Metaverse’te Dinî Ve Toplumsal Tezahürler

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 1, 29 - 57, 31.03.2023

Muhammed Yamaç

https://doi.org/10.33415/daad.1210422

Öz

Dijital/sanal ve teknolojik gelişmeler, birey ve toplumların yaşamında oldukça önemli ve çok boyutlu değişimlere yol açmıştır. Bu değişim aynı zamanda gündelik hayatı çok boyutlu olarak sanal evrene aktarmanın ve eklemlemenin zorunlu bir sonucu olarak kendini göstermiştir. Diğer bir deyişle sanal yaşamın çok boyutlu kuşatması ve hegemonyası, bireysel ve toplumsal hayatta bir gerçeklik olarak kendini inşa etmektedir. Bu sanal gerçeklik son dönemde özellikle Metaverse’e dair içerik ve kurgularla birlikte zamanla çeşitlenmiş ve zenginleşmiş görünmektedir. Gerçekliği artırılmış (AR: Augmented Reality) sanal içerikler barındıran Metaverse (öte evren/evren ötesi), kullanıcılarına etkileyici ve cezbedici üç boyutlu arayüz ve avatarlarla sanal dünyalar kurma imkânı sunan bir dijital platformdur. Gündelik yaşamın neredeyse her alanının avatarlar aracılığıyla kurgusal olarak tasarlandığı Metaverse, bir anlamda oyun/eğlence, haz, imaj ve tüketim odaklı bir paralel evren sanallaştırmasıdır. Metaverse platformları, dinî ve toplumsal açıdan birtakım imkânlar içerdiği gibi riskleri de barındırmaktadır. Bu çerçevede çalışma, gündelik birçok faaliyet veya aktivitenin gerçekleştirildiği sanal bir alan olarak “Metaverse’te dinî ve toplumsal tezahürler nelerdir?” sorusunu anlamaya ve anlamlandırmaya girişmektedir. Çalışmada doküman analizi ve (katılımlı) gözlem tekniği kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Toplum, Din, Sanallaştırma, Metaverse

Religious And Social Manifestations İn The Metaverse

Öz

Digital or virtual and technological developments have led to significant and multidimensional changes in the lives of individuals and societies. This process has also manifested itself as a necessary result of transferring and articulating daily life to the virtual universe in a multidimensional way. In other words, virtual life’s multidimensional siege and hegemony have established themselves as a reality in individual and social life. This virtual reality seems to have diversified and enriched lately, especially with the content and fiction of the metaverse. Metaverse (beyond the universe), which contains virtual content with augmented reality, is a digital platform that allows users to create virtual worlds with an impressive and attractive 3D interface and avatars. Metaverse, in which almost every area of daily life is hypothetically fictionalized through avatars, is, in a sense, a parallel universe virtualization focused on games or entertainment, image, hedonism, and consumption. As a result, Metaverse platforms contain some religious and social risks as well as opportunities. In this context, what are the religious and social manifestations of the metaverse as a virtual space where many daily activities are carried out? Engages in a critical discussion of the question. Document analysis and (participatory) observation methods were used in the study.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Society, Religion, Virtualization, Metaverse

