Artificial Intelligence Applications in Education: Opportunities, Limitations, and Ethical Debates

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 98 - 121, 27.07.2025

Celal Boztepe

https://doi.org/10.71272/debder.1706141

Öz

The rapid advancements in artificial intelligence (AI) technologies have led to profound transformations in the field of education, necessitating a reevaluation of traditional teaching methods. This study aims to examine the applications of AI in education from historical, pedagogical, ethical, and societal perspectives. The research was conducted using the document analysis method, one of the qualitative research designs; recent academic publications at both national and international levels were systematically reviewed. The data were analyzed through a thematic analysis approach, and the findings were organized under five main themes: instructional processes, personalized learning, equity of opportunity, ethics and privacy, and future directions. The findings indicate that AI technologies offer significant contributions to instructional processes, particularly in areas such as learning analytics, natural language processing, and intelligent tutoring systems; they also enhance opportunities for personalized learning and support data-driven decision-making in education. However, issues such as data privacy, algorithmic bias, the digital divide, and the reduction of human interaction highlight important ethical and societal risks that must be carefully addressed when integrating these technologies into educational systems. The study emphasizes that AI should be considered not only as a technical tool in education but also as a multifaceted element that transforms pedagogical approaches and influences educational policies.

Anahtar Kelimeler

Artificial intelligence , Educational technologies , Ethical issues , Personalized learning

Eğitimde Yapay Zekâ Uygulamaları: Fırsatlar, Sınırlılıklar ve Etik Tartışmalar

Öz

Yapay zekâ teknolojilerindeki hızlı gelişmeler, eğitim alanında köklü dönüşümlere yol açmakta ve geleneksel öğretim yöntemlerinin yeniden değerlendirilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu çalışma, eğitimde yapay zekâ uygulamalarını tarihsel, pedagojik, etik ve toplumsal boyutlarıyla çok yönlü biçimde ele almayı amaçlamaktadır. Araştırma, nitel araştırma desenlerinden doküman analizi yöntemiyle yürütülmüş; ulusal ve uluslararası düzeyde yayımlanmış güncel akademik yayınlar sistematik olarak incelenmiştir. Veriler tematik analiz yaklaşımıyla değerlendirilmiş ve elde edilen bulgular, yapay zekâ destekli öğretim yöntemlerinin bireyselleştirilmiş öğrenmeye katkısı, sunduğu pedagojik ve teknolojik fırsatlar, öğrenci motivasyonu üzerindeki etkileri, beraberinde getirdiği etik ve gizlilik sorunları ile uygulama sürecinde karşılaşılan zorluklar etrafında yapılandırılmıştır. Araştırma bulguları, yapay zekâ teknolojilerinin özellikle öğrenme analitiği, doğal dil işleme ve akıllı öğretim sistemleri gibi alanlarda öğretim süreçlerine önemli katkılar sunduğunu; bireyselleştirilmiş öğrenme olanaklarını artırdığını ve eğitimde veri temelli karar alma süreçlerini güçlendirdiğini göstermektedir. Bununla birlikte, veri gizliliği, algoritmik önyargılar, dijital uçurum ve insan etkileşiminin azalması gibi sorunlar, bu teknolojilerin eğitim sistemlerine entegrasyonunda dikkatle ele alınması gereken etik ve toplumsal riskleri ortaya koymaktadır. Çalışma, yapay zekânın eğitimde yalnızca teknik bir araç olarak değil, aynı zamanda pedagojik yaklaşımları dönüştüren ve eğitim politikalarını etkileyen çok boyutlu bir unsur olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Eğitim teknolojileri , etik sorunlar , kişiselleştirilmiş öğrenme , yapay zeka

Etik Beyan

“Eğitimde Yapay Zekâ Uygulamaları: Fırsatlar, Sınırlılıklar ve Etik Tartışmalar“ isimli çalışma, eğitimde yapay zekâ uygulamalarına ilişkin daha önce yapılmış akademik araştırmaların nitel bir analizine dayanmaktadır. Araştırma sürecinde herhangi bir deneysel uygulama, kişisel veri toplama veya katılımcı görüşü alınması gibi insan deneklerine yönelik doğrudan bir müdahale gerçekleştirilmemiştir. Bu nedenle, çalışmanın doğası gereği etik kurul onayı alınmasına gerek duyulmamıştır. Araştırmada yalnızca açık erişimli akademik kaynaklar ve yayımlanmış bilimsel veriler kullanılmış, etik ilkelere uygun hareket edilmiştir.

