâru’l-Cayl, Beyrût 1411/1991.
• el-Beydâvî, el-Kâdî Nâsıruddîn, Tefsîru'l-Beydâvî el-Musemmâ Envâru't-Tenzîl ve Esrâru't-Te'vîl, Dersaâdet, İstanbul tarih yok.
• el-Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl, Sahîhu'l-Buhârî, Çağrı yay., İstanbul 1401/1981.
• el-Cevherî, İsmail, es-Sıhah Tâcu'l-Luğa ve Sıhahu'l-Arabiyye, el- Kâhire 1982.
• el-Cessâs, Ebûbekir Ahmed b. Ali, Ahkâmu'l-Kur'ân, Dâru'l-Kitâbi'l- Arabî, Beyrût, tarih yok.
• Dalkılıç, Mehmet, İslam Mezheplerinde Ruh, İz Yay., İstanbul 2004.
• ed-Dâremî, Ebû Muhammad Abdillah, Sünenu’d-Dâremî, Çağrı yay., İstanbul 1401/1981.
• Demirci, Muhsin, Vahiy Gerçeği, İFAV Yay., İstanbul 1996.
• Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, (Çev. S.Tuğ), İrfan yay., İstanbul 1980.
• Havvâ, Saîd, el-Esâs fî't-Tefsîr, Dâru's-Selâm, 1412/1991.
• el-Isfahânî, er-Râğıb, el-Mufredât fî Ğarîbi'l-Kur'ân, Kahraman Yay., İstanbul 1986.
• İbn Haldun, Abdurrahmân Ebû Zeyd, Mukaddime, (Haz. S.Uşudağ), Dergah yay., İstanbul 1982.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik, es-Sîretu'n-Nebeviyye l'İbn Hişâm, (Tahk. M. es-Sîkâ-İ.el-Ebyârî-A.Şelebî), Dâru İhyâi't- Turâsi'l-Arabî, Beyrût 1985.
• İbn Kesîr, Ebû'l-Fidâ İsmail, el-Bidâye ve'n-Nihâye, Mektebetu'l- Maârif, Beyrût tarih yok.
• İbn Kesir, Ebû'l-Fidâ İsmail, Tefsîru'l-Kur'âni'l-Azîm, (Tahkik: Heyet), Kahraman Yay., İstanbul 1985.
• İbn Mâjce, Ebû Abdillâh Muhammad, Sünen İbn Mâce, Çağrı yay., İstanbul 1401/1981.
• İbn Manzûr, Ebû'l-Fadl Cemâluddin Muhammed, Lisânu'l-Arab, Dâru'l-Fikr, Beyrût 1414/1994.
• İbn Seyyidi'n-Nâs, Muhammed b. Abdillâh, es-Sîretu'n-Nebeviye el- Musemmâ Uyûnu'l-Eser fî Funûni'l-Meğâzî ve'ş-Şemâili ve's- Siyer, Mektebetu'l-Kudsî, el-Kâhire 1406/1986.
• İbn Sîrîn, Tefsîru Ahlâmi'l-Kebîr, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût 1403/1983.
• el-Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed, el-Câmi' li Ahkâmi'l-Kur'ân, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrût 1405/1985.
• el-Kûsî, Ebû Hatim Usâme b. Abdillâh, Kitâbu'l-Ezân, Muessesetu Kurtubâ li'n-Neşri ve't-Tevzî' 1408/1987.
• Mâlik b. Enes, al-Muvatta', Çağrı yay., İstanbul 1401/1981.
• el-Merâğî, Ahmed el-Merğînânî, Burhanuddîn Ebû'l-Hasan, el-Hidâye Şerhu Bidâyeti'l-Mubtedî, Kahraman Yay., İstanbul 1986.
• el-Meydânî, Abdulğanî, el-Lubâb fî Şerhi'l-Kitâb, Dâru'l-Hadîs, Beyrût, tarih yok.
• Mustafa, Tefsîru'l-Merâğî, Dâru'l-Fikr, tarih yok.
• Müslim b. el-Haccâc, Sahîhu Muslim, Çağrı yay., İstanbul 1401/1981.
• en-Neccâr, Abdulvehhâb, Kısasu'l-Enbiyâ, Dâru'l-Fikr, Beyrût tarih yok.
• en-Nesefî, Ebû'l-Berekât Abdullah b. Ahmed, Tefsîru'n-Nesefî (Medâriku't-Tenzîl ve Hakâiku't-Te'vîl), Kahraman Yay., İs- tanbul 1984.
• er-Râzî, el-Fahr, et-Tefsîru'l-Kebîr (Mefâtîhu'l-Ğayb), Dâru İhyâi't- Turâsi'l-Arabî, Beyrût tarih yok.
• eş-Şirbâsî, Ahmed, Yeselûneke fi’d-Dîni ve’l-Hayâh, Dâru’l-Ceyl, Bey- rût tarih yok.
• et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed İbn Cerîr, Târîhu'l-Umemi ve'l- Mulûk, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût 1407.
• Udra, Eşref, el-Ezânu fî'l-İslâm, Trablus (Lübnân) 1414-1415/1994.
• Yazır, M. Hamdi, Hak Dini Kur'an Dili, Eser neşriyat, İstanbul tarih yok.
• ez-Zemahşerî, Ebû'l-Kâsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer, Tefsîru'l- Keşşâf…, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût 1415/1995.