Kaynakça

• Ağçoban, Sıddık. “Hay Bin Yakzân’ı Sosyolojik Okumak”. Hayy’dan Hû’ya Hay Bin Yakzân. ed. Ejder Okumuş – Sıddık Ağçoban. 179-205. Konya: Palet Yayınları, 2021.
• Ağçoban, Sıddık. “Bir Halvet Deneyiminin Sosyolojik Analizi: Halvette 40 Gün”. Harran İlahiyat Dergisi /45 (Haziran 2021), 227-247. https://doi.org/10.30623/hij.952997
• Arıcı, Handan Yalvaç – Arıcan, Sümeyra. “Sosyal Medyanın Etkilerine Yönelik Manevi Danışmanlık Eğitimi İhtiyaç Analizi”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (Haziran 2022), 263-302. https://doi.org/10.46353/k7auifd.1097067
• Aron, Raymond. Sosyolojik Düşüncenin Evreleri. çev. Korkmaz Alemdar. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2017.
• Baloğlu, Adnan Bülent. “Metaverse, Kapitalizm ve Spiritüel Dokunuş”. İslam ve Medya (Erişim 14 Mart 2023). https://www.islamvemedya.com/metaverse-kapitalizm-ve-spirituel-dokunus/916/
• Baltacı, Ali. “Metaverse ve Dinin Çoklu Sanal Temsili”. Dijitalleşme ve Din: Teorik Yaklaşımlar ve Uygulama Örnekleri. ed. Çapcıoğlu, İhsan – Çapcıoğlu, Fatma. 673-702. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2022.
• Barbrook, Richard – Cameron, Andy. “The Californian Ideology”. Science as Culture 6/1 (January 1996), 44- 72. https://doi.org/10.1080/09505439609526455
• Bauman, Zygmunt. Kuşatılmış Toplum. çev. Akın Emre Pilgir. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2. Basım, 2021.
• Bn, Başlangıçnoktası. “Hong Kong Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, Metaverse’de Sanal Kampüs Kuracak”. Erişim 13 Mart 2023. https://baslangicnoktasi.org/hong-kong-bilim-ve-teknoloji-universitesi- metaversede-sanal-kampus-kuracak/
• Brown, Dalvin. “Online Church: Ministries use VR, Apps to deliver digital services and virtual baptisms”. Techxpoler (3 Mayıs 2019). https://techxplore.com/news/2019-05-online-church-ministries-vrapps.html/
• Çapcıoğlu, İhsan – Bahadur, Merve. “Metaverse ve Alternatif Kutsallık Arayışları: Sanal Gerçeklik Meditasyonu Örneği”. Dijitalleşme ve Din: Teorik Yaklaşımlar ve Uygulama Örnekleri. ed. Çapcıoğlu, İhsan – Çapcıoğlu, Fatma. 703-726. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2022.
• Çapcıoğlu, İhsan – Alpay, Ahmed Hamza. “Metaverse: Dijital Dünyada Gerçekliğin Yeniden İnşası”. Dijitalleşme ve Din: Teorik Yaklaşımlar ve Uygulama Örnekleri. ed. Çapcıoğlu, İhsan – Çapcıoğlu, Fatma. 657-672. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2022.
• Campbell, Heidi A. Digital Religion: Understanding Religious Practice in New Media Worlds. London And New York: Routledge, 2013.
• Castells, Manuel. Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür. çev. Ebru Kılıç. 3 Cilt. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2. Basım, 1/2008.
• Castells, Manuel. Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür. çev. Ebru Kılıç. 3 Cilt. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2. Basım, 3/2007.
• Cheong, Pauline (ed.) vd. Digital Religion, Social Media and Culture: Perspectives, Practices, and Futures. New York: Peter Lang Publishing Group, 2012.
• Cheruvallil, Sariya – Shakkour, Suha (ed.). Digital Methodologies in the Sociology of Religion. London-New York: Bloomsbury Academic, 2016.
• Chiu, Emma vd. New Realities: Into the Metaverse and Beyond. Wunderman Thompson, 2022. https://www.wundermanthompson.com/insight/new-trend-report-into-the-metaverse
• Cirit, İrfan. “Avatar”. ed. Akdemir, Naci – Tuncer, Can Ozan. Siber Ansiklopedi Siber Ortama Çok Disiplinli Bir Yaklaşım. 33-36. Ankara: Pegem Akademi, 2021.
