Dini Tutum İle Psikolojik Sağlamlık Arasındaki İlişkide Tevekkülün Aracılık Rolünün İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 1183 - 1208, 30.09.2022

Mehmet Çınar

https://doi.org/10.33415/daad.1123529

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada, dindarlık ile psikolojik sağlamlık ilişkisinde tevekkülün aracı rolü incelenmiştir. Araştırmanın yöntemi nicel araştırma türünden ilişkisel araştırma modelidir. Veri toplama aracı olarak “Dini Tutum Ölçeği”, “Tevekkül Ölçeği” ve “Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği” kullanılmıştır. Örneklem grubu 154 (%39,8) erkek, 233 (%60,2) kadın olmak üzere toplam 387 kişiden oluşmaktadır. Araştırmada dini tutum ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkide tevekkülün aracılık rolünün etkisine ilişkin toplam, doğrudan ve dolaylı etki değerleri ile bootstrap güven aralıkları hesaplanmıştır. Bu açıdan toplam etki değeri 0,1567, doğrudan etki değeri -0,0404, dolaylı etki değeri 0,1971 olarak bulunmuştur. Dini tutumun psikolojik sağlamlık üzerindeki doğrudan etkisi negatif yönlü %04 iken; tevekkül de modele dâhil olduğunda toplam etki pozitif yönlü %15 düzeyine çıkmaktadır. Bu toplam etkinin %15’i de tevekkülün aracı etkisinden kaynaklıdır. Dini tutum ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkide tevekkülün tam aracılık etkisine sahip olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Dini Tutum, Tevekkül, Dini Başa Çıkma, Ruh Sağlığı

Examining the Mediating Role of Tawakkul in the Relationship between Religious Attitude and Psychological Resilience

Öz

This study aims to examine the mediating role of tawakkul (reliance in God) in the relationship between religious attitude and psychological resilience. The method of this study is correlational study design, which is a quantitative research model. In the study “Religious Attitude Scale”, “Tawakkul Scale” and “Brief Resilience Scale” were used as data collection tools. Sample group has of a total of 387 people consisting of 154 male (39,8%) and 233 female (60,2%) participants. The study, the total, direct and indirect impact values and the bootstrap confidence intervals of the mediator role of tawakkul for the relationship between religious attitude and psychological resilience were calculated. The study total impact value was found as 0,1567, the direct impact value as -0,0404 and the indirect impact value as 0,1971. While the direct impact of religious attitude on psychological resilience is negative 04%, if tawakkul is also included in the process, the total impact rises up to the 15% level positively. 15% of this total impact results from the mediator effect of tawakkul. When the changes in the p value in the effect of religious attitude over psychological resilience is observed, it is seen that while it is significant as .01 in Model 3, it is found to be .62 in Model 2, which makes it insignificant. This shows us that reliance in God has a full mediator effect in the relationship between religious attitude and psychological resilience.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Religious Attitude, Tawakkul, Religious Coping, Mental Health

