Hicrî İlk İki Asırdaki Müfessirlerin Hz. Peygamber’e Mahsus Ayetleri Anlama Usûlü

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 1, 229 - 251, 31.03.2023

Akile Tekin

https://doi.org/10.33415/daad.1213297

Öz

Kur’an-ı Kerim ayetlerinin nüzulünde vahyin tamamının ilk muhatap ve mükellefi Hz. Peygamber’dir. Vahiy lafızlarının zahirinde açıkça görülen unsurlar dikkate alındığında Hz. Peygamber’e mahsus ifadelerde mükellefiyet açısından diğer insanların durumu ve bu ayetlerin hükmen işlevselliği İslami ilimler literatüründe tartışılan bir konudur. Bu araştırmada nüzul döneminde Hz. Peygamber’le birlikte Kur’an’ın muhatapları olan sahabe ve nüzul sonrası ilk iki asır müfessirleri tarafından, lafzında doğrudan Hz. Peygamber’e mahsus bir ifade ya da hadiseyi konu edinen ayetlerin nasıl anlaşıldığını tespit etmek amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda ele alınacak konular, örnek ayetlerle sınırlandırılmıştır. Bu makalede müfessir tabakâtlarına yer veren eserlerden tespit edilen ya da kendisinden tefsir rivayeti aktarılan ravilerin tamamına müfessir kimliğiyle yer verilmiştir. Araştırmamızda, hicrî ilk iki asırda ilgili ayet hususunda ulaşılabilen görüşler, müstakil olarak telif edilen ve günümüzde erişilebilen tefsir eserlerinden, yalnızca ilk ulaşılan eser referans gösterilerek nakledilmiştir. İncelemenin hicrî ilk iki asırla sınırlandırılmasının bir sonucu olarak, müfessirlerin görüşleri tefsir-tevil ayrımı konu edilmeksizin ele alınmıştır. Sonuç olarak elde edilen veriler çerçevesinde bir tefsir ya da tevil usûlünden bahsedilip bahsedilemeyeceği tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Tevil, Hüküm, Lafız, Olay

Destekleyen Kurum

Yok.

Proje Numarası

Yok.

Teşekkür

Yok.

The Method Of Understanding Of Al-Mufassırūn Of The Hıjrı Fırst Two Centurıes İn The Special Verses Of The Prophet

Öz

The Prophet is the first addressee and payer of the entire revelation in the interpretation of the verses of the Noble Qur’an. When the elements that are clearly visible in the appearance of the words of revelation are taken into consideration, Prophet Muhammad The status of other people in terms of obligation in statements specific to the Prophet and the functionality of these verses is a topic discussed in the literature of Islamic Sciences. In this research, during the nuzul period, the Prophet and their companions, interlocutors of the Qur'an and the Prophet, and al-mufassirūn of the first two centuries after Nuzul, directly addressed the Prophet in his words. It is aimed to determine how the verses that are the subject of a statement or incident specific to the Prophet are understood. The topics to be discussed in this direction are limited to sample verses. In this article, all the narrators identified from the works containing Tabakatu’l-Mufessirin or whose tafsir narrations were transmitted from him are included with the identity of the al-mufassir. In our research, the opinions that could be reached about the relevant verses in the first two centuries of the Hijri were transferred from the tafsir works that were independently copyrighted and accessible today only by referring to the first work that was reached. As a result of the limitation of the study to the first two centuries of the Hijri, the opinions of the commentators have been discussed without the subject of the tafsir-tawil distinction. As a result, it has been discussed whether a tafsir or tawil procedure can be mentioned within the framework of the data obtained.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Tawil, Verdict, Word, Event

Proje Numarası

Yok.