• Civelek, Yaprak. “Yeni Sosyal Medya Alanı: Teknoloji ile İletişim”. Sosyal Medya Sosyolojisi. ed. Levent Eraslan. 29-62. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2020.
• Dağ, Ahmet. “Yaratılışa Müdahale ve Yeni Bir Evrimci Neo-Darwinist Bir Yaklaşım Olarak Transhümanizm”. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi /27 (Mayıs 2019), 153-168.
• DHA, Doğan Haber Ajansı. “Metaverse evreninde bilimsel kongre yaptılar”. Erişim 13 Mart 2023. https://www.dha.com.tr/gundem/metaverse-evreninde-bilimsel-kongre-yaptilar-2179576
• Denhardt, Robert B. – Catlaw, Thomas J. Theories of Public Organization. USA/Stamford: Cengage Learning, 7th edition, 2015.
• Dereli, Mustafa Derviş. Sanala Veda: Sosyal Medya ve Dönüşen Dindarlık. Ankara: Nobel Yayınları, 2020.
• Efendioğlu, İbrahim Halil. “Metaverse Nedir? Metaverse Dünyasında Pazarlma”. Ekonomi, İdari ve Sosyal Bilimler Araştırmaları. ed. Yüksel Akay Ünvan – Ruhi İnan. 133-150. Lyon: Livre de Lyon, 2022.
• Euronews. “God has entered the metaverse - and faith in the virtual world is flourishing”. Erişim 13 Mart 2023. https://www.euronews.com/next/2022/02/01/god-has-entered-the-metaverse-and-worship-in- virtual-worlds-is-booming
• French, Kristen. “This Pastor is Putting His Faith in a Virtual Reality Church”. Wired (2 Şubat 2018). https://www.wired.com/story/virtual-reality-church/
• Gökbayrak, Hilal. Dijital Dinin Kurumsallaştırılması: Paradigmalar, Terimler, Sorular, Konular ve Yöntemler. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Grayscale Research. The Metaverse: Web 3.0 Virtual Cloud Economies. Stamford: Grayscale Research, 2021. https://grayscale.com/learn/the-metaverse/, https://grayscale.com/wp- content/uploads/2021/11/Grayscale_Metaverse_Report_Nov2021.pdf
• Haberli, Mehmet. Sanal Din: Tarihsel, Kurumsal ve Pratik Boyutlarıyla İnternet ve Din. İstanbul: Açılım Kitap, 2014.
• Haberli, Mehmet. “Dijital Din Araştırmalarında Konu ve Yaklaşımlar”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 9/2 (Haziran 2020), 879-902. https://doi.org/10.15869/itobiad.729581
• Haberton. “Metaverse Üniversiteleri Nasıl Dönüştürecek?”. Erişim 13 Mart 2023. https://haberton.com/metaverse-universiteleri-nasil-donusturecek/
• Harari, Yuval Noah. Homo Deus. çev. Poyraz Nur Taneli. İstanbul: Kolektif Yayınları, 2016.
• Isetti, Giulia vd. (ed.). Religion in the Age of Digitalization: From New Media to Spiritual Machines. London: Routledge, 2020.
• Jun, Guichun. “Virtual Reality Church as a New Mission Frontier in the Metaverse: Exploring Theological Controversies and Missional Potential of Virtual Reality Church.” Transformation/SAGE Journal 37/4 (September 2020), 1-9. https://doi.org/10.1177/0265378820963155
• Kılıç, Muharrem. “Hukuksal Aklın Transhümanistik Temsilleri ve Onto-robotik Varoluş Formları”. Adalet Dergisi /66 (Mayıs 2021), 15-54.
• Kızılgeçit, Muhammed. “Meta'nın İnançlar Hakkında Gelecek Kurgusu”. İslam ve Medya (Erişim 14 Mart 2023). https://www.islamvemedya.com/meta-nin-inanclar-hakkinda-gelecek-kurgusu/928/
• Nazlı, Azra Kardelen vd. “Metaverse Evreninde Yer Alan Bazı Uygulamalar Üzerine Tematik Bir Analiz”. TRT Akademi 7/16 (Eylül 2022), 1096-1119. https://doi.org/10.37679/trta.1141776
• Özdemir, Sadettin – Gıynaş, Ahmet Yusuf. “Metaverse ve Din Eğitimi”. Turkish Academic Research Review 7/4 (Aralık 2022), 1080-1112. https://doi.org/10.30622/tarr.1197733
• Refinery29. “How VR Meditation Has Changed My Life” (Erişim 13 Mart 2023). https://www.refinery29.com/en-gb/virtual-reality-meditation-mindfulness