Kaynakça

• Arslan, Filiz - Ayas, Tuncay. “Din ve Psikoloji Eğitimi Alan Öğrencilerin Psikolojik Sağlamlık ve Affedicilik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 19/2 (31 Aralık 2019), 1-29.
• Baron, Reuben M. - Kenny, David A. “The Moderator–Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations”. Journal of Personality and Social Psychology 51/6 (1986), 1173-1182. https://doi.org/10.1037/0022-3514.51.6.1173
• Batan, S. Nazlı - Ayten, Ali. “Dinî Başa Çıkma, Psikolojik Dayanıklılık ve Yaşam Doyumu İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Din Bilimleri Akademik Araştırmalar Dergisi 15/3 (2015), 67-92.
• Bayram, Nuran. Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş. Bursa: Ezgi Kitabevi, 2.Baskı., 2013.
• Beyazkılınç, Eminenur. Yüksek Din Öğretimi Öğrencilerinde Allah’a Bağlanma Ve Psikolojik Sağlamlık: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 2019.
• Bolhari, Jafar vd. “Relationship between the Stressors, Stress Symptoms, and Reliance on God (Tavakkol) in Medical Students”. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology 6/1 (10 Ağustos 2000), 20-25.
• Bonab, Bagher Ghobari - Koohsar, Ali Akbar Haddadi. 2nd World Conference on Psychology, Counselling and Guidance - 2011. “Reliance on God as a Core Construct of Islamic Psychology”. Procedia - Social and Behavioral Sciences 30 (01 Ocak 2011), 216-220. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.10.043
• Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem Akademi, 30. Basım, 2021.
• Çağrıcı, Mustafa. “Tevekkül”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/1-2. TDV İslâm Ansiklopedisi, 2012.
• Çokluk, Ömay vd. Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi, 2014.
• Di̇lmaç, Bülent - Çiftçi, Ayşenur. “14-18 Yaş Grubunda Tanrı Algısı ile Psikolojik Sağlamlık İlişkisinin İncelenmesi”. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi 1/1 (14 Haziran 2019), 14-28.
• Doğan, Tayfun. “Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe Uyarlaması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. The Journal of Happiness & Well-Being 3/1 (2015), 93-102.
• Erdoğan, Emine. Tanrı Algısı, Dini Yönelim Biçimleri ve Dindarlığın Psikolojik Dayanıklılıkla İlişkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Thesis, 2015.
• Eryılmaz, Sevgi. Üniversite Öğrencilerinde Psikolojik Sağlamlığı Yordamada Yaşam Doyumu, Benlik Saygısı, Iyimserlik ve Kontrol Odağının Incelenmesi. Muğla Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Gondal, Muhammad Usama vd. “Mediating Role of Tawakkul between Religious Orientation and Anxiety among Muslim Adults”. Foundation University Journal of Psychology 6/2 (31 Temmuz 2022). https://doi.org/10.33897/fujp.v6i2.481
• Güngörmüş, Kübra vd. “Hemşirelik Öğrencilerinin Psikolojik Dayanıklılıkları ve Etkileyen Faktörler”. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 6/1 (2015), 9-14.
• Gürbüz, Sait - Şahin, Faruk. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, 2014.
• Hayes, Andrew F. Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis, Second Edition: A Regression-Based Approach. Guilford Publications, 2017.
• Hoşoğlu, Rumeysa vd. “Öğretmen Adaylarında Psikolojik Sağlamlık”. OPUS International Journal of Society Researches 8/14 (25 Nisan 2018), 217-239. https://doi.org/10.26466/opus.405751
• Hu, Li‐tze - Bentler, Peter M. “Cutoff Criteria for Fit Indexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria Versus New Alternatives”. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal 6/1 (01 Ocak 1999), 1-55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• Kandemi̇r, Fatih. “Tevekkülün Fonksiyonelliği Üzerine (Din Psikolojik Bir Yaklaşım)”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 26/1 (15 Haziran 2022), 121-134. https://doi.org/10.18505/cuid.1073180
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel, 35. Basım, 2020.
• Karataş, Kasım - Baloğlu, Mustafa. “Tevekkülün Psikolojik Yansımaları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 19/1 (26 Haziran 2019), 110-118. https://doi.org/10.30627/cuilah.545806
• Kasapoğlu, Figen. “COVID-19 Salgını Sürecinde Kaygı ile Maneviyat, Psikolojik Sağlamlık ve Belirsizliğe Tahammülsüzlük Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”. Electronic Turkish Studies 15/4 (Ağustos 2020), 599-614. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.44284
• Meydan, Cem Harun - Şeşen, Harun. Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık, 2011.
• Miri, M. R. vd. “Relationship between Depression and Level of Reliance on God in Birjand University Students.” Journal of Birjand University of Medical Sciences 14/04 (2007), 9-15. http://bsid.bums.ac.ir/dspace/handle/bums/3963
• Ok, Üzeyir. “Dini Tutum Ölçeği: Ölçek Geliştirme ve Geçerlik Çalışması”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8/2 (2011), 528-549.
• Polatcı, Sema - Tınaz, Zeynep Dilara. “Kişilik Özelliklerinin Psikolojik Dayanıklılık Üzerindeki Etkisi”. OPUS International Journal of Society Researches 17/36 (30 Nisan 2021), 2890-2917. https://doi.org/10.26466/opus.827411
• Seçer, İsmail. SPSS ve LISREL ile Pratik Veri Analizi Analiz ve Raporlaştırma. Ankara: Anı Yayıncılık, 2013.
• Sezgi̇n, Ferudun. “İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Psikolojik Dayanıklılık Düzeylerinin İncelenmesi”. Kastamonu Eğitim Dergisi 20/2 (01 Mayıs 2012), 489-502.
• Şahin, Meryem. Dini Bir Değer Olarak Tevekkül Yöneliminin Psikolojik Sebep ve Sonuçları Üzerine Araştırma. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• Şahi̇n, Meryem. “Tevekkül Yönelimi Ölçeği Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Değerler Eğitimi Dergisi 18/40 (2020), 345-369. https://doi.org/10.34234/ded.768176
• Şahi̇n, Meryem - Hökelekli̇, Hayati. “Tevekkül Psikolojisi: Nedenleri, Süreci ve Sonuçları Hakkında Nitel Bir Araştırma”. International Journal of Social Inquiry 12/2 (30 Aralık 2019), 801-836. https://doi.org/10.37093/ijsi.659060
• Tabachnick, Barbara - Fidell, Linda. Using Multivariate Statistics (sixth ed.). Boston, 2013.
• Törenek, Edanur Terzibali. Tevekkül, Yaşam Memnuniyeti ve Dindarlık Ilişkisi. Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Tümlü, Gamze Ülker - Recepoğlu, Ergün. “Üniversite Akademik Personelinin Psikolojik Dayanıklılık ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişki”. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi 3 (01 Aralık 2013), 205-213.
• Türker, Nesrin Yıldız. Yetişkinlerde Dindarlık ve Psikolojik Sağlamlık Ilişkisi Üzerine Bir Araştırma. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2018. http://acikerisim.uludag.edu.tr/jspui/handle/11452/1365
• Uysal, Veysel vd. “Dinî Başa Çıkma ile Umut, Hayat Memnuniyeti ve Psikolojik Sağlamlık Arasındaki Etkileşim Üzerine Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52/52 (15 Haziran 2017), 139-160. https://doi.org/10.15370/maruifd.333535
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Kur’ân-ı Kerîm ve Meâli Şerifi. İstanbul: İşaret Yayınları, 1. Basım, 2000.
• Yıldırım, Sonay - Gürsu, Orhan. “Yetişkinlerde Dindarlık ve Psikolojik Dayanıklılık İlişkisi”. Turkish Academic Research Review 6/1 (25 Mart 2021), 27-54. https://doi.org/10.30622/tarr.865014