Kaynakça

• Abdullah Mahmud Şehhâte. Ulûmu’l-Kur’ân. Kahire: Dâru Ğarîb, 2002.
• Abdülhamit Birışık. “Ulûmu’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/132-135. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Abdürrezzâk b. Hemmâm es-Sanânî. Tefsîru Abdürrezzâk. thk. Dr. Mahmûd Muhammed Abduh. 3 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Adnân Muhammed Zerzûr. Ulûmu’l-Kur’ân. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1981.
• Bedruddîn Muhammed b. Abdillâh ez-Zerkeşî. el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân. thk. Ebu’l-Fadl ed-Dimyâtî. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2006.
• Celalüddîn Abdurrahmân es-Suyûtî. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed b. Ali. Kahire: Dâru’l-Hadîs, ts.
• Cevdet Bey. Tefsir Usûlü ve Târihi. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2002.
• Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-Buhârî. el-Câmiu’ṣ-ṣaḥîḥ. Beyrut: Dâru İbn-i Kesîr, 2002.
• Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr et-Taberî. Tefsîru’t-Taberî Câmiu’l-Beyân an Tevîli Âyi’l-Kur’ân. thk. Dr. Abdullah b. Abdi’l-Muhsin et-Türkî. 26 Cilt. Riyâd: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1436.
• Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm es-Salebî. el-Keşf ve’l-Beyân Tefsîru’s-Salebî. thk. Ebu Muhammed b. Âşûr. 10 Cilt. Lübnan: Dâru İhyâi’t-Türâs ve’l-Arabi, 1422.
• Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd Mâtürîdî Semerkandî Mâtürîdî. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. 18 Cilt. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2010.
• Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî İbn Ebî Hâtim. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm Müsneden ani’r-Rasûli ve’s-Sahâbeti ve’t-Tâbiîn. 16 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru İbnü’l-Cevzî, 1407.
• Ebu’l-Abbâs Abdullâh İbn Abbâs. Tenvîru’l-Mikbâs min Tefsîri İbn Abbâs. Lübnân: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• Ebu’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer İbn Kesîr. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Sâmî Muhammed es-Selâme. 8 Cilt. Riyâd: Dâru Tayyibe, 1418.
• Ebu’l-Meâlî Abdu’l-Melik b. Abdillah Cüveynî. el-Burhân fî Usûli’l-Fıkh. Beyrut: y.y. 1996.
• Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî İbnü’l-Cevzî. Fünûnu’l-Efnân fî Uyûni Ulumi’l-Kur’ân. thk. Hasan Ziyaeddin Itr. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1987.
• el-Haris b. Esed el-Muhasibi. el-Akl ve Fehmü’l-Kur’ân. İrbid: Dâru’l-Fikr, 1982.
• Fatıma Ünsal. “Hasâis ve Delâil Edebiyatında Hz. Peygamber’e Atfedilen Hissî Mûcizelerin Kur’an Çerçevesinde Değerlendirilmesi”. UMDE Dini Tetkikler Dergisi-UMDE Journal of Religious Inquires 3/1 (2020), 105-140.
• Hasan Basri Çantay. Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm. 3 Cilt. İstanbul: Elif Ofset, 1410.
• Hasan Elik, Muhammed Coşkun. Tevhid Mesajı Özlü Kur’an Tefsiri. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
• İbn Teymiyye Takıyuddîn Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Şihâbuddin Abdulhalîm. Mukaddime fî Usûli’t-Tefsîr. Lübnan: Dâru İbn Hazm, 2012.
• İshak Özgel. “Tarihsel Okuma Bağlamında Kur’an’da Hz. Peygamber’e Mahsus Hitaplar”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi IV. Kutlu Doğum Sempozyumu (Tebliğler).
• İsmail Cerrahoğlu. Tefsir Usûlü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2012.
• İzzet Derveze. Kur’an’ı Anlamada Usûl (el-Kur’anû’l-Mecid). İstanbul: Ekin Yayınları, 2017.
• Mehmet Ergün vd. “Sosyal Statü Farklılıklarının Kur’an’a Yansımaları: Hz. Peygamber’e Has Hükümler İçeren Ayetlerin Değerlendirilmesi”. İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler. Ankara: Gece Kitaplığı, 2021.
• Mennâu’l-Kattân. Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Mektebetu Vehbe, ts.
• Mesut Kaya. Çağdaş Tefsirlerde İsrailiyat Eleştirisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
• Muhammed Abdülazîm Zürkânî. Menâhilü’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. b.y.: Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâhu, ts.
• Muhammed b. Lütfi es-Sabbağ. Buhûs fî Usûli’t-Tefsîr. Beyrut, 1408.
• Muhammet Fatih Kesler. “Kur’an-ı Kerim’de Hz. Peygamber’e Hitaplar I”. AÜİFD. 43/2 (2002), 91-119.
• Muhammed Fatih Kesler. “Kur’ân-ı Kerim’de Hz. Peygamber’e Hitaplar II”. AÜİFD. 44/1 (2003) 19-39.
• Muhsin Demirci. Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV, 29. Basım, 2014.
• Muhyiddîn el-Kâfiyeci. Kitâbü’t-Taysîr fî Kavâidi ‘İlmi’t-Tefsîr. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1989.
• Mukâtil b. Süleymân. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Dr. Abdullâh Mahmûd Şehhâte. 5 Cilt. Lübnân: Müessesetü’t-Târihi’l-Arabi, 1423.
• Murat Sülün. “Makâm-ı Mahmûd Ayetine Farklı Bir Yaklaşım”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 50/2 (2009), 13-38.
• Ömer Dinç. Erken Dönem Tefsir Geleneğinde Nakil Anlayışı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2022.
• Ömer Dumlu. Kur’an Tefsirinde Yöntem. İzmir: Anadolu Yayınları, 1988.
• Ömer Kara. Kur’ân’ın Anlaşılmasında “İtibâr, Sebebin Husûsîliğine Değil, Lafzın Umûmîliğinedir” İlkesine Usûlcülerin Metodik Yaklaşımları. Ankara: Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Doktora Tezi, 2001.
• Rukiye Oğuzay. “İslâm Literatüründe Hasâis: Mefhûmu ve Muhtevâsı”. Hadis Tetkikleri Dergisi 17/1 (2019), 139- 165.
• Subhi Sâlih. Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Daru’l-İlmi li’l-Melâyîn, 1977.
• Şevket Kotan. Kur’an ve Tarihselcilik. İstanbul: Beyan Yayınları, 2. Basım, 2011.
• Şevket Kotan. “‘Kur’an’ı Anlama’ Sorunu Üzerine Bazı Düşünceler”. Eskiyeni. 27 (2013), 131-138.
• Şevket Kotan. “Kur’an’ı Anlamada Usûl Üzerine”. Milel ve Nihal. 14/2 (2017), 175-202.
• Şevket Kotan. “Maûn Sûresi Özelinde Bir Kur’ân Hermenötiği Denemesi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 26/2 (2022), 803-822.
• Yahyâ b. Sellâm. Tefsîru Yahyâ b. Sellâm. thk. Dr. Hind Şeblî. Lübnân: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425.
• Yusuf Ziya Keskin. “Kur’an ve Sünnet’e Göre Hz. Peygamber’e Mahsus Hükümler”. IV. Kutlu Doğum Sempozyumu: Kur’an ve Hz. Peygamber (S.A.V), 121-127.
• Zeyd b. Ali b. el-Huseyn. Tefsîru Garîbi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Cevâd el-Huseynî el-Celâlî. Lübnan: Dâru’l- Va‘yi’l-İslâmî, ts.