Kaynakça

• Akdeniz, M., ve Özdinç, F. (2021). Eğitimde yapay zeka konusunda Türkiye adresli çalışmaların incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 912–932. https://doi.org/10.33711/yyuefd.938734
• Akkol, S., ve Balkan, Z. E. (2024). Yapay zekânın ilkokul öğretmenleri tarafından kullanımı: 50 öğretmen , üzerinde uygulama. International Social Sciences Studies Journal, 10(10), 1754–1770. https://doi.org/10.5281/zenodo.13990459
• Akşab, Ş., ve Seggie, F. N. (2024). Yükseköğretimde yapay zekâ: Öğretim, araştırma ve topluma hizmet açısından bakış. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 20(2), 29–45. https://doi.org/10.17244/eku.1457088
• Akyel, Y., ve Tur, E. (2024). Yapay zekanın potansiyelinin ve eğitim bilimlerindeki uygulamalarının araştırılması ve araştırmalarda beklentiler, zorluklar ve gelecek yönelimleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 645–711.
• Albayrak Özer, E. (2022). Türkiye’de ve dünyada ilköğretim düzeyinde oyunlaştırma üzerine yapılan lisansüstü çalışmaların içerik analizi. Milli Eğitim Dergisi, 51(233), 77–95. https://doi.org/10.37669/milliegitim.765688
• Alpaydın, E. (2020). Introduction to machine learning (4th ed.). MIT Press.
• Altıntaş, M. C. (2025). Din eğitiminde yapay zekâ teknolojileri: Fırsatlar ve etik tartışmalar. İslami İlimler Dergisi, 40, 95–119. https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1601197
• Arslan, K. (2017). Eğitimde yapay zeka ve uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 71–88.
• Aruğaslan, E. (2025). Doktora öğrencilerinin yapay zeka kullanımı üzerine nitel bir çalışma. Journal of University Research, 8(1), 36–53. https://doi.org/10.32329/uad.1557111
• Baker, R. S., ve Siemens, G. (2014). Educational data mining and learning analytics. In Learning analytics (pp. 61–75). Springer.
• Başkaya, F., ve Karacan, H. (2022). Yapay zekâ tabanlı sistemlerin kişisel veri mahremiyeti üzerine etkisi: Sohbet robotları üzerine inceleme. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 15(4), 481–491. https://doi.org/10.17671/gazibtd.1053803
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27–40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Coşkun, F., ve Gülleroğlu, H. D. (2021). Yapay zekanın tarih içindeki gelişimi ve eğitimde kullanılması. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 54(3), 947–966. https://doi.org/10.30964/auebfd.916220
• Çavuş, M. N. (2024). Eğitimde yapay zekâ tabanlı ölçme ve değerlendirme üzerine bir derleme. International Journal of English for Specific Purposes, 2(1), 39–54.
• Çiftçi, A. (2024). AI assisted teaching: Practices and perspectives of instructors on using AI tools in ELT (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi.
• Dagunduro, A., ve Chikwe, C. (2024). Adaptive learning models for diverse classrooms: Enhancing educational equity. International Journal of Applied Research in Social Sciences, 6(9), 2228–2240. https://doi.org/10.51594/ijarss.v6i9.1588
• Derinalp, P. (2024). Past, present, and future of artificial intelligence in education: A bibliometric study. Sakarya University Journal of Education, 14(Special Issue-AI in Education), 159–178. https://doi.org/10.19126/suje.1447044
• European Commission (EC). (2020). White paper on artificial intelligence: A European approach to excellence and trust. https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/commission-white-paper-artificial-intelligence-feb2020_en.pdf
• Flick, U. (2018). An introduction to qualitative research (6th ed.). SAGE Publications.
• Goodfellow, I., Bengio, Y., ve Courville, A. (2016). Deep learning. MIT Press.