• Saracel, Nüket – Aksoy, Irmak. “Toplum 5.0: Süper Akıllı Toplum”. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 9/2 (Haziran 2020), 26-34.
• Sayar, Tahsin Eren – Özmen, Seçkin. “Dijital Oyunlarda Avatar-Kimlik İlişkisi: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/1 (Ocak 2022), 320-341. https://doi.org/10.33206/mjss.957375
• Stephenson, Neal. Snow Crash. New York: Bantam Books, 1992.
• Swingewood, Alan. Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi. çev. Osman Akınhay. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2010.
• Şimşek, İsmihan. “Metaverse Vaizliği”. İslam ve Medya (Erişim 15 Mart 2023). https://www.islamvemedya.com/metaverse-vaizligi/900/
• Taşdelen, H. Musa. “Sosyal/Toplumsal Eylem”. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. ed. M. A. Yekta Saraç. Erişim 14 Mart 2023. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/sosyal_toplumsal_eylem
• TC, Techcrunch. “Tripp acquires EvolVR to help more people fly higher in the metaverse” (Erişim 13 Mart 2023). https://techcrunch.com/2022/02/03/tripp-acquires-evolvr/
• Terzi, Âdem. “Metaverse Kavramı ve Türkçe Karşılıkları Üzerine”. Türk Dili 71/848 (Ağustos 2022), 12-17. https://www.tdk.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/%C3%82dem-Terzi-_-METAVERSE-KAVRAMI-VE- T%C3%9CRK%C3%87E-_-6-.pdf
• Time. “Meditate in the Metaverse Tripp Wellness Platform” (Erişim 13 Mart 2023). https://time.com/collection/best-inventions-2022/6229839/tripp-wellness-platform/
• Tomsguide. “I test fitness Apps - and VR meditation app Tripp on Meta Quest 2 blew my mind” (Erişim 13 Mart 2023). https://www.tomsguide.com/news/i-tested-this-vr-meditation-app-on-meta-quest-2-and- it-blew-my-mind
• Torun, Nur Kuban – Torun Tolga. “Metaverse ve Din Kavramlarının Sosyal Medya Madenciliği Yolu ile İncelenmesi”. Alanya Akademik Bakış 6/2 (Mayıs 2022), 2511-2526. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1099247
• Türk, Gül Dilek – Darı, Abdülhakim Bahadır. “Metaverse’de Bireyin Toplumsallaşma Süreci”. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 6/1 (Mart 2022), 277-297. https://doi.org/10.30692/sisad.1074030
• Türk, Gül Dilek vd. “Metaverse ve Benlik Sunumu”. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication 12/2 (April 2022), 316-333.
• Weber, Max. Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. çev. Zeynep Aruoba. İstanbul: Hil Yayınları, 1985.
• Weber, Max. The Methodology of The Social Sciences. New York: Free Press, 1949.
• Yahoo!finance. “A new use case for the older VR user: Dealing with death” (Erişim 13 Mart 2023). https://finance.yahoo.com/finance/news/case-older-vr-user-dealing-164827042.html? guccounter=1&guce_referrer=aHR0cHM6Ly93d3cuZ29vZ2xlLmNvbS8&guce_referrer_sig=AQAAAJ75WacC 5oiej3XOzN0G9ygJXrwtfaVliW62SJyHquaEzXD8uHZ1CG1r1WnILN7QpU2DcU5sf9Kt80pOO558qsjC5GKhbDtvq_ CHC18czSdt-s7_79BzrruQctTn4YcwukFrNcj1G9h7pABFdW-edlnRdfIynclAeTFgDTozb5MW
• Yıldırım, Ali – Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2005.
• Zagalo, Nelson vd. (ed.). Virtual Worlds and Metaverse Platforms: New Communication and Identity Paradigms. Texas: IGI Global, 2011.
• https://evolvr.org/ (Erişim 14 Mart 2023).
• https://www.tripp.com/ (Erişim 14 Mart 2023).
• https://www.vrchurch.org/ (Erişim 14 Mart 2023).
• https://adamor.com.tr/ (Erişim 15 Mart 2023).
• https://faith.facebook.com/ (Erişim 14 Mart 2023).
• https://faith.facebook.com/leader_stories (Erişim 14 Mart 2023).