• İncemen, S., ve Öztürk, G. (2024). Farklı eğitim alanlarında yapay zekâ: Uygulama örnekleri. International Journal of Computers in Education, 7(1), 27–49.
• Jupalli, T. K., Reddy, M. S. T., ve Kondaveeti, H. K. (2023). Artificial intelligence in higher education. In Mobile and sensor-based technologies in higher education (pp. 1–30). IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-6684-5400-8.ch001
• Kalaç, M. Ö., ve Kılınç, M. (2023). Eğitim 5.0’a geçişin engelli öğrenciler ve erişilebilirlik açısından etkileri. Journal of University Research, 6(3), 229–237. https://doi.org/10.32329/uad.1285615
• Kamalov, F., Santandreu Calonge, D., ve Gurrib, I. (2023). New era of artificial intelligence in education: Towards a sustainable multifaceted revolution. Sustainability, 15(16), Article 12451. https://doi.org/10.3390/su151612451
• Kara, A. (2025). Açık uçlu soruların yapay zeka destekli otomatik değerlendirilmesi ve kullanıcı deneyimleri (Doktora tezi). Atatürk Üniversitesi.
• Koç, O. (2024). Sosyal bilimler eğitiminde yapay zeka. International Journal of Social and Humanities Sciences, 8(3), 51–80.
• Kurtdede Fidan, N., ve Kayar, İ. (2025). Sınıf öğretmenlerinin yapay zekâya bakışı: Uygulamaları, gelecek planları ve endişeleri. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 16(1), 1745–1773. https://doi.org/10.51460/baebd.1583635
• Leung, L. (2015). Validity, reliability, and generalizability in qualitative research. Journal of Family Medicine and Primary Care, 4(3), 324–327. https://doi.org/10.4103/2249-4863.161306
• McCarthy, J., Minsky, M. L., Rochester, N., ve Shannon, C. E. (1955). A proposal for the Dartmouth summer research project on artificial intelligence. Dartmouth College. https://www-formal.stanford.edu/jmc/history/dartmouth/dartmouth.html
• Öksüz Gül, F. (2024). Eğitimde yapay zekâ: Eğitim fakültesi akademisyenleri için fırsatlar ve riskler. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(2), 71–97.
• Özalp, H. (2024). Eğitim felsefesi açısından yapay zekâ teknolojilerine dair bir okuma: Potansiyeller ve riskler. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 24(3), 1–28. https://doi.org/10.33415/daad.1589876
• Senger, Ş. (2024). K 12 teachers’ awareness and perceptions of artificial intelligence in education (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi.
• Sevil, Ş., ve Gökoğlu, S. (2024). Yapay zeka uygulamalarının eğitimdeki rolü ve etkileri. 17th International Computer and Instructional Technologies Symposium (ICITS 2024). https://icits2024.kastamonu.edu.tr
• Tekin, N. (2023). Eğitimde yapay zekâ: Türkiye kaynaklı araştırmaların eğilimleri üzerine bir içerik analizi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(Özel Sayı), 387–411.
• Temur, S. (2024). Yapay zekânın eğitim sistemine entegrasyonunun potansiyel faydaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(3), 2621–2656.
• Turgut, K. (2024). Yapay zekâ’nın yüksek öğretimde sosyal bilim öğretimine entegrasyonu. Ankara Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi (Yapay Zeka ve Sosyal Bilimler Öğretimi), 1–7.
• UNESCO. (2021). Recommendation on the ethics of artificial intelligence. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000381137
• Zawacki-Richter, O., Marín, V. I., Bond, M., ve Gouverneur, F. (2019). Systematic review of research on artificial intelligence applications in higher education – Where are the educators? International Journal of Educational Technology in Higher Education, 16(1), Article 39. https://doi.org/10.1186/s41239-019-0171-0